3 "Ilk qadam" Davlat o'quv dasturi. - Т., 2 0 1 8 .
92
muassasasining ishchi o'quv dasturi muassasa pedagoglari to
monidan ota-onalarni jalb etgan holda tuziladi va amaldagi qo-
nunchilik tartibida tasdiqlanadi.
Davlat o'quv dasturida MTMning quyidagi maqsad va vazi
falari belgilab berilgan:
bolaning individual ehtiyojlarini hisobga olgan holda ilk va
maktabgacha yoshdagi bolalarni rivojlanishiga oid Davlat ta
lablari asosida hamda Davlat o'quv dasturiga muvofiq uning
har tomonlama va barkamol rivojlanishi uchun qulay shart-
sharoitlar yaratish;
maktabgacha yoshdagi bolalarning o'quv-tarbiyaviy faoli
yatini tashkil qilish va amalga oshirish;
bolalarning ilk rivojlanishi masalalarida ota-onalar va jami-
yatga tegishli bilimlar berishni tashkil etish va amalga oshi
rish;
bolalarning ilk rivojlanishi masalalarida oila va jamiyat bi
lan o'zaro hamkorlikni tashkil qilish va amalga oshirish.
II
bob - MTM ta'lim jarayonining maqsad va tamoyillari deb
nomlanib, u quyidagilarni:
- MTM ta'lim jarayonining maqsadlari
- MTMda ta'lim jarayonini tashkil qilish tamoyillari
- Qo'shimcha ta’lim xizmatlarini tashkil qilish
- Alohida ehtiyojga ega bo'lgan bolalar uchun mo'ljallangan
ta'lim faoliyati
- Ota-onalar bilan hamkorlikni o'z ichiga oladi.
Davlat dasturida MTM ta'lim jarayonining maqsad va ta
moyillari aks ettirilgan bo'lib:
- O'quv-tarbiyaviy jarayonning maqsadi bolalarda umumiy
kompetensiyalar va rivojlanish sohalari kompetensiyalarini
shakllantirish uchun tegishli sharoitlar yaratishdan iboratdir.
MTMda ta'lim jarayonini tashkil qilish tamoyillari:
bola huquqlari, o'ziga xos rivojlanish xususiyat va salohiyat-
larini hisobga olish;
ta'lim jarayonida barcha turdagi rivojlanish sohalarining
o'zaro bog'liqligi;
93
bola salomatligini asrash va mustahkamlash, uning ehtiyoj-
lari, shu jumladan, uning harakatlanish ehtiyojlarini qondirish;
bolaning ijodiy qobiliyatlarini qo'llab-quvvatlash;
o'yin orqali ta'lim berish va rivojiantirish;
bolaning rivojlanishi va ijtimoiy moslashishi uchun qulay
muhit yaratish;
bola uchun xavfsiz muhitni ta'minlash;
MTMning oila, mahalla va maktab bilan hamkorligi;
milliy madaniy an'analar qadriyatini oshirish va boshqa mil
latlar madaniyatiga hurmat, boshqa millatlar madaniyatining
o'ziga xos xususiyatlarini hisobga olish;
Alohida ehtiyojga ega bo'lgan bolalar uchun mo'ljallangan
ta'lim faoliyati.
Maktabgacha ta'lim muassasasida alohida ehtiyojga ega
bo'lgan bolalarni qo'llab-quvvatlash jamoaviy ish hisoblanadi
va uni amalga oshirish uchun maktabgacha ta'lim muassasasi
rahbari javobgar bo'ladi.
Zarurat tug'ilganda, pedagoglar tarkibi va maktabgacha
ta'lim muassasasi rahbariyati, tor ixtisosdagi mutaxassislar-
ni jalb etgan holda, bola (uning rivojlanishi) uchun o'quv- tarbi-
yaviy faoliyatning individual rejasini tuzadi.
Ota-onalar bilan hamkorlik
Bolaning har tomonlama rivojlanishini ta'minlash uchun
maktabgacha ta'lim muassasasi ota-onalar bilan o'zaro ham
korlikning quyidagi shakllarini tashkil qilishi mumkin:
ota-onalarning maktabgacha ta'lim muassasasi borasidagi
fikrlarini hisobga olish;
ilk rivojlanish masalalarida ota-onalarga bilim berish;
ota-onalarni o'quv-tarbiyaviy jarayonda faol qatnashisbga
jalb etish;
ota-onalarning muassasa hayotida ishtirok etish borasidagi
tashabbuslarini qo'llab-quvvatlash.
Ill bob - Maktabgacha yoshdagi bolalarga ta'lim berishda
kompetensiyaviy yondashuv deb nomlanib, dastur majburiy 5
ta ta'lim sohasini o'z ichiga oladi.
94
«Jismoniy rivojlanish va sog'lom turmush tarzini shakllanti
rish» sohasi kompetensiyalari
«Ijtimoiy-hissiy rivojlanish» sohasi kompetensiyalari
«Nutq, muloqot, o'qish va yozish malakalari» sohasi kompe
tensiyalari
«Bilish jarayonining rivojlanishi» sohasi kompetensiyalari
«Ijodiy rivojlanish» sohasi kompetensiyalari
Maktabgacha yoshdagi (6-7 yosh] bolaning umumiy muhim
kompetensiyalari
- Kompetensiya bolaning bilim, ko'nikma, malaka va qa-
driyatlari majmuidir. Boshlang'ich kompetensiyalar, rivojlan
ish sohasidan qat'iy nazar, bola shaxsi shakllanishi uchun asos
bo'lib xizmat qiladi.
- Kommunikativ kompetensiya - muloqot vositalaridan
turli vaziyatlarda foydalana bilish ko'nikmasi.
- O'yin kompetensiyasi - bolaning o'yin jarayoni va uni tash
kil qilishda tajriba, bilim va ko'nikmalardan ijodiy foydalani-
shi. O'quv-tarbiyaviy faoliyat uchun asos hisoblanadi.
- Ijtimoiy kompetensiya - hayotiy vaziyatlarda kattalar va
tengdoshlar bilan muloqotda axloq qoidalari va me'yorlariga
rioya qilgan holda o'zini tutish mahorati.
- Bilish kompetensiyasi - atrofdagi olamni ongli ravishda
idrok qilish va olingan bilim, ko'nikma, malaka va qadriyatlar-
dan o'quv va amaliy vazifalarni hal qilish uchun foydalanish.
VI
- O'quv-tarbiyaviy faoliyat bobida O'zbekiston Respub-
likasidagi barcha MTMlarda tashkil etiladigan o'quv va tarbi-
yaviy ishlarni tashkil etish masalalarini o'z ichiga oladi.
Bunda MTMlarda o'quv-tarbiyaviy faoliyatni rejalashtirish
turlari yillik mavzuviy va haftalik ish rejalari va tarbiyachi to
monidan rejalashtirishni amalga oshirish yoritib beriladi.
O'quv-tarbiyaviy faoliyat «O'zbekiston Respublikasining ilk
va maktab yoshidagi bolalarni rivojlantirishga oid davlat ta
lablari» asosida amalga oshiriladi.
V
bob Bolaning rivojlanish sohalari bo'yicha yutuqlari MTM
pedagoglari tomonidan bolaning rivojlanishini kuzatib borish
95
xaritasi yiliga uch marta to'ldiriladi (3 dan 7 yoshgacha bo'lgan
davrni o'z ichiga olgan) shuningdek, 6-7 yoshdagi bolaning
maktabga tayyorlik xaritasi ham to'ldiriladi. Bu xarita Davlat
dasturiga muvofiq bolar rivojlanishning beshta sohasi kompe-
tensiyalari bo'yicha kutilayotgan natijalar ifodalanadi.
VI - Rivojlantiruvchi muhitni tashkil qilish bobida Maktab
gacha ta'lim muassasasida quyidagi mazmunda:
- ko'rgazmali-rivojlantiruvchi/
- madaniy-tarixiy qadriyatlar:
- milliy va mintaqaviy an'analar;
- tabiat, iqlimdan kelib chiquvchi xususiyatlarga mos bo'lishi
yoritiladi;
VII bob Ilovalarni o'z ichiga olib ushbu dasturni amaliyotda
qo'llashning mazmun va mohiyati yoritib beriladi.
Dastur - muhim vosita bo'lib, uning yordamida tarbiyachi
lar (mutaxassislar) O'zbekiston Respublikasida ilk va maktab
gacha yoshdagi bolalar rivojiga oid Davlat talablariga muvo
fiq muayyan yosh guruhidagi bolalar uchun eng maqbul va
samarali shakllar, metodlar va ta'lim jarayonini tashkil qilish
yo'llarini belgilaydi.
Dastur uchta asosiy bo'limni qamrab oladi:
maqsadli - bu tushuntirish xati hamda dastur o'zlashti-
rilishining rejalashtirilayotgan natijalarini o'z ichiga oladigan
bo'lim;
mazmunli - bu Dasturning umumiy mazmunini ifodalov-
chi va bolalar shaxsining to'laqonli rivojlanishini ta'minlovchi
bo'lim;
tashkiliy - bu Dasturning moddiy-texnik ta'minoti ta'rifini,
ta'lim va tarbiyaning metodik materiallar va vositalar bi
lan ta’minlanganligini, kun tartibini, shuningdek, tadbirlar,
bayramlar, rivojlantiruvchi muhitni o'z ichiga oluvchi bo'lim.
«Ilk qadam» dastur nomining falsafiy mazmuni - bilimlar
dunyosiga birinchi qadam, birinchi muvaffaqiyat, go'zallik,
96
yaxshilik, samimiylik - milliy va umuminsoniy qadriyatlarni
tarbiyalashning ilk asoslari.
Dasturning mazmuni - ijtimoiy hodisalar, inson va uning
faoliyati, xulq-atvor me’yorlari, san'atning janr va turlari, jon-
li va jonsiz tabiat, kattalar va tengdoshlar bilan vaziyatga mos
ravishda muloqot qilish kabilardan tashkil topgan.
"Ilkqadam” dasturiga binoan maktabgacha ta'lim muassasa
sining turli yosh guruhlaridagi: «Til va nutq», «Ilm-fan va tabi
at», «Qurish-yasash, konstruksiyalash+matematika», «San’at»
«Syujet-rolli o'yinlar va sahnalashtirish» faollik markazlari,
bolalarni dialogik va monologik nutqini rivojlantirishga, jamoa
bo'lib birgalikda hamda mustaqil ishlashga, raqamlar, shakl va
vaqtni, elementar matematik hisoblashlarni bilishga, san'at va
madaniyatga qiziqish, ijodiy yondoshish kabilarga qaratilgan.
Bu boradagi kuzatishlar va ularning tahlili, katta yutuqlar
bilan bir qatorda mavjud qiyinchiliklarni aniqlashga va asosli
ba'zi taklif lar kiritishga bizga imkon berdi.
Dostları ilə paylaş: |