Mustaqil ishi fan: O’zbek adabiyotini o’qitish metodikasi mavzu

O’zbekiston Respublikasi
Oliy va O’rta Maxsus Ta’lim
Vazirligi Buxoro Davlat Universiteti Sirtqi (Maxsus Sirtqi) Bo’limi
MUSTAQIL ISHI
FAN: O’zbek adabiyotini o’qitish metodikasi
MAVZU: Adabiyot va tabiatshunoslik
GURUH: 9-2 UZB S-18
BAJARDI: Ergasheva Sevara
TEKSHIRDI: Bekova N.
2021 -2022 o’quv yili

Mavzu: Adabiyot va tabiatshunoslik
Reja:
Kirish: Fanlararo integratsiya
1) Mirtemir she’rlarini o’rganishda turli xil pedagogik metodlardan foydalanish samaradorligi;
2) Badiiy adabiyotda tabiat tasviri;
3) Oybek tabiat musavviri.
Xulosa:
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati:

Kirish:
Integratsiya fanlararo aloqaga, ya’ni umuman fanlar, o‘quv fanlari, ulaming bo‘lim va mavzulari bo‘yicha olingan bilimlarga tayanilgan holda o‘rganilgan masalaga xos bo‘lgan yetakchi g‘oyalar hamda hodisalaming izchil, har jihatdan chuqur hamda serqirra ochilishi demakdir. Biror muammoning yechimini fanlararo aloqaga asoslangan holda integratsion o‘rganish uchun o‘qituvchi, avval maqsadni aniq belgilab olishi, o‘rganiladigan materialni qayta qarab chiqishi, uning samarali o‘zlashtirilishi uchun mos metodlami tanlashi, dars jarayonini tashkil etishning shakli va zaruriy ashyolarini aniqlashi va olinadigan natiialami oldindan belgilab chiqishi taqozo etiladi.Fanlararo aloqa xarakteridagi integratsiyalashgan darslar tizimi ma’lum o‘quv fani bo‘yicha yil davomidagi mashg‘ulotlarning maksimal qismini tashkil etishi lozim. O ‘zlashtirilgan bilimlarning har xil aspektda ochilishi, masalan, biror badiiy asar mazmunidagi voqea-hodisalaming ham geografik, ham biologik, ham botanik, ham psixologik bilimlarga tayanilgan holda va insoniy tuyg‘ular asosida ochib berilishi shakllanib kelayotgan shaxsning fikrlash, his qilish, qayg‘udosh bo‘lish singari jihatlardan rivojlanishiga o‘z ta’sirini ko‘rsatadi.
Zamonaviy maktabning asosiy vazifalari yoshlarni hayotga tayyorlash, ma'naviy sohaning rang-barangligini ko'rsatish, kognitiv va estetik ehtiyojlarni qondirishdir. Hech bir barqaror o'quv dasturi bularning barchasini o'z ichiga olmaydi. Bu kamchiliklarni bartaraf etish, o‘quvchilarning mavjud bilimlarini to‘ldirish, kengaytirish, bilish faolligini rag‘batlantirish ta’lim jarayonida kompleks yondashuvning birlamchi vazifasidir. Bu bolaga hissiy ta'sir kuchidan foydalanishga, mantiqiy va mantiqiy narsalarni organik ravishda birlashtirishga imkon beradigan integratsiyalashgan yondashuvli hissiy tamoyillar, darsning tarbiyaviy salohiyatini keng jalb qilish, o'quv jarayonining sub'ekti - o'quvchini har tomonlama rivojlantirish bo'yicha ilmiy-estetik tarbiya tizimini qurish. Integratsiya - bu sub'ektiv va ob'ektiv, ichki va tashqi, obrazli va kontseptual, intellektual va hissiy, ratsional va intuitiv, analitik va sintetik o'rtasidagi uzluksiz o'zaro ta'sir jarayoni, ya'ni ta'lim jarayonida dunyoni tushunishning ilmiy va badiiy usullarini uyg'unlashtirishdir.
Fanlar bir-biri bilan doimo , uzviy aloqada bo’ladi. Masalan adabiyot va tabiatshunolik fanlari o’rtasidagi bog’liqliklarni shoir-u yozuvchilarning asarlaridagi tabiat manzalarini o’ziga xos tasvirlash usulida ko’rishimiz mumkin.

Tabiatshunoslik ta’limining tarbiyaviy kuchi, avvalo, uning dialektik mohiyati va ilmiy boyligida, tabiat va turli ijtimoiy sohalar bilan uzviy bog‘liqlikda, o‘quvchilarning his-tuyg‘ulari, ongi va ongiga ta’siridadir. Shu boisdan ham u maktab o‘quvchilari uchun kuchli bilim manbai bo‘lib, ularni g‘oyaviy-axloqiy jihatdan chiniqtirishni ta’minlaydi, tabiatni bilishga chanqoqlikni, o‘qishni tugatgandan so‘ng ishlab chiqarishda faol ishtirok etish istagini uyg‘otadi. Bunda bizga adabiyot yordamga keladi. Biz har bir go’zal she’rni tinglaganimizda, yoki bo’lmasam baddiy asar o’qiganimizda tabiat tasvirini uchratamiz. Ijodkorning mahorati ila o’zimiz bilmagan holda o’zimizni tabiat qo’ynida his qilamiz. Hozirgi kunda zamonaviy ta’limda o’quvchilarga bu tuyg’uni singdirishda o’qituvchi sifatida ilg’or pedagogik usullardan foydalanamiz.
Buni maktab darsliklaridagi badiiy asarlar misolida ko’ramiz:
5-sinf adabiyot darsligida Mirtemirning ‘’Bulut’’, ‘’Shudring’’, ‘’Baliq ovi’’, ‘’To’rg’ay’’ kabi she’rlari berilgan . Mirtеmir shе’rlаri o‘zbеk shе’riyatini hаr jihаtdаn bоyitgаn mаzmunаn tеrаn vа bаdiiy yuksаk nаmunаlаrdir. Ulаrdа tаbiаt vа insоn hаyotining хilmа-хil ko‘rinishlаri, tааssurоt vа kеchinmаlаri g‘оyat tоpqirlik vа nоziklik bilаn аks еttirilаdi. Shu mа’nоdа muхlislаr Mirtеmirni lirik shоir dеb bilаdilаr vа qаdrlаydilаr. Uning tаbiаt hоdisаlаrini kuzаtish оrqаli tеrаn fаlsаfiy хulоsаlаr, aks etgan. Mavzuni mustahkamlashda quydagi metodlardan foydalanamiz: