Mundarija kirish
Yüklə 1,38 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Talaba Fan Sobirov Algebra Aliev Tarix Aliev Algebra Xabirov Dasturlash Familiya
|
Relyatsion algebra va uning amallari. Relyatsion MBBTda ma‟lumotlar bilan ishlash uchun bir qancha tillar yaratilgan. Ba‟zi hollarda bu tillarni ma‟lumotlarni qism tillari deb ataladi. MB bilan ishlovchilar bu tillarda avtomatlashtirishni 3 bosqichga bo„lishadi: 1. Eng pastki bosqich – kortej deb ataladi. Bunda dasturchi yozuvlar yoki kartijlar bilan ishlaydi. Talaba Fan Sobirov Algebra Aliev Tarix Aliev Algebra Xabirov Dasturlash Familiya Kurs Mutaxasislik Sobirov 2 Matematika Aliev 4 Fizika Xabirov 3 Ximiya 38 2. Relyatsion algebra deyiladi. Bunda foydalanuvchi munosabatlar ustida yuqori bosqichli amallar to„plamini kiritadi. 3. Eng yuqori bosqich – hisoblash bosqichi. Bunda foydalanuvchi bevosita kompyuterga maxsus tillarda murojaat qiladi va mashina bu murojaatni qabul qiladi. Relyatsion algebra amallarini opperandlari sifatida doimiy yoki o„zgarmas va o„zgaruvchan munosabatlar ishlatiladi. Relyatsion algebrada 5 ta amal ishlatiladi: 1. Birlashtirish, R va S munosabatlarni birlashtirish RUS ko„rinishida berilib, bu amalni natijasi R munosabatga tegishli bo„lgan yoki S munosabatga tegishli bo„lgan yoki ikkalasiga ham tegishli bo„lgan kartejlar to„plamidir. Bu amallarni bajarayotganda bir xil tartibda bo„lishi kerak. Natijani tartibi ham operandlar tartibiga teng bo„ladi. 2. Ayirma R va S munosabatlarni ayirmasi R-S ko„rinishida yoziladi va undagi kortejlar to„plami R munosabatga tegishli, lekin S munosabatga tegishli bo„lmagan kortejlardir. Bu amalni bajarganda ham operandlarni tartibi bir xil bo`lishi kerak. 3. Dekart ko„paytma. Bizda R va S munosabat berilgan bo„lsin. R munosabatni tartibi R-R va S munosabatniki S-q ga teng bo„lsin. Unda dekart ko„paytma R*S ko„rinishida yozilib, uning natijasi uzunligi R+q ga teng bo„lgan kortejlar to„plamidan iborat bo„lib, bu kortejlarni birinchi R komponentasi R kortejga teng bo„ladi, qolgan q komponentasi S kortejga teng bo„ladi. 4. Proeksiya, R munosabatga bu amal tadbiq etilganda, R munosabatdan ba‟zi bir komponentalar olib tashlanadi. Qolganlari esa qaytadan tartiblanadi. 5. Seleksiya tanlash. Bu amal bajarilganda operandlar sifatida munosabat atributlari ishtirok etadi va solishtirish arifmetik amallari: =, ≠, ≤, ≥, <, > va mantiqiy amallar: va (U), yoki (V), not amallari ishlatiladi. Relyatsion MBBTda ma‟lumotlar bilan ishlashda ishlatiladigan 2 ta katta gurux tillari relyatsion hisoblash deyiladi. Relyatsion hisoblash predikatlarni hisoblashga asoslangan bo„lib ifodalarni yozishga mo„ljallangan qiodalar to„plamidan iboratdir. Ular yordamida biz mavjud munosabatlardan yangi munosabatlar yaratishni ta‟minlaymiz. Bunday ifodaalrni yozishda solishtirish amallari, mantiqiy amallar va mavjudlik kvanteri va umumiylik kvanteri ishlatiladi. 39 Hozirgi paytda relyatsion MBBTni taraqqiyotida yangitil QBE tili ishlamoqda. Bu tilda relyatsion algebra va relyatsion hisoblashlarda ko„zda tutilmagan bir qpncha imkoniyatlar kirgan. Bu tilni hususiyati shundan iboratki, u terminallarda ishlashga muljallangan. So„rovlarni yaratish uchun maxsus ekran redaktoridan , munosabat va redaktorlaridan foydalanamiz. QBE tilida foydalanuvchi o„zi olishini mo„ljallagan natijani so„rov ko„rinishida tasvirlaydi va MBBT uni kerakli amallar ketma – ketligiga aylantirib beradi. Ma‟lumot modelini rivojlanish konsepsiyasi 5 ta bosqichni ko„rsatishi mumkin: 1. 60- yillarning 2 – yarmida, bunda asosan ierarxik modellarga e‟tibor berilgan; 2. 70- yillarni 1 – yarmi, tarmoqli modellar; 3. 70- yillarning 2 – yarmi, relyatsion modellar; 4. 80- yillarning 1 – yarmi, semantik modellar; 5. 80- yillarning 2 – yarmi, ob‟ektga mo„ljallangan sistema. Yüklə 1,38 Mb. Dostları ilə paylaş:
|