N. M. Maxmudov, M. T. Asqarova, I. Yu. Umarov

Inflyasiyani hisoblash:
Inflyasiyaga miqdoriy baho berish uchun ikkita tushunchadan foydalaniladi:

• 
  
  Inflyasiya darajasi
  
• 
  
  Inflyasiya indeksi
  

O‘rganilayotgan davr ichida narxlar qancha foizga o‘zgarganligini bildiradi, ya’ni bahoning o‘sish sur’atini ko‘rsatadi

(7.3.9)
Bu erda:

R – inflyasiya darajasi

S – summa (tovarning davr boshidagi bahosi)
∆S – hozirgi narx bilan oldingi narx orasidagi farq


Inflyasiya indeksi.
O

(7.3.10)

‘rganilayotgan davr ichida narxlar nechta martaga oshganligini ko‘rsatadi
Agar o‘rganilayotgan muddat bir nechta davrga (n ta davr) bo‘linib, har bir davrdagi inflyasiya darajasi ma’lum bo‘lsa
Agar o‘rganilayotgan muddat bir hil davrga (n ta davr) bo‘linib, har bir davrdagi inflyasiya darajasi bir hil bo‘lsa

(7.3.11)

Masala: Bitta davlatda oylik inflyasiya darajasi 3% ni tashkil qilgan bo‘lsa, yillik inflyasiya darajasi qanday bo‘ladi?
Echimi:
Yillik inflyasiya indeksini topamiz

Demak yillik inflyasiya darajasi

ga teng

Bundan kelib chiqib, inflyasiyaning umumiy darajasi

(7.3.12)

2005 yildan boshlab mamlakatimizda iqtisodiyotni modernizatsiyalash strategiyasi qabul qilinishi munosabati bilan asosiy makroiqtisodiy indikatorlarning o‘sish sur’atlari barqaror ko‘rinish 7-9 foizga ega bo‘ldi. Iqtisodiyotni modernizatsiyalash va tarkibiy o‘zgarishlarni amalga oshirish uchun milliy xo‘jalikka sarflanayotgan investitsiya sur’atlari boshqa makroiqtisodiy ko‘rsatkichlarga nisbatan yuqori sur’atlarda amalga oshirildi.


7.3.1-jadval.
Iqtisodiyot rivojlanishining asosiy makroiqtisodiy ko‘rsatkichlar

Ko‘rsatkich nomi	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013
YAIMning yillik o‘sishi	109,5	109,0	108,1	108,5	108,3	108,2	108,0
Aholi jon boshiga YAIM	108,0	107,2	106,3	106,3	106,5	107,0	107,1
Aholi (yil oxirida)	101,5	101,7	101,7	104,0	101,5	101,5	101,5
Sanoat mahsulotlarini ishlab chiqarish	112,1	112,7	109,0	108,3	106,3	107,7	108,8
Qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini ishlab chiqarish	106,1	104,5	105,7	106,8	106,6	107,0	106,8
Tovar va xizmatlar eksporti	140,7	128,7	102,4	110,8	115,4	111,6	110,9
Asosiy kapitalga investitsiyalar	125,8	134,1	124,8	108,7	103,8	112,7	109,8
Davlat byudjetining ijro etilish darajasi (foiz)	1,1	1,53	0,2	0,3	0,4	0,4	0,3
Inflyasiya darajasi (o‘tgan yilning dekabriga nisbatan)	6,8	7,8	7,4	7,3	7,6	7,0	6,8
Ishsizlik darajasi (davr so‘ngida foizda)	5,0	4,9	5,0	5,4	5,0	5,1	4,9

O‘zbekiston Resaublikasi yillik statistik to‘plam. –T. 2013 yil.
2013 yil asosiy makroiqtisodiy ko‘rsatkichlari bllyuten. –T. 2014 yil.

Ushbu iqtisodiy siyosat inqirozga qarshi choralar dasturini amalga oshirish sharoitida ham to‘laqonli amalga oshirildi va jahon moliyaviy inqirozi sharoitida to‘g‘ri o‘ylangan va ilmiy asoslangan iqtisodiy siyosatni olib borilishi natijasida yalpi ichki mahsulotni yillik o‘sish 2008 yilda 9,0 foiz, 2009 yilda 8,1 foiz, 2010 yilda 8,5 foiz, 2013 yilda 8,0 foiz darajada ta’minlandi. SHuningdek, jadval ma’lumotlariga qaraganda 2008 yilda aholi jon boshiga YAIM 107,2 foiz, 2010 yilda 106,3 foiz hamda 2013 yilda 107,1 foizni tashkil etgan. Bundan ko‘rinib turibdiki yildan yilga aholi jon boshiga YAIMning ulushi ortib borgan. SHuningdek, 2007-2013 yillar mobaynida inflyasiya darajasi ham bir tekisda amalga oshirildi. Jumladan, 2008 yilda 7,8 foizni, 2010 yilda 7,3 foizni, 2013 yilda 6,8 foizga teng bo‘lgan. Bundan ko‘rinib turibdiki, davlat tomonidan olib borilayotgan islohotlarning natijasida inflyasiya su’ati mo‘tadil holatda saflanib turibdi.

Mamlakatda inflyasiya darajasini qaysi holatlarda kelib chiqishi, shuningdek, MDX davlatlar bilan solishtirma tahlillarni amalga oshirish mumkin. Buning uchun quyidagi 2-jadvaldan foydalanish mumkin.