N. I. Musayev tarix fanlari doktori, professor

Birinchidan, 
aholi-
si qo‘zg‘olonda qatnashgan Jizzax atrofidagi 
qishloqlar yondirib yuborildi, oqibatda ko‘pchi-
lik uy-joysiz qoldi.
Ikkinchidan,
qo‘zg‘olon yoz faslida bo‘lib 
o‘tganligi bois ekinzorlar, qishloq xo‘jaligi mah-
sulotlari nobud bo‘ldi. Bu esa oziq-ovqat taq-
chilligi, narx-navoning ko‘tarilishi tirikchilik qi-
lishning qiyinlashishiga olib keldi. 
Uchinchidan,
qo‘zg‘olon aholi orasida 
ko‘plab qurbonlar bo‘lishiga olib keldi. 
Turkiston aholisining mardikorlikka safar-
bar qilinishi mahalliy aholining ko‘plab olilalari-
ni boquvchisiz qoldirdi.
1916­yil qo‘zg‘oloniga 
qarshi otlangan qurolli 
kuchlar
IJODIY 
FAOLIYAT
Nuqtalar o‘rnini to‘ldirib, 
daftaringizga ko‘chiring:
Birinchi jahon urushi ... boshlan­
di va unda ... davlatlar ishtirok 
etdi. Birinchi jahon urushi vaqti­
da ... aholi vakillari mardikorlikka 
olindi. Jizzax qo‘zg‘oloni ... yilda 
boshlandi.

---

52
Berilgan matnni o‘qing va javob bering.
1. «G‘alla yetishmay qimmatchilik bo‘la boshladi». 
Qahatchilik
va 
qimmatchilk
deganda nimani tushundingiz?
2. «To‘rt yil davom etgan muhorabaning ko‘b nimarsalarga zara-
ri tegdi. Jannatdin nishona bo‘lg‘on buyuk Turkiston qit’asida 
g‘alla yetishmay qimmatchilik bo‘la boshladi. Hozir emdi qim-
matchilik dahshatli qahatlikka aylanmakda...» Miyon Buzruk. 
Muallif fikrini izohlang.
3. 1916-yilgi qo‘zg‘olonlar boshlanish 
va yengilish sabablarini sanab 
bering.
4. 1916­yildagi qo‘zg‘olonlar qanday oqibatlarga olib keldi?
DARSDAN SABOQ CHIQARIB
MA’LUMOT UCHUN
1916-yilgi qo‘zg‘olonlar mus-
tamlakachi hukumatni qattiq sa-
rosimaga soldi. Bu qo‘zg‘olon Turkiston 
xalqlarining o‘z huquqlarini poymol qilish-
laridan qattiq norozi bo‘lganligini ko‘rsatdi. 
Mustamlaka hukumati ba’zi choralar 
ko‘rish 
ga, yengilliklar yaratishga va aho-
li bilan murosa qilishga majbur bo‘ldi. 
1916-yilgi qo‘zg‘olon butun mustamla-
kachilik davomida Turkistondagi eng yirik 
qo‘zg‘olon sifatida tarixda «Jizzax fojiasi» 
degan nom bilan muhrlandi.

---

53
XIX ASRNING IKKINCHI YARMI – 
XIX ASRNING IKKINCHI YARMI – 
XX ASRNING BOSHLARIDA
XX ASRNING BOSHLARIDA
BUXORO AMIRLIGI
BUXORO AMIRLIGI
BUGUN DARSDA
MULOHAZA UCHUN
1. Rossiya imperiyasi istilo­
si natijasida amirlik taqdiri 
nima bo‘lgan edi?
2. Buxoro amirligida davlat bosh­
qaruvi qanday asosda tashkil qi­
lingan edi?