vamlı materiallar deyilir.
Şaxtayadavamlılıq. Su ilə doydurulmuş materialın dəfələrlə
dondurulmağa və donu açılmağa davam gətirmə qabiliyyətinə
şaxtayadavamlılıq deyilir. Məlumdur ki, su donduqda həcmi təqribən
9% artır. Suyun həcminin ən böyük artımı
4
0
S temperaturda, yəni o
buza çevrildikdə baş verir. Lakin materialları laboratoriyada şaxtaya-
davamlılığa sınadıqda temperaturu mənfi 15
17
0
S götürürlər. Buna
səbəb suyun xırda kapilyaralarda
10
0
S temperaturdan aşağı tempera-
turda donmasıdır.
Materialların şaxtayadavamlılığı onların sıxlığından və məsa-
mələrin su ilə doyma dərəcəsindən asılıdır. Sıx materiallar şaxtaya-
davamlıdır. Məsaməli materiallarda su daxil ola bilən açıq məsa-
mələrin həcmcə 90 %-ə qədəri su ilə dola bilərsə, onda onları şax-
tayadavamlı hesab etmək olar. Əgər materialın bircinsli olmaması və
suyun məsamələrdə bir bərabərdə yerləşməməsi (materialdakı su daha
soyuq zonaya hərəkət edir) nəzərə alınarsa, açıq məsamələrin 80 %-ə
qədərinin su ilə dolmasını təhlükəsiz hesab etmək olar. Beləliklə,
şaxtayadavamlı materiallar üçün həcmə görə suhopma açıq
məsaməliliyin (R
a
) 80%-dən az olmalıdır:
W
h
0,8 P
a
.
Müəyyən dəfə dondurulduqdan və donu açıldıqdan sonra ma-
terialda çat əmələ gəlmədikdə və kütləsi 5%-ə qədər azaldıqda o, şax-
taya davamlı hesab edilir. Bununla bərabər sınaq zamanı nümunələrin
möhkəmliyi
15
25
%-dən
çoz
azalmamalıdır.
Materialın
şaxtayadavamlılığı kəmiyyətcə şaxtayadavamlılığa görə marka ilə
qiymətləndirilir. Inşaat materiallarının şaxtayadavamlılığa görə mar-
kaları belədir: yüngül betonlar, kərpic, keramik daşlar (xarici divar-
larda işlədilən) üçün
F 15; F 25; F 35; körpü və yol tikintilərinin
betonu üçün
F 50; F 100 və F 200; hidrotexniki beton üçün isə F
300.
10
10
Kamerada bir-iki dəfə dondurma və donu açılmanın materiala
olan təsir effekti təbii atmosfer şəraitinin 3
5 il ərzində həmin
materiala olan təsirinə bərabərdir.
Sukeçirmə. Materialın təzyiq altında öz qalınlığından su bu-
raxması qabiliyyətinə sukeçirmə deyilir.
Sukeçirmə filtrasiya (süzülmə) əmsalı ilə xarakterizə olunur.
Səthlərindəki təzyiqlər fərqi 1 m su sütunu olmaq şərti ilə qa-
lınlığı 1 m, sahəsi 1 m
2
olan materialdan 1 saat ərzində keçən suyun
miqdarına filtrasiya əmsalı deyilir:
.
)
(
2
1
t
p
p
S
a
V
K
su
f
Burada K
f
filtrasiya əmsalı, m/saat; V
su
materialdan keçən suyun miq-
darı, m
3
; a
materialın qalınlığı, m; S
materialın səthinin sahəsi, m
2
;
t
su keçən
müddət, saat;
2
1
p
p
materialın səthlərindəki təzyiqlər fərqidir, m ilə su sütunu.
Materialın sukeçirmə qabiliyyəti onun sıxlığından və qurulu-
şundan asılıdır. Çox sıx materiallar, məsələn, şüşə, bitum, polad və
bəzi plastik kütlələr su keçirməyən materiallardır.
Hidroizolyasiya və damüstü materiallar üçün sukeçirmənin
böyük əhəmiyyəti vardır.
Sukeçirməzlik. Materialın verilmiş sabit təzyiq altında öz
qalınlığından su keçirməmək qabiliyyətinə sukeçirməzlik deyilir.
Materialın sukeçirməzliyi marka ilə xarakterizə olunur.
Məsələn, hidrotexniki betonların sukeçirməzliyinə görə aşağıdakı mar-
kaları vardır: W 2, W 4, W 6, W 8 və W 12. Markalardakı rəqəmlər
silindr formalı beton nümunələrin 180 gün müddətində neçə atmosfer
təzyiq altında su keçirmədiyini göstərir.
Hidroizolyasiya və kipləşdirici materiallar yüksək sukeçirməz-
liyə malikdir.
Hidrotexniki tikililərin, rezervuarların, kollektorların, zirzəmi
divarlarının tikintisi zamanı sukeçirməzliyə qarşı müəyyən tədbirlər
həyata keçirilir.
Qazkeçirmə. Materialın səthlərindəki təzyiqlər fərqi
nəticəsində öz qalınlığından qaz (hava) buraxmasına qazkeçirmə
deyilr.
Hasarlayıcı konstruksiyaların materialından keçən qazın küt-
ləsini təyin etmək üçün Darsi-Puazeyl qanunundan istifadə edilir.
Həmin qanuna əsasən sahəsi S (m
2
), qalınlığı a (m) və səthlərindəki
11
11
təzyiqlər fərqi
Dostları ilə paylaş: |