Мустақил иш мавзу: Donning xashoratlar bilan zararlanishi Топширди: Пардаев З

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ
ТОШКЕНТ КИМЁ-ТЕХНОЛОГИЯ ИНСТИТУТИ
"ОЗИҚ-ОВҚАТ МАХСУЛОТЛАРИ ТЕХНОЛОГИЯСИ" ФАКУЛЬТЕТИ
"ОЗИҚ-ОВҚАТ МАҲСУЛОТЛАРИ ТЕХНОЛОГИЯСИ" КАФЕДРАСИ
"УН ВА ЁРМА ТЕХНОЛОГИЯСИ ИЛМИЙ АСОСЛАРИ" ФАНИДАН


МУСТАҚИЛ ИШ
МАВЗУ: Donning xashoratlar bilan zararlanishi


Топширди:Пардаев З


Қабул қилди: Ғофурова Д
ТОШКЕНТ-2022

MUNDARIJA:

1 DON ZARARKUNANDALARI VA ULARGA QARSHI KURASHISH
2 HASHAROTLAR
3 QUSHLAR VA ZARARKUNANDA KEMIRUVCHILAR
4 ZARARKUNANDALARGA QARSHI KURASH VA PROFILAKTIK CHORA-TADBIRLAR

DON ZARARKUNANDALARI

Don va don mahsulotlari sifati va vaznining saqlash davridagi kamayishi “don zahiralari” zararkunandalari deb nomlanuvchi tirik organizm vakillari ta’sirida ham yuzaga kelishi mumkin. Don zararkunandalari qadim-qadimdan m a’lum. Inson qadim zamonlarda ham donni zararkunandalardan saqlash maqsadida turli chora tadbirlar qo‘llab kelgan. Ilk bora don omborlarining yuzaga kelishi bilan u yerda turli kemiruvchilar va hasharotlar to ‘plana boshladi. B a’zi turlar uchun bu yangi ekologik muhit maqbul bo‘lib, ular asta-sekin faqatgina shu erlarda yashashga va rivojlanishga moslasha bordi. Natijada “ombor” zararkunandalarining butun bir guruhi vujudga kela boshladi. M a’lumki, donning sifati va miqdoriga turli zararkunandalar katta xavf soladi. Don zaxirasi zararkunandalari insonga qadimdan m a’lum b o iib , inson hatto ibtidoiy jam oa davrida ham donni bunday zararkunandalardan saqlash y o i-y o ‘riqlarini qo‘llab kelgan. Dehqonchilikning rivojlanishi, xalqlar o ‘rtasida savdo-sotiqning kengayishi, zararkunandalaming yer shari bo‘ylab tarqalishiga zamin b o id i. Natijada zararkunandalaming turli sharoitlarga moslashuvi jarayoni ro‘y berib, ularning ba’zilari butunlay omborxonalarda ko‘payib, rivojlanishga moslashdilar va amalda tashqi tabiatdan butunlay uzildi (ombor uzun buruni, xrushak, ombor kuyasi). B a’zilari esa tashqi tabiatda ham, omborxonada ham ko‘payib, rivojlana oladi (sholi uzun tum shug“ i, don kuyasi, fasol donxo‘ragi, kanalar) uchinchilari esa faqatgina tabiatda ko'payib, rivojlanadi va don saqlash inshootlariga yig‘ib olingan hosil bilan birga kelib tushadi (no‘xat donxo‘ri, don to ‘plami zararkunandalari va b). Don mahsulotlarining qabul qiluvchi korxonalarda bu zararkunandalar rivojlanar ekan donga katta ziyon yetkazadilar. Ularning faoliyati natijasida mahsulot kamayadi, shuningdek oiim tiklari g ‘umbaklari va boshqalar bilan donni ifloslantirib yuboradi, natijada 81 mahsulot sifati pasayadi. Bundan tashqari ba’zilari donda namlik va issiqlik hosil boiishining manbai b o iib xizmat qiladi, ba’zilari esa ishlab chiqarish moslamalari, idishlar va boshqalarni ishdan chiqaradi (kemiruvchilar) shuningdek, ba’zilari ko‘pgina yuqumli kasalliklami tarqalishi vositasi b o iib xizmat qiladi. Bundan tashqari zararkunandalar turli oziq-ovqat sanoati korxonalarida qayta ishlangan donga va unga ham katta ziyon yetkazadilar. Statistik m aium otlarga ko‘ra zararkunandalar dunyo bo'yicha don zahirasining 5% ni yo’qolishiga olib kelar ekan. Donlarning zararkunandalar bilan zararlanishi ко ‘pgina omillarga bogiiq. Masalan don va don mahsulotlaming sifatli saqlanishi geografik mintaqaga, o ‘simlikni yetishtirish agrotexnikasiga, yig‘ibterib olish uslubi va sharoitiga, shuningdek saqlash usuli, sharoitiga, saqlanadigan mahsulot miqdoriga saqlanish muddatiga, zararkunandalarga qarshi kurashish choralariga va boshqalarga bogiiq. Respublikamizda ham boshqa ко‘pgina mamlakatlar singari har yili zararkunandalarga qarshi kurashish uchun ko‘plab moddiy xarajatlar sarflanadi. Faqatgina donning holatini muntazam nazorat qilib borish, don zahiralari inshootlarining takomillashtirish, zararkunandalar tushishining oldini oluvchi hamda ularga qarshi keskin kurash chora-tadbirlarini qoilash orqaligina mustahkam himoyani tashkil etish mumkin. Dunyo amaliyotida hasharotlaming bir necha yuzlab turi, kanalaming esa o‘nlab turi m a’lum. 0 ‘zbekiston sharoitida bulaming bir qismigina uchraydi. Quyida ulaming ko‘payishi va rivojlanishi, don uyumlariga keltiradigan zararlari hamda ularga atrof-muhit sharoitining ta ’siri tavsiflanadi.