MüNDƏRİcat giriş
Yüklə 1,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
6 I Fəsil Beynəlxalq maliyyə qurumlarının təsnifatı və onların beynəlxalq əməkdaşlıqda rolu 1.1 BMT-nin nəzdində olan maliyyə qurumları BMT-nin nəzdində olan maliyyə təşkilatları beynəlxalq maliyyə sistemində əsas rol oynayır. Dünya Bankı Qrupu dünyada ən böyük investisiya instititudur. Dünya Bankının yaranma kökləri hələ 1923-1932-ci illərdə bütün dünyanı bürümüş olan dərin iqtisadi böhranlar dövrünə gedib çıxır. İqtisadi ədəbiyyatlarda o dövrü “böyük depressiya” dövrü adlandırırlar. Kənd təsərrüfatı məhsulları və torpaq dəyərindən dəfələrlə ucuz satılır, heyvandarlıq ziyanla işləyir, minlərlə bank müflisləşir, bütün sahələrdə işsizlik baş alıb gedir, zavodlar işləmirdi. Bir sözlə, iqtisadiyyatın bütün sahələri “iflic” vəziyyətinə düşmüşdü. Bu vəziyyət eyni zamanda özünü beynəlxalq və pul-kredit bazarında da göstərirdi. Bir sıra ölkələr, o cümlədən, Birləşmiş Krallıq qızıl standartlarından, yəni valyuta dəyərinin qızılla təyin edilməsi prosesindən məcburi surətdə imtina etməli oldular. Hansı ki, bu qanun uzun müddət idi ki, pulun dəyərinin sabit saxlanmasına qulluq edirdi. Kağız pulun dövriyyəyə buraxılması azaldıldı. Bu da iş yerlərinin azalmasına səbəb oldu. Həyat səviyyəsi kəskin şəkildə aşağı düşdü. Bəzi ölkələr milli pulun xarici pula dəyişdirilməsinə qadağa qoydular və barter mübadiləsini tətbiq etməyə başladılar. Bir qism ölkələr isə öz milli valyutalarını dəyərlərindən aşağı qiymətə xarici alıcılara satmaqla öz kənd təsərrüfatı məhsullarını əslində çox ucuz qiymətə satdılar. Bununla da onlar digər ölkələrin ticarət əlaqələrini pozurdular. Yəni rəqabət devalivasiyası yaradırdılar. Məhsulun dəyəri ilə pulun nisbəti pozulurdu. Beləliklə, bütün bunlar nəticə etibarı ilə dünya iqtisadiyyatının dağılmasına gətirib çıxartdı. 1 Bu problemləri həll etmək üçün 30- cu illərdən başlayaraq dəfələrlə beynəlxalq konfranslar çağırılsa da, lakin qəbul edilmiş müvəqqəti qərarlar məsələni tam həll etmirdi. Bunun üçün dünyanın əksər ölkələrinin birgə əməkdaşlığı lazım idi. Yalnız bu halda bütün dövlətlərdə valyuta sistemini tənzimləyən və böhran nəticəsində iqtisadiyyatı dağılmış 1 Х. А. Шреплер « Международные економические организации». 7 ölkələrə uzun müddətə kredit verə bilən bir maliyyə təşkilatının yaradılması mümkün idi. Odur ki, 1940-cı illərin əvvəllərində Birləşmiş Ştatlardan Qarri Dekster Uayt və Birləşmiş Krallıqdan Con Meynard Keyns məhz belə bir sistemin yaradılması yollarını təklif etdilər. Onlara görə, bu sistem hazırki şəraitə təsir etməliydi. Çoxsaylı danışıqlardan sonra çətin vəziyyətdə olan beynəlxalq aləm belə bir sistemin yaradılmasına və nəzarət etmək üçün təşkilatlanmasına razılıq verdi. 1944-cü ilin iyul ayında BMT-yə daxil olan 45 dövlətin iştirakı ilə ABŞ-ın Bretton-Vuds şəhərində (Nyu-Hempşir Ştatı) Beynəlxalq Valyuta Maliyyə konfransı keçirildi. Bu konfrans tarixə “Bretton-Vuds Konfransı” kimi daxil oldu. Konfransın qəbul etdiyi qərarla 1945-ci ilin dekabr ayında BMT-nin iki xüsusiləşmiş təşkilatı – Dünya Bankı və Beynəlxalq Valyuta Fondu (BVF) təsis edildi. Bu qurumlara çox zaman Bretton-Vuds “əkizləri” də deyirlər. Müqavilənin beynəlxalq ratifikasiyası 1945-ci il 27 dekabrda həyata keçirilmişdir. 2 “World Bank” termini ilk dəfə 1944-cü il 22 iyul tarixində Bretton-Vuds konfransına həsr olunmuş və “Economist” jurnalında dərc olunmuş məruzədə Beynəlxalq Yenidənqurma və İnkişaf Bankına (BYİB) istinadən işlədilmişdir. BYİB və BVF-in idarəetmə heyətinin 1946-cı ilin martında ABŞ-ın Corciya ştatının Savanna şəhərində keçirilən 1-ci toplantısından sonra Vaşinqton Post qəzeti də daxil olmaqla konfrans haqqında dərc edilən bəzi məqalələrdə bu termin işlədilməyə başladı. 1975-ci ildən isə bu termin BYİB və BİA-nın rəsmi qısaldılmış adı kimi işlənməyə başladı. Dünya Bankı rəsmi fəaliyyətə 1946-cı ilin 25 iyun tarixindən başlayır. Bu bankın əsas məqsədi iqtisadi keçid dövrü keçən inkişaf etməkdə olan ölkələrə və yoxsul ölkələrə kreditlər vasitəsilə yardım etmək və yoxsulluğun səviyyəsini azaltmaq, həmçinin üzv dövlətlərin inkişafını təmin etməkdir. İlk prezidenti eyni zamanda Eugene Meyer&Company və Vaşington Postun sahibi olan Eugene Meyer olur. Dünya 2 “The Role of the International Financial Institutions in Addressing Global Issues” VINAY BHARGAV 8 Bankının ilk kredit verdiyi ölkələr isə Çili, Çexoslovakiya, Danimarka, Fransa, Lüksemburq və Polşa olmuşdur. Dünya Bankının hazırda 188 üzvü var. 3 Dünya Bankı idarəetmə şurasının rəhbərliyi altında fəaliyyət göstərir. İdarəedici şura Bankın siyasətini müəyyən edən və qərar qəbul edən ali orqandır. Hər bir üzv ölkə idarəedici şurada təmsil olunur. Və hər bir üzv dövlət adətən nazir səviyyəsində hökumət rəsmisindən ibarət olan başçı təyin edir. Üzv olan ölkələrin icraçı direktorları idarəetmədə öz payları olan aksionerlərdir. Hansı ki, son qərar qəbul olunanda onların fikri nəzərə alınır. Hər üzv olan ölkə idarəçi və alternativ idarəçi təyin edir ki, onlar da Baş İdarə Heyətinin qərarlarını yerinə yetirir. İdarəçilər hökumətin nümayəndələri ilə Dünya Bankının hər ilin payızında Vaşinqtonda keçirilən iclasında görüşürlər. Onlar Dünya Bankının əsas fəaliyyət prinsipləri haqqında qərarlar qəbul edir və ya üzvlükdən azad edirlər, ilkin kapital haqqında dəyişikliklər barədə qərar qəbul edirlər və Dünya Bankının gəlirlərinin bölünməsini, büdcəni və maliyyə hesabatlarını təsdiqləyirlər. Göründüyü kimi hökumət nümayəndələrinin görüşü ildə bir dəfə keçirilir. Əsas işi isə Direktorlar Şurası görür. Beş iri aksionerin – ABŞ, Fransa, Almaniya, Yaponiya və İngiltərənin ayrılıqda öz icraçı direktorları var. Ənənəyə görə Dünya Bankının prezidentliyinə 5 il müddətinə ən iri aksioner ölkənin – ABŞ-ın vətəndaşı seçilir. O, Direktorlar Şurasına rəhbərlik edir və Dünya Bankının ümumi fəaliyyətinə cavabdehdir. Dünya Bankı Qrupuna: 1. Beynəlxalq Yenidənqurma və İnkişaf Bankı, 1945 2. Beynəlxalq İnkişaf Assosasiyası, 1960 3. Beynəlxalq Maliyyə Korporasiyası, 1956 4. İnvestisiya Təminatı üzrə Beynəlxalq Agentlik, 1988 5. İnvestisiya Mübahisələrinin Nizamlanması üzrə Beynəlxalq Mərkəz – aiddir. 3 World Bank Group, 2012 . 9 Sosial ədalət prinsipləri üzərində qurulmuş stabil, dayanıqlı inkişaf prosesində hər bir inkişaf etməkdə olan dövlətə yardım etmək məqsədilə Dünya Bankı öz maliyyə resurslarından, yüksək ixtisaslı personalından və geniş bilik bazasından istifadə edir. Burada əsas diqqət əhalinin yoxsul təbəqələrinə və yoxsul ölkələrə yardım göstərməkdir. 2010-ci maliyyə təqvimində qurum tərəfindən 30 mlrd. dollardan çox kredit vəsaiti bankın beynəlxalq miqyasda müştəri ölkələrinə paylanmışdır. Təşkilat 100-dən çox inkişaf etməkdə olan ölkədə çalışmaqla ən kasıb əhali və ən kasıb ölkələrə yardım etmək kimi sadə və əhəmiyyətli hədəflər uğrunda iş görür. Dünya Bankının əsas məqsədi inkişaf etmiş ölkələrin maliyyə dəstəyi ilə inkişaf etməkdə olan ölkələrdə həyat şəraitini yaxşılaşdırmaqdır. DB vasitəsilə verilən kreditlər iki əsas növdə təqdim olunur: investisiya kreditləri və inkişaf məqsədilə verilən kreditlər. İnvestisiya kreditləri uzun müddətə verilir (5-10 il). İnvestisiya kreditlərindən ən müxtəlif sektorlarda sosial-iqtisadi inkişaf layihələri çərçivəsində əmtəə, iş və xidmətlərin maliyyələşdirilməsi məqsədilə istifadə olunur. Son 2 onillik ərzində investisiya kreditləri DB tərəfindən ayrılan kreditlərin 75-80%-ni təşkil etmişdir. Hal-hazırda investisiya kreditlərinin 7 növünü fərqləndirirlər: 4 Yüklə 1,36 Mb. Dostları ilə paylaş:
|