Mundarija kirish

Familiyasi 
Fan 
Sana 
Alimov
Matematika 
09.01.2019 
Ashurov 
Tarix 
14.01.2019 
Oripov
Matematik munosabatlar darajasi operant munosabat darajalarining 
yig„indisiga teng. Quvvati esa operant quvvatlarini ko„paytmasiga teng. 
Quyidagi jadvalda 5.6 va 5.7 jadvallardan foydalanib dekart ko`paytma 
keltirilgan. 
5.8-jadval. Dekart ko`paytma natijasi 
Familiya 
Fan 
Sana 
Alimov 
Matematika 
09.01.2019 
Alimov
Tarix 
14.01.2019 
Ashurov
Matematika 
09.01.2019 
Ashurov
Tarix 
14.01.2019 
Oripov
Matematika 
09.01.2019 
Oripov 
Tarix 
14.01.2019 
Seleksiya (tanlash) amali 1 ta munosabat ustida bajariladi. Natija 
munosabatda biror shart bo`yicha tanlab olingan kortejlar qatnashadi. 
Qo`shish amali ikkita operant ustida bajariladi. Har bir munosabat 
qaysi atribut bo`yicha qo`shish bajarilayotgan bo`lsa, u ajratiladi. 
Natija munosabat 1 va 2-munosabatni barcha atributlarini o`z 
ichiga oladi. Misol tariqasida 5.9 va 5.10- jadvallardan foydalanib 
seleksiya amali ko`rsatilgan (5.11jadval). 
5.9-jadval. Guruh ma`lumotlari 5.10-jadval. Talaba 
ma`lumotlari 
Mutaxassislik 
Talaba kodi  
Talab kodi Familiya 
Kurs 
Matematika
1 
1 
Diyorov
1 
Fizika 
3 
2 
Sattorov
1 
Ximiya
4 
3 
Pulatov
2 
4 
Ashurov 
3 
5.11-jadval. Seleksiya amali natijasi 
Mutaxassislik 
Talaba kodi
Familiya
Kurs 
Matem
1 
Diyorov
1 
Fizika 
3 
Pulatov 
2 
Ximiya 
4 
Ashurov
3 

---

37 
Har bir munosabatda kortejlar identifikator kalitiga ega bo„lishi 
kerak. Kalit quyidagi ikkita xossaga ega bo„lishi zarur: 
3. Kortej kalit qiymati bilan bir qiymatli ifodalanishi kerak; 
4. Kalitda ortiqchalik bo„lmasligi kerak. Bu degani hech qanday 
atributni kalitdan olib tashlash mumkin emas. 
Relyatsion ma`lumotlar bazasida ma`lumorlarni ortiqchaligini 
normallashtirish yo„li bilan kamaytiriladi. Jadvallar ustida har xil 
amallar bajarish mumkin. Amallarga quyidagilar kiradi: 

To„plamlar ustida birlashtirish, kesishuv, ayirma, dekart ko„paytma 
va bo„lish amallari kiradi. 

Maxsus relyatsion amallar, ularga: proeksiya, birlashtirish, ajratish 
(tanlab olish) amallari kiradi. 
Munosabatlar ustida amalni bajarish uchun ishlatiladigan tillarni ikki 
sinfga ajratishimiz mumkin: 
c) Relyatsion algebra tillari; 
d) Relyatsion hisoblash tillari. 
Munosabatlar o„z mazmuniga qarab ikki sinfga ajratiladi: 
c) Ob‟ektli munosabatlar; 
d) Bog„lanuvchi munosabatlar; 
Ob‟ektli munosabatlarda ob‟ektlar haqidagi munosabatlar saqlanadi. 
Masalan, talaba munosabati. 
Bog„lanish munosabatlarida asosan, ob‟ektli munosabatlarning 
kalitlari saqlanadi. Kalit atributlari oddiy va murakkab bo„lishi mumkin. 
Agar kalit ikkita va undan ortiq atributdan tashkil topgan bo„lsa, 
murakkab hisoblanadi.