Musiqa darslarida kompyutyer dasturlaridan

Kichik oktavadagi tovush intervali: 
Sol -255 sol diyez -240, lya - 228 lya diyez -214, si – 204 
birinchi oktavadagi tovush qator: 
do -192 do –diyez -184, rye- 171 rye diyez – 184, mi-152, fa-144 fa diyez – 
136, 
sol-128 sol diyez -120, si -102 lya diyez – 180 
ikkinchi oktavadagi tovush qatori: 
do -96 do diyez -92, rye -85 rye diyez -80, mi -76, fa -76 fa diyez -65, sol -64 
sol
diyez -60, lya -57 lya diyez -54 
uchinchi oktavadagi tovush qatori: 
do – 48 do diyez -45, rye -42 rye diyez -40, mi -36, fa -35 fa diyez -34, sol 32 
sol 
diyez -30, lya -28 lya diyez -26, do -24 (do tovushi to`rtinchi oktavada) 
Ularning raqamlar orqali ifodalanish kompyutyer yordamida musiqa yozishni 
osonlashtiradi. Tovushning katta raqam bilan belgilanishi, uning tembrini 

---

kuchaytirishga olib keladi, kichik raqam bilan belgilanishi esa-tovushni past 
tembrini anglatadi. 
Musiqa o`qituvchisi Kompyutyer dasturni musiqa va ashulani ijrosini 
joylashtirishiga e'tibor berishi zarur. Kuy va qo`shiqlarni kompyutyer yordamida 
ijro etish nafaqat oktavaga, balki tovush davomiyligi, uning tezligi va har xilligiga 
ham bog`liqdir. 
Tovush davomiyligini aniqlashda ularni algoritm orqali kesib olish maqsadga 
muvofiqdir. Notalar tovushning turli xil davomiyligidan tashkil topgan va bir - 
biridan raqamlar bilan farqlanadilar. Raqamlar bilan ular qo`yidagicha. 
Musiqiy asarni ijro etishning ma'lum bir uslubini aniqlash uchun uning 
tezligini aniqlash zarur (t).Quyidagi raqamlarga ishora qilib, ijro tezligi uslubini 
ya'ni sekin, o`rta, tez ijroni aniqlaymiz; 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12,13,14,15 yoki 
16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, va h.k. 
Musiqa va ashulani kompyuter yordamida tinglash va o`rganish jarayoni 
o`quvchilar ongining rivojlanishiga yordam beradi. Bu o`quv jarayonida yangi 
imkoniyatlarni ochishga texnik imkon berishi muhim ahamiyat kasb etadi.
Boshlang`ich sinflarda musiqa darslar uchun haftada 1 soat ajratiladi. Shuni 
inobatga olib, musiqiy asar bilan tanishish maqsadida musiqa darsida kompyuter 
yordamida ta'lim dasturi ishlab chiqildi. Musiqa darsida kompyuterni qo`llash 
o`quvchilarda eshitish qobiliyatini shakllantirib, nota bilan ishlash samaradorligini 
oshiradi.Biz buni F.Nazarovning “Paxtaoy” musiqasini kompyuter yordamida 
o`rganish misolida qarab chiqamiz. Musiqani ijro etishdan oldin o`qituvchi 
o`quvchilarni musiqa muallifi bilan tanishtiradi.
Bundan tashqari ashula so`zlari muallifi, oktavalar, tezliklar, alteratsiya, 
tovush davomiyligi, ularni katta-kichikligi, haqida tushuncha berib, so`ngra musiqa 
kompyutyerda tinglash bosqichiga o`tiladi. Musiqani kompyutyer yordamida ijro 
etishni 
qo`yidagi 
ketma-ketlikda 
bajarilishni 
maqsadga 
muvofiq 
deb 
bilamiz.F.Nazarovni “Paxtaoy” musiqasida uchraydigan turli tovushlarni raqamlar 
yordamida aks ettirish; 
- turli notalar va tovushlarni harflar tizimi yordamida aks ettirishi; 

---

- fa diyez alternatsion belgisini harflar bilan belgilanishi. 
- aks ettirilgan tovushlarni olingi ma'lumotlar bilan taqqoslash va ularni tahlil 
qilish; 
- ijro uchun algoritmlarni ishlab chiqish; 
Musiqa o`qituvchisi darsda kompyutyerda oldindan quyidagi so`zlarni yozib 
qo`yishi zarur. 
-bastakor F.I.Sh. 
-so`z muallifi F.I.Sh. 
-nota chizig`idagi tovushlar, va ularni davomiyligi. 
-alteratsiya belgilari, ularni hajmi. 
-qo`shiq so`zlari. 
Savol – javobdan so`ng kerakli ma'lumotlarga ega bo`lgach, o`qituvchi 
kompyutyerda musiqa tinglashni taklif etadi. Bunda musiqani takrorlanishiga, 
tovush tembriga (ohangiga) e'tibor berishni tavsiya etamiz. 
Musiqa darsida F.Nazarovni “Paxtaoy” musiqasini kompyuter yordamida 
tinglash, o`quvchilarni eshitish qobiliyatini rivojlantiradi va musiqa o`rganishga 
yangi ijodiy yondashuv hisoblanadi. 
M.Nasimovning “Tinchlik bog`i” kuyini kompyuterda ijro etishni qarab 
chiqamiz. Ushbu musiqani tinglash uchun II sinfda 1 soat ajratilgan. musiqasining 
kompyuter yordamida o`rganish darsini rejasi qo`yidagicha.