MÜNDƏRĠcat beynəlxalq münasġBƏTLƏr və ĠQTĠsadġyyat
Yüklə 2,49 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Açar sözlər
|
NAXÇIVAN MUXTAR RESPUBLĠKASI ĠQTĠSADĠYYATININ DÜNYA ĠQTĠSADĠYYATINA ĠNTEQRASĠYASINDA “BÖYÜK ĠPƏK YOLU” LAYĠHƏSĠ ÇƏRÇĠVƏSĠNDƏ BAKI-TBĠLĠSĠ-QARS DƏMĠR YOLU XƏTTĠNĠN ROLU CEYHUN MAHMUDOV ―Naxçıvan‖ Universiteti ceyhun.ilhamoglu@gmail.com Ġki min il ərzində Qərblə ġərqi birləĢdirən Böyük Ġpək Yolu öz tarixi əhəmiyyətini yenidən bərpa etməklə min il bundan əvvəl olduğu kimi müxtəlif mədəniyyətlər və sivilizasiyalar arasında körpü yaratmaq imkanındadır. Böyük Ġpək Yolunun əsas ticarət və nəqliyyat qovĢaqlarından biri olan Azərbaycan bu günə qədər öz coğrafi və geostrateji mövqeyini itirməmiĢdir. ƏlveriĢli coğrafi vəziyyəti ona həm özünün sahib olduğu zəngin karbohidrogen resurslarının, Beynəlxalq İpək Yolu 18 həm də qonĢu Asiya ölkələri neft-qaz məhsullarının Avropa bazarlarına daĢınmasında çox vektorlu logistik imkanlar yaradır. Belə bir halda həyata keçi- riləsi ortaq layihələr meydana gəlir. Belə layihələrdən biri Böyük Ġpək Yolunun bərpası məqsədinə xidmət edən TRACECA layihəsidir. TRACECA – Avropa Birliyi tərəfindən hazırlanmıĢ zəngin resurslara sahib Orta Asiya respublikalarını Qafqaz üzərindən Avropa ilə birləĢdirmək məqsədini hədəfləyən, əsasən dəmiryolu olmaqla bütün nəqliyyat sistemlərini əhatə edən bir ġərq-Qərb koridorudur. TRACECA nəqliyyat dəhlizinin Asiya-Avropa əla- qəsini təmin edəcək baĢlıca qol Bakı-Tbilisi-Qars dəmiryolu xəttidir. Azərbaycanın müəllifi olduğu qlobal mahiyyətli, müasir dünyanın 100 layihəsi siyahısına daxil olan ―Bakı-Tbilisi-Qars dəmiryolu xətti‖ layihəsi Avropa ilə Asiya arasındakı daĢınmalarda yekun bənd kimi çıxıĢ edir. Bu layihənin tarixi Ġpək Yolu üzərində qurulması Azərbaycanın, onun ayrılmaz tərkib hissəsi olan Naxçıvan Muxtar Respublikasının dünyaya inteqrasiyasında mühüm rol oynayır. ―Bakı-Tbilisi-Qars dəmiryolu xətti‖ layihəsi Muxtar Respublikanı blo- kadadan çıxararaq onun nəqliyyat müstəqilliyinin təmin edilməsində vacib amillərdəndir. Belə ki, Ermənistanın Azərbaycana təcavüzü nəticəsində Bakını Naxçıvanla birləĢdirən quru nəqliyyat kommunikasiyaları bağlanmıĢ, Naxçıvan-Culfa-Bakı dəmiryolu xətti isə regional və tranzit daĢınmalardan kə- narda qalmıĢdır. Bu baxımdan ―Bakı-Tbilisi-Qars dəmiryolu xətti‖ layihəsinin davamı olaraq Qarsdan Naxçıvana ayrıca bir dəmiryolu xəttinin çəkilməsi gündəmə gəlir. Bununla da Muxtar Respublikanın nəqliyyat müstəqilliyi prob- lemi tam təmin ediləcək və Ġrana keçid dəmiryolu xətti ilə bütün Yaxın ġərq re- gionuna çıxıĢ əldə olunacaqdır. Açar sözlər: Böyük Ġpək Yolu, TRACECA, Bakı-Tbilisi-Qars dəmiryolu xətti, iqtisadi inteqrasiya NAXÇIVAN MUXTAR RESPUBLĠKASINDA SƏNAYENĠNĠN ĠNKĠġAF ETDĠRĠLMƏSĠNĠN ƏSAS ĠSTĠQAMƏTLƏRĠ MEHRĠBAN ĠMANOVA ―Naxçıvan‖ Universiteti marketinq05@mail.ru Naxçıvan Muxtar Respublikasında mövcud sənaye müəssisələrinin əksəriyyətinin uzun müddət iĢləməməsi və maliyyə çətinlikləri ilə əlaqədar onların texniki-iqtisadi səviyyəsinin aĢağı düĢməsi bu müəssisələrin bəzilərinin profilinin dəyiĢdirilməsini, bəzilərinin isə köklü Ģəkildə yenidən qurulmasını tələb edir. Naxçıvanda əhalinin əsas hissəsinin kəndlərdə yaĢaması, onların istehlak qabiliyyətliliyinin və məĢğulluğunun təmin edilməsinin zəruriliyini Tezislər 19 nəzərə alaraq yeyinti, tikiĢ, toxuculuq, trikotaj sahələrinin inkiĢaf etdirilməsi məqsədəuyğundur. Müasir Ģəraitdə muxtar respublikada sosial-iqtisadi inkiĢafa nail olmaq məqsədi ilə özəl bölmənin inkiĢafı stimullaĢdırılmalı, dövlət tənzimlənməsi vasitələrindən səmərəli istifadə edilməli, müasir bazar və istehsal infrastruktur- ları formalaĢdırılmalı, təsərrüfat subyektlərinə səmərəli fəaliyyəti üçün zəruri olan xidmət sahələrinin inkiĢafı istiqamətində köməklik göstərilməlidir. Təhlillər göstərir ki, müasir dövrdə (xüsusilə, regionlarda) xüsusi sahibkarlıq ölkənin iqtisadi inkiĢafı qarĢısında duran bir çox məsələləri həll etmək iqtidarında olmadığı üçün dövlət özünün səfərbəredici imkanlarından istifadə edərək, iqtisadi inkiĢafa əhəmiyyətli təsir göstərən iri müəssisələri dövlət mülkiyyətində və sahibkarlarla əməkdaĢlıq Ģəklində yarada bilər ki, bu da iĢgü- zar təĢəbbüslərin artımına səbəb olar, əlveriĢli sahibkarlıq mühitinin yara- dılması yolu ilə özəl sektorun fəaliyyətini, yeni müəssisələrin yaradılmasını sti- mullaĢdırar və onların fəaliyyətini dəstəkləyər. Ġnvestisiya cəlbediciliyinin yüksəldilməsi əsasən investisiya prosesinin idarə edilməsinin balanslaĢdırılmıĢ sisteminin mövcudluğu və fəaliyyəti ilə müəyyən olunur. Buna görə də hesab edirik ki, beynəlxalq təcrübəyə uyğun olaraq investisiyaların cəlb edilməsi prosesinin idarə edilməsinin xüsusi modelinin yaradılması bu fəaliyyətin inkiĢafı məsələlərini operativ həll etməyə imkan verər. Sənaye müəssisələrinin qurulmasında nəqliyyat faktoru əhəmiyyətli rola malikdir. Müəssisələrdə daxili və xarici yükdaĢımaları həyata keçirəcək nəqliyyat tipləri, daĢınacaq məhsulun növləri, həcmi və daĢınmanın xarakteri, nəql olunma məsafəsi və mövcud nəqliyyat vasitələrinin məqsədyönlü istifadəsi nəzərə alınaraq, iqtisadi-texniki hesablamaların nəticəsində seçilməlidir. Bakı- Tbilisi-Qars dəmir yolunun Naxçıvana qədər uzadılması nəqliyyat blokadasının aradan qaldırılması və istehsal olunan məhsuların dünya bazarına çıxarılması üçün əlveriĢli bir layihə hesab edilir. Ümumulikdə sənaye sektorunda əsas məqsədə nail olmaq üçün sənayenin inkiĢaf istiqamətlərinin müəyyənləsdirilməsi rəqabətədavamlı sənaye məhsullarının istehsalının dəstəklənməsi və ixracyönümlü istehsal sahələrinin yaradılmasının təĢviqi, istehsalın texnoloji cəhətdən yenidən qurulması, ixtisaslı kadrların hazırlanması nəzərdə tutulur. Muxtar respublikanın perspektiv inkiĢafı üçün sənaye sahəsində dövlət siyasətinin əsas məqsədləri sənaye istehsalının dayanıqlı və yüksək artım tempinin təmin edilməsi, strukturunun təkmilləĢdirilməsi, modernləĢdirilməsi və səmərəliliyinin artırılmasıdır. Sənaye parkının yaradılması göstərilən hərtərəfli xidmət, stimullaĢdırma tədbirlərin həyata keçirilməsi ilə rəqabətqabiliyyətli, daxili və xarici bazarın tələbatına uyğun məhsul istehsalına, istehsalın perspektiv fəaliyyətinə, istehsal vasitələrindən effektiv istifadəyə və beləliklə, sənayenin kompleks inkiĢafını tənzimləməyə imkan verəcək. Bu Beynəlxalq İpək Yolu 20 iqtisadi siyasətin reallaĢması formalaĢan təsərrüfat strukturlarının artması, kiçik sahibkarlığın geniĢlənməsi və dinamik inkiĢafı, fiziki Ģəxslərin sahibkarlıqla məĢğul olması, qeyri-dövlət sektorunun rolunun getdikcə artması ilə müĢayiət olunacaq. Mövcud dünya standartlarına uyğun olaraq mütərəqqi texnologiyalar əsasında qurulmuĢ belə müasir müəssisələr yalnız iqtisadi cəhətdən deyil, həm də yeni iĢ yerlərinin açılması ilə sosial baxımdan da mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Açar sözlər: rəqabətqabiliyyətlilik, sənaye müəssisələri, məĢgulluq, sənaye parkları, investisiya XIX ƏSRDƏ NAXÇIVAN MÜHĠTĠNDƏ ġƏRQ VƏ QƏRB SĠVĠLĠZASĠYALARIN QARġILIQLI TƏSĠRĠ AYNUR NƏCƏFOVA C.Naхçıvanski adına Hərbi Lisеy israfilova-aynur@mail.ru XIX əsrdə sivilizasiyaların, elmin, mədəniyyətin, fəlsəfi dünyagörüĢünün inkiĢaf yolunu araĢdırmağa baĢlayan Avropa alimlərinin nəzərində ġərq böyük əhəmiyyətə malik bir anlama çevrildi. Onu öyrəndikcə ġərq dünyası Qərb insanını mütəmadi olaraq müəmmalar aləminə aparırdı. ġərqi düĢünmək, araĢdırmaq avropalılara zövq verir, əsl tarixi həqiqətlərin üzərinə iĢıq saçırdı. Lakin müəyyən incə məqamlarda ġərqin mədəni-mənəvi yüksəkliyinə, Qərb sivilizasiyasının ġərqdən bilavasitə nəĢət tapmasına dair sübutlar əldə olunduqca bəzi avropalı alimlər həqiqəti pərdələməyə cəhd edirdi. Sözügedən zaman kəsiyində haqqında danıĢılan araĢdırıcılar ġərqə münasibətdə iki qrupa ayrıldılar: Birinci qrup ġərqin möhtəĢəm mədəniyyətini inkar etmədən onun Qərb sivilizasiyasına sağlam təsirlərini müəyyən edərək elmi əsaslandırmalar yolu tutmuĢ; Ġkinci qrup isə ġərqin böyüklüyünü, qədim və müasir dünyaya hər zaman mənəvi bir rupor rolu olmadığını kölgədə qoymaq məqəsdi ilə millətçi-qərbçi ideologiyaya əsaslanıb mədəniyyətin ġərqə məhz Qərbdən gəldiyini iddia edirdilər. Bu dövrün əksər mütəfəkkirlərinin fikrincə ġərq ilk olaraq öz mədəni dünyagörüĢünü bəĢəriyyətə yaymıĢ, sonra Qərb realizmi və analitik düĢüncə tərzilə ġərqin baĢladığını yekunlaĢdırmıĢdır. Qərb öz arealını geniĢləndirməsi və reformatorluğu ilə sonda ġərqi öz daxilində həll etməyə müvəffəq olmuĢdur. Həm hərbi yolla, həm texniki tərəqqi nailiyyətlərinin tətbiqi vasitəsilə ġərqi fəth edən Qərb özü ilə qərb təfəkkür tərzini, vərdiĢ və dəyərlərini ġərqə gətirdi. Lakin ġərq də bəĢərin mədəniyyət beĢiyi olması dəyərini qoruya bildi. XIX əsrdə Hindistan, Misir, Əlcəzairin iĢğalı ilə nəticələnən imperialist siyasət Rusiya tərəfindən davam etdirildi. XVIII əsrdən I Pyotorun Rusiyaya gətirdiyi avropalaĢma ideologiyası XIX əsrdə Qafqazın və Orta Asiyanın iĢğal Tezislər 21 edilməsi ilə yeni ərazilərə də idxal olundu, bu da fərqli mənəvi dəyərlərin, Qərb ənənələrinin Orta ġərqə gəliĢinə səbəb oldu. Nəticədə Qafqazda Avropanın təmsilçisi olan Rusiyaya maraq artır, mütərəqqi Ģərqlilər Qərb ənənələrini, fransız və rus dillərini öyrənməyə can atır, avropalaĢma bir tendensiyaya çevrilirdi. XIX-XX əsrlərdə ġərqdən Qərbə uzanan ticarət yollarının üzərində yerləĢən, mütərəqqi ziyalıları ilə daim seçilən Naxçıvanda da Avropa ənənələri tezliklə yayılır, mədəni nailiyyətlər– incəsənət, mətbuat, təhsil kimi sahələrdə yeniliklər tətbiq olunurdu. Açar sözlər: sivilizasiyanın beĢiyi, ġərq, Avropa ənənələri, incəsənət, mətbuat, təhsil QƏDĠM "ĠPƏK YOLU"NUN BƏRPASI REALLIQDIR DĠLSUZ QASIMOV ―Naxçıvan ―Universiteti qasimov.dilsuz@gmail.com Böyük ipək yolu - qədim dövrlərdə və orta əsrlərdə Çindən Orta və Ön Asiya ölkələrinə aparan karvan yolu olmaqla tarixi ticarət marĢrutları Çin, Yaponiya, Hindistan, Monqolustan, Ġran, Özbəkistan, Tacikistan, Azərbaycan və digər ölkələrdən keçmiĢdir. Tədqiqatlar təsdiq edir ki, Ģəhərlər əsasən ərazidən keçən mühüm ticarət yollarının üzərində yerləĢmiĢlər. Bu Ģəhərlərin bəzisi yarandıqdan sonra ticarət və sənətkarlıq mərkəzinə çevrilsə də, bəzilərinin yaranmasında Ģəhərin salındığı ərazidən keçən ticarət yollarının mühüm rolu olmuĢdur. Ticarət yolları üzərində daĢınan mallar dəyərinə görə müxtəlif əmtəələrin adı ilə tarixə düĢmüĢdür. Belə ki, tarixi mənbələrdə ―ipək‖, ―çay‖, ―baharat‖, ―ətriyyat‖, ―ĢüĢə‖, ―Həcc‖ yolu və sair kimi adlandırılan karvan yolu uzun müddət ġərq və Qərb ölkələri tərəfindən böyük maraqla qarĢılanmıĢdır. ―Böyük Ġpək Yolu‖ adlanan və tarixən ölkələr və xalqlar arasında iqtisadi, ticarət və mədəni əlaqələrin həyata keçirilməsində müstəsna əhəmiyyəti olan bu yolun keçdiyi ərazilərdən biri də ġərqlə Qərb arasında mühüm məntəqə sayılan və Azərbaycanın qədim zamanlardan inkiĢaf etmiĢ mədəniyyət, ticarət və sənətkarlıq mərkəzlərindən olan Naxçıvan ərazisidir. Naxçıvan sənətkarlarının hazırladıqları zərif parçalar, zinət əĢyaları, incə naxıĢlı ağ qablar, keramika məmulatları, duz, mis, pambıq, taxıl, quru meyvə, balıq və sair məhsullar Azərbaycanın digər Ģəhərlərinə, qonĢu Cənubi Qafqaz regionlarına və Yaxın ġərq bazarlarına aparılmıĢdır. Naxçıvanın əlveriĢli coğrafi mövqeyi, zəngin təbii ehtiyatları, Ģəhərin əsrlər boyunca ölkənin həyatında mühüm rol oynaması ona yenidən inkiĢaf üçün zəmin yaratmıĢdır. Azərbaycanla heç bir quru sərhəddi qalmayan Naxçıvan üçün yeni Ġpək Beynəlxalq İpək Yolu 22 Yolunun ən böyük töhfəsi Bakı-Tbilisi-Qars-Naxçıvan dəmir yolu xətti layihəsidir. Bu layihənin gerçəkləĢdirilməsi bu ərazinin uzun illərdən bəri yaĢadığı blokada asılılığından müəyyən dərəcədə çıxmasına Ģərait yaratmaqla, yeni Ġpək Yolunun bərpasında uğurlu addım kimi qiymətləndirilməlidir. Böyük Ġpək yolunun bərpasını Avropa Birliyinin Yeni Müstəqil Dövlətlər üçün 1991-ci ildə tərtib etdiyi TACIS proqramı çərçivəsində "TRASEKA" lahiyəsi təĢkil edir. Bu layihəni 1993-cü ilin mayında Brüssel konfrasında Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asiyanı yeni müstəqil dövlətlərin razılığı ilə Avropa ġurası qəbul edib. Həmçinin, "Yeni ipək yolu" adı ilə tanınır. Böyük Ġpək yolunun ilk Ģaxəsi Cənubi Azərbaycan ərazisindən keçdiyindən bu ərazi ilə geniĢ əlaqəsi olan Dərbənddə, ġirvanda, ġəkidə, Beyləqanda, Gəncədə, Qəbələdə, Təbrizdə, Naxçıvanda ipəkçiliyin inkiĢafına güclü təkan vermiĢ, onların hər birinin ipəkçilik ticarət mərkəzinə çevrilməsinə Ģərait yaradaraq məĢhurlaĢmasına səbəb olmuĢdur. ―Əsrin müqaviləsi‖nin imzalanması ilə Azərbaycanın dünya iqtisadi sisteminə inteqrasiyasının və ölkənin enerji təhlükəsizliyinin möhkəm təməli qoyuldu. Ümumilikdə neft-qaz sektoru iqtisadiyyatın digər sahələrinin inkiĢafında lokomotiv rolunu oynamağa baĢladı. DüĢünülmüĢ iqtisadi siyasət nəticəsində makroiqtisadi sabitliyə nail olundu və davamlı iqtisadi artımın əsası qoyuldu. Ġqtisadiyyatın bütün sahələrində islahatlara baĢlanıldı, əhalinin həyat səviyyəsinin yaxĢılaĢdırılması istiqamətində ciddi addımlar atıldı. Ümumiyyətlə, enerji təchizatının Ģaxələndirilməsi prioritet kimi həmiĢə Azərbaycan hökumətinin qarĢıya qoyduğu əsas məsələlərdən olmuĢdur. Dövlətimizin enerji siyasətinin əsas məqsədi qaz ixrac boru kəmərləri Ģəbəkəsini geniĢləndirməklə yaxın-uzaq ölkələrə etibarlı çıxıĢ əldə etməkdir. Azərbaycan ilə Türkiyə arasında TANAP - Trans-Anadolu qaz kəmərinin inĢasına dair ikitərəfli sənədlərin imzalanması bu baxımdan mühüm addımdır. ―Cənub enerji dəhlizi‖ layihəsinin əsasını təĢkil edən TANAP Türkiyə və Avropa istehlakçılarını Azərbaycan qazı ilə təchiz etmək məqsədi daĢıyır. Qısa bir zamanda beynəlxalq birliyin enerji gündəmində qərar tutmuĢ TANAP layihəsi nəinki iki qardaĢ ölkə arasında strateji əməkdaĢlığı yeni səviyyəyə qaldırdı, eyni zamanda, Avropanın enerji təhlükəsizliyi məsələsinin praktik həllinə mühüm təkan oldu. Kəmərin ilkin ötürücülük qabiliyyəti 16 milyard kubmetr həcmində planlaĢdırılır. Gələcəkdə ―ġahdəniz-2" layihəsi və Xəzərin Azərbaycan sektorundakı digər yataqlarından hasil olunacaq qaz artdıqca bu göstərici də dəyiĢə bilər. Böyük ġərq-Qərb dəhlizinin bir hissəsi üzərində görülən bütün bu iĢlərin tamamlanması Azərbaycanın nəqliyyat daĢımalarında böyük tranzit və logistika mərkəzinə çevrilməsinə imkan verəcəkdir. Bu baxımdan Azərbaycan Prezidenti Ġlham Əliyevin qeyd etdiyi kimi bu gün nəqliyyat və energetika sektorundakı iĢləri bir-birindən ayırmaq mümkün deyil. Qədim "Ġpək Yolu"nun bərpası artıq reallıqdır. Tezislər 23 Beynəlxalq maliyyə qurumlarının və iqtisadçı ekspertlərin proqnozlarına görə, Azərbaycan iqtisadiyyatında dinamik inkiĢaf qarĢıdakı illərdə də davam edəcəkdir. 2015-ci ildə ölkədə iqtisadi artım 5,8 faiz, 2016-cı ildə 4,8 faiz və 2017-ci ildə 6 faiz səviyyəsində proqnozlaĢdırılır. Qeyri-neft sektoru üzrə isə iqtisadi artım 2015-ci ildə 8,1 faiz, 2016-cı ildə 8,6 faiz, 2017-ci ildə 7,8 faiz səviyyəsində proqnozlaĢdırılır. Heç Ģübhəsiz, bu inkiĢafın təmin olunmasına əfsanədən reallığa çevrilən qədim Ġpək Yolu da öz layiqli töhfələrini verəcəkdir. Açar sözlər: Böyük ipək yolu, Naxçıvan, əlveriĢli coğrafi mövqe, Bakı- Tbilisi-Qars-Naxçıvan dəmir yolu , TANAP CƏNUBĠ QAFQAZDA ƏRAZĠ, SƏRHƏD MÜBAHĠSƏLƏRĠ VƏ ĠSTANBUL KONFRANSI (1918) VASĠF QAFAROV AMEA Tarix Ġnstitutu vasifqafarov@rambler.ru Məqalədə Cənubi Qafqaz Seyminin süqutundan sonra yaranan Azərbaycan, Gürcüstan və Ermənistan respublikaları arasında qarĢılıqlı ərazi iddialarından və 1918-ci ilin yayında keçirilməsi planlaĢdırılan Ġstanbul konfransına gəlmiĢ Qafqaz respublikaları nümayəndə heyətlərinin ərazi-sərhəd mübahisələri ilə bağlı bəyanat və notalarından bəhs edilir. Ġlkin Osmanlı arxiv sənədləri əsasında əzəli Azərbaycan torpağı olan Ġrəvan ətrafında erməni dövlətinin yaradılması prosesi Ģərh edilir və 1918-ci ilin mayında Batumda aparılan danıĢıqlarda Ġrəvan və ətraf ərazilərin ermənilərə beĢ Ģərt daxilində verilməsi geniĢ iĢıqlandırılır. Bu Ģərtlər daxilində 9 min kv. km. ərazidə yaradılan Ermənistanın üzərinə götürdüyü öhdəliklərin heç birini yerinə yetirməməsi və Azərbaycana qarĢı yeni ərazi iddiaları irəli sürməsi Ģərh edilir. 1918-ci ilin yayında Ġstanbulda keçirilməsi nəzərdə tutulan konfransa gəlmiĢ nümayəndə heyətləri arasında ərazi-sərhəd mübahisələri kəskin Ģəkil aldı. Ermənistan nümayəndə heyətinin notasına görə, hazırda Ermənistanın ərazisi 9 min kv. km., Azərbaycanın ərazisi 94 min kv. km., Gürcüstanın ərazisi isə 61,5 min kv. km-dir. Ermənilərin ərazi-torpaq tələbləri ondan ibarət idi ki, Türkiyə, Gürcüstan və Azərbaycan torpaqları hesabına Ermənistanın ərazisi 52,5 min kv. km-ə çatdırılsın. Erməni heyyəti ―Cənubi Qafqazın milli zəmində bölüĢdürülməsi və sərhədlərin təyinini‖ irəli sürür və Qafqazda yaĢayan millətlərin sayını ermənilərin xeyrinə saxtalaĢdırılmıĢ Ģəkildə verərək Ermənistanın ərazi-torpaq iddiaları əsaslandırılmağa cəhd edirdi. Ġstanbul konfransındakı Azərbaycan nümayəndə heyəti erməni iddialarının əsassız olduğunu tutarlı faktlarla sübut etdi. Heyət rəhbəri M.Ə.Rəsulzadənin ―Azərbaycan Hökuməti Hüdudları‖ baĢlığı ilə təqdim etdiyi bu sənəddə Azərbaycanın Türkiyə, Ermənistan, Gürcüstan və Dağıstanla olan Beynəlxalq İpək Yolu 24 sərhədləri dağ zirvələri və mühüm məntəqələrlə təsbit edilir, ölkənin Ģərq sərhədinin Xəzər dənizi, Ġranla sərhədin isə Xəzər sahilindəki Astara Ģəhərindən Aza mövqeyinə qədər əski Rusiya-Ġran hüdudu olduğu bildirilir. M.Ə.Rəsulzadə eyni zamanda Azərbaycanın ərazisi və əhalisi, təbii sərvətləri, habelə ölkədəki ümumi vəziyyətlə bağlı türk və fransız dillərində ümumi bəyanatla da çıxıĢ etmiĢdi. Bəyanatda yeni yaranan respublika haqqında ətraflı məlumat verilir və ölkənin ərazisinin 100.6 kv. km., əhalisinin isə 3.4 mln. olduğu bildirilir və ermənilərin ərazi iddiaları dəf edilirdi. Açar sözlər: Cənubi Qafqazda sərhəd problemi, Ġrəvan məsələsi, Naxçıvan məsələsi, Zəngəzur məsələsi, Ġstanbul konfransı MÜSTƏQĠL AZƏRBAYCAN DÖVLƏTĠNĠN SĠYASƏTĠNDƏ “YUMġAQ GÜC” AMĠLĠ MAHĠR HƏMĠDOV AMEA-nın ġərqĢünaslıq Ġnstitutu hemidovmahir2025@gmail.com Əsrlər boyu dünya siyasi sisteminə hakim olan, hərbi və iqtisadi təməllər üzərində bina edilən ənənəvi siyasi düĢüncə tərzi dövlətlərarası münasibətlərin tənzimlənməsində baĢlıca struktur olaraq qəbul edilmiĢdir. Lakin XX əsrin II yarısından etibarən dünya siyasi sistemində ənənəvi strukturlarla yanaĢı yeni təcrübə metodları ortaya çıxdı. Bu metodlar arasında milli, mənəvi, tarixi, mədəni qaynaqlara əsaslanan ―yumĢaq güc‖ strukturu dövlətlərarası münasibətlərin formalaĢmasında mühüm yer tutmağa baĢladı. Siyasi terminologiya kimi siyasi ədəbiyyata son on illiklərdə daxil olsa da, tarix boyu bir çox ölkələr dövlətlərarası münasibətlərdə bu vasitələrdən istifadə etmiĢdir. XX əsrin sonlarında yenidən müstəqilliyini qazanan Azərbaycanda da bu vasitədən məharətlə istifadə edilməyə baĢlanmıĢdır. 1993-cü ildə ümummilli lider Heydər Əliyevin yenidən hakimiyyətə qayıtmasından sonra zəngin enerji qaynaqlarından səmərəli istifadə etməklə ölkə iqtisadiyyatının bərpası istiqamətində uğurlar əldə edilmiĢdir. Sahib olduğu zənginliklərindən düzgün istifadə nəticəsində dünya arenasında yeni dövlətin tanınması istiqamətində ciddi addımlar atılmıĢdır. ―YumĢaq güc‖ nümunələrindən məharətlə istifadə edən dövlət baĢçısı dünya miqyasında yeni dövləti tanıtmıĢ, artıq Azərbaycan dünyanın öndə gələn ölkələriylə tərəf müqabilinə çevrilərək multukultralizmə öz töfhəsini vermiĢdir. Multikultural mədəniyyətə sahib olan ölkəmiz fərqli etnik və dinə mənsub insanların sülh Ģəraitində, biri-birinin inanc və dəyərlərinə hörmət göstərməklə bir arada yaĢaya biləcəklərinin ən gözəl nümunəsini sərgiləmiĢdir. Bu kimi nümunələr Azərbaycanın tarixi keçmiĢində də mövcuddur. Ġnsana insan olduğu üçün dəyər verən, dinindən, inancından asılı olmayaraq hər kəsə Tezislər 25 Allahın bəndəsi kimi yanaĢan, sadəcə ölkəmizdə deyil, orta əsrlərdə dünyanın dörd bir tərəfinə yayılan mütəfəkkir, sufi Seyid Yəhya ġirvani irsi bunun bariz nümunəsidir. UNESKO 2013-ci ili Azərbaycanın bu böyük mütəfəkkirinin vəfatının 550 illiyi münasibətilə Seyid Yəhya ġirvani ili elan etmiĢdir. Dünyanın dörd bir tərəfindən gələn bu irsin tədqiqatçıları ölkəmizin dünya miqyasında tolerantlığın beĢiyi olduğunun carçısı oldular. Bakı 2015 Avropa oyunlarının bu il Azərbaycanda keçirilməsi də dövlətimizin ―yumĢaq güc‖ amillərinə nə qədər əhəmiyyət verdiyinin göstəricisidir. Yüklə 2,49 Mb. Dostları ilə paylaş:
|