Mustaqil ish mavzu: Relyativistik dinamika elementlar Fan nomi
Yüklə 9 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- MUSTAQIL ISH Mavzu: Relyativistik dinamika elementlar Fan nomi
|
Mustaqil ish mavzu: Relyativistik dinamika elementlar Fan nomi O’zbekiston Respublikasi Toshkent Shahridagi Muhammad Al-Xorazmiy nomidagi Toshkent Axborot Texnologiyalari Unversiteti Kompyuter injiniring (AT- servis) fakulteti MUSTAQIL ISH Mavzu: Relyativistik dinamika elementlar Fan nomi: Fizika Guruh: 215-22 Bajardi: Kattabekov Og’abek Tekshirdi: Mavzu: Relyativistik dinamika elementlari Nisbiylik prinsipidan har qanday fizik qonunning matematik yozilishi har qanday inersial sistemada bir xil bo’lishi kerakligi kelib chiqadi. Bu shuni bildiradiki, qandaydir fizik hodisani K inersial sanoq sistemasida ifodalovchi tenglama, o’sha hodisani K sanoq s i s t e m a s i d a i f o d a l a n g a n t e n g l a m a l a r d a g i shtrixlanmagan ya‘ni K sanoq sistemada o’lchangan kattaliklarni shtrixlangan ya‘ni, K sistemada o’lchangan kattaliklarga oddiy almashtirish yo’li bilan olinadi. Ko’rsatilgan shartlar, fizik qonun tenglamasining Lorens almashtirishlariga nisbatan konvariantlik sharti, yoki qisqacha Lorens-invariantlik sharti deyiladi. Moddiy nuqta uchun N‘yuton klassik dinamikasining asosiy qonuni Bo’ladi, bunda moddiy nuqta massasi hamma inersial sanoq sistemalarida doimiy va bir xil hisoblanadi, uni Lorens almashtirishlariga nisbatan konvariant emasligi ma‘lum bo’ladi.Demak, bu qonuni bo‗lib xizmat qilaolmaydi. 1) 2) Relyativistik dinamikada moddiy nuqtaning impulsi Nyuton dinamikasidek, uning massasiga proporsional va yo’nalishi bu nuqtaning tezlik yo’nalishi bilan mos tushadi. Ammo, Nyuton dinamikasidan farqi shundaki, nuqtaning impulsi uning tezligini chiziqli bo’lmagan funksiyasidir: Bunda moddiy nuqtaning massasi uning tezligiga bog‗liq emas deb faraz qilinadi va shu bilan birga u sanoq sistemasining tanlanishiga nisbatan invariantdir. 3) Agar v Moddiy nuqta relyativistik dinamikasining asosiy tenglamasi quyidagi ko’rinishga ega: yoki 5) 6) Nyuton mexanikasidan farqli ravishda moddiy nuqtaga ta‘sir qiluvchi kuch inersial sanoq sistemasining nisbatan invariant emas. Bir inersial sanoq sistemasidan boshqasiga o’tishda kuch komponentalarini almashtirish qoidasini, a) tenglamaning Lorens - invariantlik shartlaridan va ilgari vaqt hamda moddiy nuqta tezlik komponentalarini almashtirish uchun topilgan qoidalardan hosil qilish mumkin. tanlanishiga Kichik tezliklarda v Moddiy nuqtaning relyativistik mexanikadagi kinetik energiyasi uchun ifoda topaylik. Elementar dr siljishda moddiy nuqta kinetik energiyasining oshishi, bu siljishda moddiy nuqtaga ta‘sir: qiluvchi F kuchning bajargan ishiga teng: 7) bu yerda v - nuqta tezligi. 5) dan Bo’lishi kelib chiqadi. Shuning uchun Bunda bo’lgani uchun Shunday qilib, moddiy nuqta kinetik energiyasining o’zgarishi bilan uning tezligi orasidagi bog’lanish quyidagi ko’rinishga ega: 8) Bu tenglamani v boyicha 0 dan v gacha chegarada integrallab, moddiy nuqta kinetik energiyasi bilan tezligi orasidagi bog’lanishni olamiz: 9) Teylor qatoriga yoyishdan foydalanamiz: Agar v 7) va 8) munosabatlar yordamida 5) tenglamani o’zgartirish va moddiy nuqta tezlanishi a=dv/dt bilan uni keltirib chiqaruvchi F kuch orasidagi Bog’lanishni aniq ko’rinishda topish mumkin: Shunday qilib, 10) tenglamani olamiz Bu tenglamadan ko’rinadiki, a tezlanish uni keltirib chiqaruvchi F kuch bilan yo’nalishi bo’yicha 2 holda mos tushadi. Ko’ngdalang kuch Bo’ylama kuch Kelib chiqadi 11) 13) 12) 13) va 12) formulalardan ko’rinadiki, bo’ylanma kuch moddiy nuqtaga moduli shunday bo’lgan ko’ndalang kuchga qaraganda (1-v^2/ s^2)^-1 marta kam tezlanish beradi. Bu, shu bilan bog’liqki, ko’ndalang kuch tezlikning faqat yo’nalish bo’yicha o’zgarishini keltirib chiqaradi (nuqtaning tezlik moduli v o’zgarmaydi), bo’ylanma kuch bo‗lsa, tezlik va unga mos holda impuls modul‘ qiymatlarining o‗zgarishini keltirib chiqaradi. Maxsus nisbiylik nazariyasida ham xuddi Nyuton mexanikasidek, fazo bir jinsli deb faraz qilinadi. Shuning uchun dinamikaning asosiy 6) qonunidan relyativistik mexanikada ham impulsning saqlanish qonunini bajarilishi kelib chiqadi: Yopiq sistemaning impulsi, bu sistemada sodir bo‘luvchi har qanday jarayonlarda ham o‘zgarmaydi. Agar yopiq sistema n ta moddiy nuqtalardan tashkil topgan Bo’ladi. Bu yerda m va v - i nchi moddiy nuqtaning massa va tezligi http://fayllar.org Yüklə 9 Kb. Dostları ilə paylaş:
|