Muvofiqlashtirish uchun harakat deyarli ilojsiz bo`lishi mumkin

Nega fil suyagiga bo`lgan katta ehtiyoj fillarni qirilib ketishi uchun 
havf bo`lishi mumkinu, ammo mol go`tiga bo`lgan ehtiyoj sigirlar saqlab 
qolinishaga kafolat manbai? Sababi shundaki, fillar aksariyat hollarda umumiy 
resurs hisoblanishadi, sigirlar bo`lsa xususiy mulk ob’ektidir. 
Fillar qarovsiz holatda erkin ko`chib yurishadi. Har qanday brakoner o`zi 
topishi mumkin bo`lgan fillardan imkon qadar ko`prog`ini o`ldirishga intiladi. 
Brakonerlar juda ko`p va ular fillarni saqlanib qolishi va tarqalishidan deyarli 
28
N. Gregory Mankiw Principles of Microeconomics, 7e, ch 11 

---

307 
hech qanday manfaat ko`rishmaydi. 
Bundan farqli o`laroq chorva mollari xususiy mulk bo`lgan fermalarda 
saqlanadi. Ferma egalari chorva sonini imkon qadar ko`payishidan manfaatdor, 
sababi ular daromad manbaidir. 
Dunyo davlatlari hukumatlari fillar saqlab qolishni ikki xil usul bilan 
amalga oshirishga urinib ko`rishishdi. Keniya, Tanzaniya va Uganda kabi 
davlatlarda fillarni o`ldirish va ularni suyagini sotishni noqonuniy faoliyat deb 
belgilab qo`yishdi. Biroq bu qonunlarni amalga oshirish qiyin kechdi va 
muammo aktual ko`rinishda saqlanib qoldi. 
Botsvana, Malavi, Namibiya va Zimbabve kabi davlatlar esa fillar xususiy 
mulk sifatida kishilarga taqsimlab berishdi va faqatgina mulk egalarigagina 
ularni o`ldirishga ruxsat berishdi. Yer egalarida endilikda fillarni saqlab qolishga 
rag`bat paydo bo`ldi va fillar soni ko`paya boshladi. Xususiy mulk va uning 
ortidagi daromad olish maqsadi sabab Afrika fillari yaqin oradi xuddi sigirlar 
kabi qirilib ketish muammosidan xalos bo`lishadi. 
Tayanch so`z va iboralar: Eksklyuzivlik iste’molda cheklanganlik
xususiy mahsulotlar ommaviy resurslar umumiy resurslar ”tekinxo`rlar”
harajatlar va daromadlar tahlili umummilliy resurslar fojeasi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
Amaliy mashg`ulot materiallari