N. O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Ko'priksimon kranlar. Ko‘priksimon kranlar quyidagi gu- ruhlarga bo‘linadi:

1. 
   — tayanchga o‘rnatilgan va osma kran balkalar;
   
2. 
   — ko‘prikli kranlar;
   
3. 
   — chorpoyali (kozlovoy) kranlar;
   
4. 
   — kabelli kranlar.
   

Tayanchga o'rnatilgan kran balkalar. Tayanchga o‘rnatilgan kran balkalarning yuk ko‘taruvchanligi nisbatan kam bo‘lib, tayanchlar orasidagi masofa L uncha katta bo‘lmaydi. Kran aravachasi 2 bosh balka 1 bo‘ylab harakatlanadi. Kran g‘ildi- raklari 3 tayanchlarga o‘rnatilgan relslar bo‘ylab harakatlanadi (11-rasm).
Osma kran balka. Osma kran balka 1 osma tayanchlar 2 da (tayanchlar qurilish konstruksiyasiga osib qo‘yilgan) hara­katlanadi (12-rasm).
13

11-rasm. Tayanchga o‘rnatilgan kran balka:
1 — balka; 2 — ko‘tarish mexanizmi; 3 — kran balka g‘ildiraklari.


12-rasm. Osma kran balka:
1 — balka; 2 — tayanch.

Koⁱprikli kran. Ko‘prikli kranlarning asosiy balkalari 1 ko‘priksimon konstruksiyani tashkil qiladi. Ko‘prik ustida ara- vacha 2 harakatlanadi. Aravachaga yuk ko‘tarish mexanizmi o‘rnatiladi. Ko‘prik ko‘prikni siljitish mexanizmi yordamida harakatga keltiriladi. Ko‘prikni siljitish mexanizmining g‘ildi- raklari sexlarning devorlariga o‘rnatilgan relslar ustida harakat­lanadi (13-rasm).

13-rasm. Ko‘prikli kran sxemasi:
1 — asosiy balka — ko‘prik; 2 — aravacha.

Chorpoyali kran (kodovoy kran). Chorpoyali kranlar katta- katta omborlarning ochiq maydonlarida, temiryo‘l stansiya- larida vagonlarni yuklashda, vagonlardagi yukni tushirishda qo‘llaniladi. Chorpoyali kranlar rels 3 ustida harakatlanadi. Kran metallkonstruksiyasi 1 bo‘ylab, ko‘tarish mexanizmi o‘rnatilgan aravacha 2 harakatlanadi (14-rasm).

14-rasm. Chorpoyali kran sxemasi:
1 — kran metallkonstruksiyasi; 2 — aravacha; 3 — rels.
15
Kabelli kran. Bir-biridan biror masofa uzoqlikda joylashgan ikkita ustuncha 1 va tarang tortilgan arqonlar 2 dan iborat kran kabelli kran deyiladi. Bu kranlarda tarang tortilgan arqonlar ko‘prik vazifasini o‘taydi. Arqon-ko‘prik ustiga aravacha o‘rna- tilgan bo‘lib, yuk ko‘tarish va yuk siljitish mexanizmi arava- chaga o‘rnatiladi (15-rasm).
Ko'targichlar. Ko‘targichlar yuklarni yoki passajirlarni ver- tikal yo‘nalishda balandlikka ko‘tarish va pastga tushirish ishlarida ishlatiladi. Ko‘targichlarda yuk ko‘taruvchi element vazifasini kabina, kovsh (cho‘mich) va platformalar bajaradi. Yuk tashuvchi elementlar yuk ko‘tarish mexanizmi yoki yuk tortish mexanizmi bilan ulangan bo‘ladi. Ko‘targichlarning tuzilishi bilan keyingi boblarda tanishamiz.