Musiqa darslarida kompyutyer dasturlaridan

---

MUSIQA DARSLARIDA KOMPYUTYER DASTURLARIDAN 
FOYDALANISH YO’LLARI. 
 
Maxammatov A, Boboqulov Q, 
JDPI Musiqiy ta’lim kafedrasi 
katta o’qituvchilari
. 
 
Annatatsiya:
Talabalarga ta’lim – tarviya berish jarayonida Musiqa 
madaniyati darslarini kom’pyuter yordamida o’tishning o’ziga xos yo’llari 
yoritilgan. 
Tayanchiboralar:
musiqa, texnika, kompyuter, tinchlikbogi, tizimlashtirish, 
ta’lim – tarbiya, ilm – fan.
Musiqa va texnika integratsiyasi bu zamon talabi musiqa darslarida 
kompyutyerni qo`llanilishi, shu fanga bo`lgan qiziqishni orttiradi va musiqa 
eshtitish qobiliyatini shakllantiradi. 
Kompyutyer yordamida musiqani ijro etish bilimlarini shakllanitirish ba'zi bir 
qiyinchiliklarni tug`diradi. 
Bu muammoni yechimini topish uchun o`qituvchidan ijro etish uslubi, tembr, 
ritm davomiyligi va boshqalarga e'tibor qaratishni talab etadi. Shu bilan birga 
musiqa jismoniy va tovush xususiyatlari nazariyasini rivojlantirish va uni 
kompyutyer yordamida ijro etish uchun ham katta axamiyatga ega. 
Ilm-fan taraqqiyoti bizga tabiat hodisalari va jamiyatni rivojlanish 
qonuniyatlarini o`rganishga imkon beradi, buning natijasida inson tabiat bilan faol 
munosabatga kirishib, o`z hayotiy sharoitini yaxshilaydi. 
Musiqa va tyexnining bir - biri bilan bog`liqligi tyexnika va musiqa oldida 
yangi vazifalarni qo`yadi. 
Kompyutyerda o`quvchilarning hohlagan musiqalarini tinglashlari ular 
qobiliyatlarini, fikrlash doirasini rivojlantiradi. 

---

O`qituvchi, imkon qadar, kompyutyer yordamida musiqiy asarlarni 
tizimlashtirish lozim. Buning uchun turli notalar davomiyligini aks ettiruvchi 
algoritm ishlab chiqildi. U quyidagi bosqichlarni o`z ichiga oladi: 
I. bosqich: raqam orqali musiqa notalarini davomiyligini aks ettirish. 
II. bosqich: turli tizim va harflar orqali notalar nomini aks ettirish. 
III. bosqich: raqamlar orqali musiqa tezligini aks ettirish. 
IV.bosqich: harflar sistemasi orqali musiqada uchraydigan alteratsion 
belgilarni aks etilishi. 
V. bosqich: tez sur'atda ijro etiladigan 16 notalarni raqamlar orqali aks 
ettirilishi. 
VI. bosqich: musiqada uchraydigan oktavani raqamlar orqali aks etirish. 
VII. bosqich: musiqiy asar qushig`i (ryepriza) uchun algoritmlar ishlab 
chiqish. 
VIII. bosqich: kompyutyer sistemasini asoslash. 
IX. bosqich: kompyutyer sistemasini joriy etish uchun ishchi dasturlarni 
ishlab chiqish. 
X. bosqich: kompyutyer sistemasi yordamida musiqa ijro etish. 
XI. bosqich: kompyutyerda musiqa ijro etish darajasini tahlili.
Boshlangich sinf musiqa o’qituvchilarini tayyorgarligini takomillashtirish 
maqsadida, ishlab chiqilgan kompyutyer sistemasi o’z ichiga kuyidagi kuylarni 
oladi: 
- F.Nazarovni “Paxtaoy”,”Teplovoz” musiqalari; 
- N.Nasimovni “Tinchlik bogi”,”Bizdan sizga kim kyerak” musiqalari; 
-S.Abramovni “Paravoz”,”Ari” qo’shigi, “Onajon”, “Soatim” musiqalari. 
- U.Tojibekovni “Oqshomda” musiqasi. 
- G.Kodirovni “Baxor” qo’shigi,”Binafsha”,”May” musiqalari. 
- O`zbek xalk kuyi “Yallama yorim”. 
- O`zbek xalk kuyi “Do’lana”. 
- O`zbek xalk kuyi “Qashqarcha”. 
- Il.Akbarovni “Paxtakor kuyi”, “Baxtiorlar” kushigi musikalari. 

---

- M.Muxammadjonovni “Ertalab” musiqasi. 
- O`zbek xalq raqsi “Andijon polka” va boshkalar (2-rasimga qarang). 
Yuqorida aytib o’tilgan musiqa va kuylar uchun tuzilgan ishchi dasturlar 
kompyutyerni “Musiqa” nomli yaxlit dasturga birlashtirilgan. 
Umumta'lim maktablarda musiqani kompyutyer yordamida o`rgatish, 
o`quvchi shaxsi rivojlanishini shakllantiruvchi ajralmas qism sanaladi. O`z 
navbatida, kompyutyerda musiqa va sinxron ijroni amalga oshirish ma'lum bir 
qiyinchiliklarni o`z ichiga oladi. Bu o`z navbatida, tovush qatorida notalarni 
joylashish tartibini, ular orasidagi farqni, o`quvchilar ongiga yetkazish uchun 
konkryet bilimlarni talab etadi. Ma'lumki, yetti tovush orasidagi masofa (intyerval) 
oktava deyiladi.
Musiqa va ashulalarni kompyutyer yordamida ijro etilganda oktavalar 
quyidagicha aniqlanadi.