Mustaqil ish mavzu: ‘‘Investitsion loyihalarning samaradorligi’’ Guruh: 921-20 Bajardi: Yaqubov Otabek Qabul qildi: Investitsion loyihalarning samaradorligi Reja: Kirish

Investitsiyalarning makro va mikroiqtisodiyomi rivojbmtirishdagi roli
Iqtisodiyotni rivojiantirishda iuvestitsiyalar yetakchi rol o'ynaydi, chunki iuvestitsiya orqalikorxonalarning kapital jamg'arilishiga, natijada mamlakatning ishlab chiqarish iulkoniyatlarini kengaytirish va iqtisodiy o'sishga erishiladi. Investitsiyalar iqtisodiy sifatida qator funksiya va vazifalami bajaradi-ki, ularsiz har qanday mamlakat iqtisodiyoti bir maromda rivoj1ana oJrnaydi. Investitsiyalar makrodarajada quyidagilarni ta' minlaydi:
- takror ishlab chlqarishni kengaytirish siyosatini amalga oshirish; lY-lexnu:a taraqqiyotini jadallashtirish, milliy mahsulotlaming raqobatbardoshligini ta'minJash, uning sifati va hajminini oshirish; - ijtimoiy sohalami (sog'liqni saqIash, ta'lim va boshq.) rivojlantirish; - aholi farovonligini ta'minlashda muhim bo'lgan uy-joy qurilishi, ichimlik suvi, elektr energiya bilan ta'minJash muammolarini hal etish; - atrof-muhit va ekologiyaning illoslanishining oldini olish; - umumjamiyat ishlab tarkibiy jihatdan qayta qurish va barcha iqtisodiyot tarmoqlarini bir maromda rivojlantirish; iqtisodiyotning real va yetakchi tannoqlarini rivojlantirish; hududlarning iqtisodiy salohiyatini oshirish va ixtisoslashuvini mustahkamlash; - investitsiyalar importi va eksporti orqali milliy iqtisodiyotning xalqaro integratsiyasini kuchaytirish; sanoal uchun zarur xomashyo bazasini yaratish; muammosini yumshatish yoki ma'lum hal etish; harbiy sanoat majmuyini mustahkamlash; - davlatning mudofaa imkoniyatlarini ta'minlash; - boshqa qator muammolami hal etish. O'zbekiston Respublikasi uchun investitsiyalar, birinchi navbatda, iqtisodiyotni yanada barqarodashtirish uchun zarurdir. Real investitsiyalami (bino va inshootlar , zamonaviy mashlna va asbob-uskunalar sotib olish) jalb iqtisodiyotning ishlab salohiyatini Ishlab chlqarishga zamonaviy texnologjyalarni olib kelishga yo'naltirilgan investitsiyalaI qattiq raqobat sharoitlarida 'omon qolishga lashadi. Investitsiyalar mikrodarajada ham muhim rol o'ynadi Bunda investitsiyaiar, eng avvalo, quyidagi maqsadlarga erishish uchun zarurdir: korxona ishlab chiqarish faoliyatini va fIVOJlantirish; asosiy fondlarning haddan tashqari jismoniy va ma'naviy yo'l qo'ymaslik; ishlab chiqarishning oshiriInvestitsiyalar mikrodarajada, pirovardida, korxonalaming kelgusida me'yorda faoliyat ko'rsatishi, barqaror moliyaviy holatini va maksimum (yuqori) foyda olisbini ta'minlash uchun zarurdir. Shunday qilib, investilsiyalar makro va mikroiqtisodiyotni rivojIantirishda katta rol o'ynaydi, birinchi navbatda, tilior ishlab chiqarishni kengaytirish, tarkibiy o'zgarishlarni amalga oshirish, foydasini ko'paytirish va shu asosda boshqa ko'pgina muammolami hal etish imkoniyatlarini yaratadi. Mamlakatda faoliyatining ahvolini (holatiui) quyidagi ko'rsatkichlar diuamikasi xarakterlaydi: umumiy hajmida real investitsiyalarning ulushi; - investitsiyalaming texnologik va uning o'zgarishi; real umumiy o'sishi; - investitsiyalar tarkibida xorijiy investitsiyalaming uIushi; kapitalga yo'naltirilgan real investitsiyaiarning ulus.hi; - xorijiy investitsiyalar tarkibida to'g'ridan to'g'ri xorijiy investitsiyalar ulushi va boshqalar. biroq, obyektiv holatda, investitsiya faoliyatining holatini quyidagi makroiqtisodiy kO'rsatkichlanling o'sish lari xarakterlaydi: milliy daromad; yalpi milliy mahsulot (YaMM) va YaIM; sanoat i~hlab chiqarish hajmi; sanoat mahsulotlarining alohida turini ishlab chiqarish; qishloq xo'jaligi mahsulotini ishlab chiqarish hajmi va boshqalar. Investitsiya faoliyatining holatiga baho berisbda ushbu kichlarning obyektivligi shundaki, qo'yilmalarisiz ushbu ko'rsatkichlarning o'sish sur'atlarini tasavvur etib bo'lmaydi. Ushbu ko'rsatkichlar u yoki bu darajada samarali ishlatilishini xaraktcrlaydL Agar ushbu ko'rsatkichlarning sur'atlari sur'atlaridan yuqori bo'lsa, investitsiyalardan foydalanish samaradorligini oshirish zarurligini ko'rsatadi va aksincha. So'nggi yillarda iqtisodiyotda faol amalga oshirilayotgan tuzilmaviy o'zgarishlar va modernizatsiya qilish jarayoni investitsiya faolligini yanada oshirdi. Iqtisodiyotdagi investitsiyalar hajmining 1 yildan yilga sezilarli ravishda o'sib borishi muqarrar ravishda milliy ishlab chiqarish hajmining o'sishi orqali o'zining ijobiy natUalaIini ko'rsatishiga imkon bennoqda. Daviat tomonidan investitsiya faoliyatini rivojlantiIishga berilgan e'tibor va qo'llab-quvvatlash nat\iasida YaIM hajmi va investitsiyalar miqdori o'sish sur'atlariga ega bo'idi. Jumiadan, investitsiyalarning o'sish ko'rsatkichi 2002-2013-yillar oralig'ida 103,8 foizdan 111,3 foizga yetgan, investitsiyalar hajmi mazkur yillar davrida 1,4 mlrd AQSh dollaridan 13 mlrd AQSlI dollarini tashkil qilib, 2002-yilga nisbatan 9,3 martaga ortgan. Agar 2002- yilda respublikamiz iqtisodiyotiga jalb etilgan investitsiyalarning o'sish sur'ati atigi 3,8 foizni tashkil etgan bo'lsa, 2011-yilga kelib bu ko'rsatkich 11,2 foizni tashkil qildi

Xulosa
Bozor iqtisodiyotiga o'tish jamyonida O’zbekiston iqtisodiyotining chuqur isloh qilinishi va tarkibiy o'zgarishlarning amalga oshirilishi mamlakatimiz oliy ta'lim muassasalarida ham malakali va kuchli mqobatga bardoshli mutaxassislarni tayyorlashga munosabatning tubdan o'zgartirilishiga olib keldi. Mustaqillik sharofati bilan ta'lim keng ko'larnli hotlar amalga oshirildL Oliy ta'limning Davlat ta'lim standartlari ishlab chiqildi va qabul qilindi. DavIat ta'lim standartlarida vestitsiyalarni tashkil etish va moliyalashtirish» fanini o'qitish ham na2;ardla tutilgan. «Investitsiyalarni tashkil etish va moliyalashtirish» fani iqtisod sohasi uchun tayyorlash tizimida muhim o'rinlardan birini egallaydi va bu fanni o'rganishga bo'lgan e'tibor kundankuchayib bormoqda. Bu hoIatni iqtisodiyotni tsiya qilish sharoitida investitsiyalarning iqtisodiyotda tutgan o'rni va ahamiyati orqali ifodalash mumkin. Shu o'rinda O'zbekiston Respublikasi 1-1-Prezident LA Karimovning investitsiyalarga oid quyidagi fIkrlarini qiladi, deb hisoblaymiz: «Barchamiz bir oddiy haqiqatni yaxshi anglab olishimiz darkor - investitsiyalarsiz modernizatsiya ham, yangilanish ham bo'lmaydi» I, yoki «Vatanimizning jahon iqtisodiy tizimidagi o'rni investitsiyruarga bog'liq bo'lib turibdi»2 , bu kabi fIkr va ko'pIab keltirish mumkin. Darhaqiqat, milliy iqtisodiyotimizning ravnaqi, fan-texllika taraqqiyoti, aholi bandligi bog'liq. Shu bilan birga, ishlab chiqarishda tarkibiy o'zgarishlarni ko'p jihatdan taqaladi. iqtisodiyot tarmoqlarida Jony mam1akatimizning eksport salohiyatini oshirishni ta'minlashni tasavvur etib bo'lmaydi. Investitsiyalardall ayri holda makroiqtisodiy muvozanatga erishib bo'lmaydi. Eng muhiml, iqtisodiyolni modernizatsiyaiasilni investitsiyaiarsiz iloji yo'q. Umuman v~o,u."""'''' am alga oshirish, taraqqiyot asosi, mam1akatning xalgaro integratsiyasi va jahon xo'jaligidagi mustahkamlash omili hamda unga erishishga qiluvchi iqtisodiyotni modernizatsiya bosh hisoblanadi. Mazkur darslikning maqsadi talabalarga investitsiyalar hamda asoslari chuqur bilim atroilicha amaliy hosil qilishdan morat. Bunmaqsadga uchun sohaning bo'lg'usi mutaxassislari investitsiyalarning iqtisodiy mazmuni va mohiyati, investitsiya investitsiya faoliyati va investitsiya siyosati, xorijiy investitsiyalarning iqtisodiyotdagi roli, investitsiya muhiti, investitsiya f..'loliyatida qurilish, Daviat investitsiya loyihalarining iqtisodiy samaradorligini bahoinvestitsiya faoliyatini moliyalashtirish, investitsiya va ularni pasaytirish aniq tasavvurga va mustahkam pozitsiyaga ega bo'lmoqlari darkor. Darslikning 1-7 -boblarida investitsiyalarning mazmun-mohiyati, turlari va iqtisodiyotni rivojlantiri;;;hdagi roli, investitsiya jarayonlarining mazmuni va asosiy bosqichlari, investitsiya va investitsiya siyosati, iqtisodiyotni rivojlantirishda invest itsiyalarning roU, xorijiy investitsiyalarni jalb qilishda erkin sodiy hududlarning ahamiyati, investitsiya muhiti, investitsiya faoliyatida kapital qurilish va investitsiya dasturi Investitsiya loyihalarining moliyaviy-iqtisodiy samaradorligini baholash masalalari darslikning 8-bobida qilingan. 9-IS-bobJarida faoliyatiui moliyalashtirishga doir umumnazariy masalalar (investitsiya faoliyatini moliyalashtirish maubalari va usullari, investitsiyalarni moliyalashtirishda vositalar, kreditlash, inveslitsiyalarni moliyalashtirishning lizing mexanizmi, loyihaviy moliyalashtirish, 4 faoliyatini moliyalashtirish, nomoddiy aktivlarga yo'naltirilgan investitsiyalami moliyalashtirish) o'z topgau. Darslikning 16-bobi investitsiya riskIarining mohiyati, xususiyatlari, turlari, taWil qilish va baholash ... " ... .u.u. boshqarish va pasaytirish yo'llariga bag'ishlangan.
Bozor iqtisodiyotiga o'tish jamyonida O’zbekiston iqtisodiyotining chuqur isloh qilinishi va tarkibiy o'zgarishlarning amalga oshirilishi mamlakatimiz oliy ta'lim muassasalarida ham malakali va kuchli mqobatga bardoshli mutaxassislarni tayyorlashga munosabatning tubdan o'zgartirilishiga olib keldi. Mustaqillik sharofati bilan ta'lim keng ko'larnli hotlar amalga oshirildL Oliy ta'limning Davlat ta'lim standartlari ishlab chiqildi va qabul qilindi. DavIat ta'lim standartlarida vestitsiyalarni tashkil etish va moliyalashtirish» fanini o'qitish ham na2;ardla tutilgan. «Investitsiyalarni tashkil etish va moliyalashtirish» fani iqtisod sohasi uchun tayyorlash tizimida muhim o'rinlardan birini egallaydi va bu fanni o'rganishga bo'lgan e'tibor kundankuchayib bormoqda. Bu hoIatni iqtisodiyotni tsiya qilish sharoitida investitsiyalarning iqtisodiyotda tutgan o'rni va ahamiyati orqali ifodalash mumkin. Shu o'rinda O'zbekiston Respublikasi 1-1-Prezident LA Karimovning investitsiyalarga oid quyidagi fIkrlarini qiladi, deb hisoblaymiz