Mustaqil ishi mavzu: “Maktabgacha talimda nutqning tovush tomonini tarbiyalashning maqsad vazifalari” Reja

301 - guruh talabasi
Isakova Nasibaxonnig
“Maktabgacha talimda nutqning tovush tomonini
tarbiyalashning maqsad vazifalari” mavzusida
MUSTAQIL ISHI
Mavzu: “Maktabgacha talimda nutqning tovush tomonini tarbiyalashning maqsad vazifalari”
Reja:

• Maktabgacha talimda nutqning tovush tomonini tarbiyalash
• Nutqni tinglash qobiliyatini rivojlantirish
• Artikulyatsiya apparatini rivojlantirish

Nutqning tovush madaniyatini tarbiyalash ona tilidagi tovushlarni aniq aytish, ularni to’g’ri talaffuz qilish, so’zlar va iboralarni aniq talaffuz qilish, to’g’ri nutqiy nafas olish, shuningdek ovoz kuchidan yetarli darajada foydalana olish qobiliyati, nutqning normal sur’ati va ifodalilikning turli intonatsion vositalari (nutq musiqasi, mantiqiy sukut, urg’ular, nutq sur’ati, ritmi va tembri) ni shakllantirishni o’z ichiga oladi. Nutqning tovush madaniyati yaxshi rivojlangan nutqni tinglay olish qobiliyati asosida shakllanadi va rivojlanadi.
Bolalarda to’g’ri va yaxshi jaranglaydigan nutqni rivojlantirar ekan, tarbiyachi quyidagi vazifalarni xal etishi zarur:
-bolalarda tinglash qobiliyatini tarbiyalash, uning komponentlarini, ya’ni: tinglash e’tibori (biron-bir tovushni jaranglashiga qarab qanday tovush ekanligini va uning yo’nalishini aniklay olish), fonematik tinglash, mazkur nutq sur’ati va ritmini qabul qila olish qobiliyatlarini asta-sekin rivojlantirib borish;

• artikulyatsiya apparatini rivojlantirish;
• nutqiy nafas olish ustida ishlash, ya’ni iboralar bilan erkin so’zlay olish uchun qisqa nafas olish va davomli nafas chiqarishni o’rgatish;
• muloqot sharoitidan kelib chiqqan holda ovoz balandligini boshqarish qobiliyatini tarbiyalash;

• ona tilining barcha tovushlarini to’g’ri talaffuz qilishni shakllantirish;
• har bir tovushni, shuningdek so’zlar va iboralarni aniq va tushunarli talaffuz qilishga, umuman yaxshi talaffuzga odatlanish;
• so’zlarni o’zbek adabiy tilining orfoepiya qoidalari me’yorlariga mos holda talaffuz qilishni rivojlantirish;
• normal nutq sur’atini shakllantirish, ya’ni so’zlar va iboralarni nutqni tezlashtirmay va sekinlashtirmay sekinlik bilan hamda shu bilan birga tinglovchiga aniq tushunish imkoniyatini yaratgan holda talaffuz qilishni o’rgatish;
• nutqning ohangiy ifodaliligini tarbiyalash, ya’ni fikrlar, xissiyotlar va kayfiyatni mantiqiy pauza, urg’u, ohang, sur’at, ritm va tembr yordamida aniq ifodalash qobiliyatini shakllantirish.

Tarbiyachi nutqdagi kamchiliklarni o’z vaqtida aniqlash va uni mutaxassisga yuborishdan oldin bunday nuqsonlar haqida yetarli tasavvurga ega bo’lishi lozim.
Endi har bir vazifani batafsil ko’rib chiqamiz.