Muvofiqlashtirish uchun harakat deyarli ilojsiz bo`lishi mumkin

Mazkur bobda biz iste’moldan mahrum qilinish xususiyatiga ega 
bo`lmagan 
mahsulotlarni 
ko`rib 
chiqamiz: 
ommaviy 
(umumiy 
foydalanishdagi) mahsulotlar va umumiy resurslar. Sababi kishilar bu 
mahsulotlarni iste’molidan mahrum etilishlari yoki voz kechishlari mumkin 
emas, ular hamma uchun mavjud. Ommaviy mahsulotlar va umumiy 
resurslarni o`rganish tashqi faktorlarni o`rganish bilan chambarchas bog`liq. 
Ushbu har ikkala mahsulot uchun ham tashqi faktorlar yuzaga keladi, chunki 
ba’zi bir tabiiy ne’matlar (boyliklar) narxga ega bo`lmaydi. Agar biror bir kishi 
ommaviy (umumiy foydalanishdagi) mahsulotdan iste’mol qilishi (foydalanishi) 
kerak bo`lsa, aytaylik tornado ovozidan, boshqa bir kishi esa undan ko`ra 
yaxshiroq ko`rinishda (vaziyatda) ham foydalanishi mumkin. Ularning har ikkisi 
mahsulot uchun haq to`lamasdan foyda olishadi – bu ijobiy tashqi ta’sir. Xuddi 
shunday, biror kishi ommaviy (umumiy foydalanishdagi) mahsulotni iste’mol 
qilayotganda, aytaylik okeandagi baliqni, boshqa kishilarda undan foydalanish 
imkoniyati pasayib ketadi, chunki tutilishi mumkin bo`lgan baliqlar soni 
kamayadi. Ular yuzaga kelgan yo`qotishdan ma’lum ma’noda zarar ko`rishadi, 
biroq hech kim buni qoplab berish majburiyatini olmaydi – bu esa salbiy tashqi 
ta’sir. Ushbu kabi tashqi ta’sirlar tufayli, iste’mol qilish va ishlab chiqarish 
to`g`risidagi ko`pchilik qarorlar resurslarni samarasiz taqsimlanishiga olib 
keladi. Ushbu holatlarda davlatning aralashuvigina iqtisodiy farovonlikka va 
resurslar barqarorligiga olib kelishi mumkin. 

---

297 
18.2.Ommaviy (umumiy foydalanishdagi) tovarlar 
Ommaviy (umumiy foydalanishdagi) mahsulotlarni boshqa mahsulotlardan 
farqini yaxshiroq tushunish va ular tufayli jamiyatga kelib chiqishi mumkin 
bo`lgan muammolarni ko`rib chiqish uchun keling bir misolni ko`ramiz: 
mushakbozlik. Bu mahsulot iste’moldan mahrum qilinish xususiyatiga ega emas, 
sababi mushakbozlik bo`lgan holatda biror kishini uni tomosha qilishdan 
qaytarish mumkin emas. Shuningdek, bu cheklanganlik xususiyatiga ham ega 
mahsulot emas, sababi biror kishini mushakbozlikdan zavq olishi boshqa bir 
kishini undan olishi mumkin bo`lgan zavq darajasini kamaytirmaydi.