Mundarija kirish

Xulosa: 
Men bu kurs ishimni yozish mobaynida, suniy intelektning tarixi, rivojlanishi, 
taraqqiyoti, insonlar hayotidagi ahamiyati va foydali jihatlarini hamda ekspert 
tizimlarning afzalliklari, xususiyatlari haqida juda ko‘p qo‘shimcha ma‘lumotlarga 
ega bo‘ldim. 
Izlanishlarim davomidi men bir qiziqarli faktni bilib oldim endi ana shu qiziq 
bir faktga e'tiboringizni qaratmoqchiman. Ma'lumki, har qanday kompyuter, 
demakki, sun'iy intellektga ega mashina, ikkilik sanoq tizimi asosida ishlaydi. Bu 
haqidan maktab informatika kursida yetralicha ma'lumot beriladi. Atiga ikkita 
raqamdan iborat sanoq tizimida esa, muayyan algoritmalarni bajarishda o‘ziga xos 
cheklov-chegaralar yuzaga keladi. Haqiqiy sonlar bilan ishlashda, yoki taqribiy 
hisoblashlarda ikkilik sanoq tizimi yaramaydigan vaziyatlar yuzaga keladi. 1991-
yilda matematik olim Devid Stautmayer 18 ta turli xildagi hisob-kitob amaliyotlarni 
kompyuter dasturi yordamida bajarib, ularning barchasida natija noto‘g‘ri 
chiqqanini, ya'ni, kompyuter (sun'iy intellekt) noto‘g‘ri ishlaganini isbotlab berdi. 
Demak, sun'iy intellekt-kompyuter hamma masalani ham to‘g‘ri hal qila 
olmasligining jiddiy ilmiy asosi bor ekan. Shu asosga ko‘ra, qo‘rqmay aytish 
mumkinki, sun'iy intellekt hali-beri tabiiy intellektga dov bera olmaydi. Uning ayrim 
xususiy hollarda (asosoan matematikada) insondan o‘zib ketishi esa, tezkorlik 
xossasi evaziga xolos... Fikrlaydigan mashina, yoki sun'iy intellekt esa, hozircha 
fantast yozuvchilar, hamda entuziast dasturchilarning orzusi o‘laroq qolib 
ketmoqda. Balki shu yaxshidir?!... 
Shu bilan birga men kurs ishimni tayyorlash mobaynida juda ko‘p qiziqarli
ma‘lumotlarga ega bo‘ldim va men tayyorlagan ishimdan juda ham mamnunman. 
Insonning aqliy intellekti, IQ (razvedka ko’rsatkichi) – bu to’plangan bilimlar 
to’plami, uni to’g’ri qo’llash qobiliyati, shuningdek ufqning kengligi, mantiqiy 
yechimlarni topish qobiliyati. IQ omilini aniqlashga qaratilgan barcha testlar uni 
odamning yoshi bilan taqqoslaydi, chunki aql doimo rivojlanib boradi. Aqliy 
qobiliyatlarning rivojlanishi bevosita miyaning bilish funktsiyalari – diqqat , xotira, 

---

fikrlashga bog’liq, idrok. Bundan tashqari, ma’lum bir hissiy aql odamga xosdir – 
bu suhbatdosh tomonidan uning his-tuyg’ularini, yuz ifodalarini, imo-ishoralarini va 
holatini o’qish orqali subtekstlarni, yashirin ma’nolarni, manipulyatsiyalarni 
aniqlash qobiliyati. Inson aql-idroki biz boshqa odamlar bilan o’zaro aloqada 
bo’lganimizda, tajriba almashganimizda va madaniy an’analarni qabul qilganimizda 
jamiyatda rivojlanadi. 
Sun’iy aql (AI) o’rtasidagi ulkan farq shundaki, u dastlab ma’lum harakatlarni 
bajarish uchun dasturlashtirilgan. Unda ma’lum funktsiyalarni bajaradigan algoritm 
mavjud. Masalan, asab tarmoqlari – sun’iy intellektning bir turi – san’at 
durdonalarini yaratishi mumkin: rasmlar, musiqa, adabiy asarlar. Ammo ular dastlab 
ular tayanadigan bilimlar bazasiga ega. Buning uchun ular katta hajmdagi 
ma’lumotlarni yashin tezligida qayta ishlashadi. Bu sun’iy aqlni odamlarga 
qaraganda aqlli qiladimi? AI ning inkor etilmaydigan foydalarini ko’rib chiqamiz: 
U mutlaq xotiraga ega. Inson nimanidir unutishi mumkin, lekin mashina 
unutolmaydi, kerak bo’lganda mavjud bo’lgan barcha ma’lumotlarni chiqarib 
tashlaydi. 
U beparvolik yoki charchoq tufayli xato qila olmaydi. Agar algoritm hisoblash 
operatsiyalarini bajarishi kerak bo’lsa, u holda sun’iy intellekt buni qancha vaqt 
kerak bo’lsa bajaradi. 
Unga his-tuyg’ular ta’sir qilmaydi. Odamdan farqli o’laroq, mashina 
manipulyatsiya va hiyla-nayranglarga berilmaydi, u har qanday sharoitga qaramay 
ko’rsatmalarga qat’iy amal qiladi. Bu erda xavf ham bo’lishi mumkin, chunki bu 
harakatlar, masalan, axloqsiz bo’lishi mumkin – barchasi uni qanday 
dasturlashingizga bog’liq. 
U barcha mumkin bo’lgan bashoratlarni beradi. Kompyuter voqealarni 
rivojlantirishning mutlaqo barcha stsenariylarini hisoblashga qodir. 
Simbiyoz 
Darhaqiqat, biz azaldan sun’iy intellekt bilan simbiozda yashab kelmoqdamiz: 
biz unga yangi algoritmlarni o’rgatmoqdamiz va bu o’z navbatida bizga yordam 
beradi. Matn muharrirlari va tezkor xabarchilarda xuddi shu avtomatik tuzatuvchi 

---

so’zlarni olaylik. Agar so’zni yozishda xato qilsak, mashina bizga to’g’ri yozilishini 
aytadi. Shu bilan birga, elektron lug’atga doimiy ravishda yangi so’zlar 
qo’shilmoqda. Bundan kelib chiqadiki, sun’iy intellekt u yoki bu tarzda o’z-o’zidan 
mavjud bo’lolmaydi, u odam uchun zarur bo’lgan va unga xos bo’lgan odam 
tomonidan bajariladi. Sun’iy intellekt endi insonga ehtiyoj sezmaydigan kundan 
qo’rqishimiz kerakmi? Bir muncha vaqt oldin Internetda aforizm tarqaldi: «Men 
Turing sinovidan o’tadigan mashinadan qo’rqmayman. Men uni qasddan yiqitadigan 
kishidan qo’rqaman “. Bu erda allaqachon kompyuterda ong borligi to’g’risida savol 
tug’ilishi kerak. Inson miyasi hali to’liq o’rganilmaganligi sababli, uning barcha 
xususiyatlarini AI yordamida simulyatsiya qilishning iloji yo’q. Sun’iy intellekt 
xotira va fikrlash bilan ajralib turadi, lekin faqat algoritm shaklida bo’ladi, shuning 
uchun inson aqlining keng tushunchasini dasturlar to’plami bilan taqqoslash 
mumkin emas. Biroq, buzilgan texnologiya davrida AIni inson aqliga 
yaqinlashtiradigan sakrash mumkin.