N uzoqov, X. A. Alimov,B. X. Yunisov

Yechilishi: Bug’ning va ta’minot suvining entalpiyasi ib=2927, its=335 kj/kg
B = 3 D 000⁽ - is⁾ = 310•1000⁽²⁹²⁷ - 335) = 4965 Qy'• i]q 18423 - 0.85
4-masala. Qozon agregatining bug' ishlab chiqarish unumdorligi D=13.4 kg/s B 2 markali ko'mir yoqilganda, uning tarkibi Cⁱ =28.7%, H-2.2 %, Sⁱ_y =2.7 %, Nⁱ =0.6 %, Oⁱ =8,6 %, Aⁱ =25.2 %, Wⁱ=32.0 %, Qozon agregatining issiqlik balans tenglamasini tuzing.Agar yoqilg'ining o'txonaga kiruvchi harorati to’t=20⁰ C, yoqilg'ining haqiqiy sarfi В=4 kg/s, o'ta qizigan bug'ning bosimi Р=4 MPa,o'ta qizigan bug'ning harorati t_q._b=450⁰ C, taminot suvining harorati t_т._s=150⁰C,ta'minot suvining harorati t_T._s=150⁰C,uzluksiz purkovchi qiymat Р=4%,havoning nazariy hajmi,1kg yoqilg'i yonishi uchun V⁰=2,94 m³/kg,oxirgi gaz yo'lidan chiqib ketuvchi gazlarning hajmi Vchiq= 4,86m³/kg,oxirgi gaz yo'lidan chiqib ketuvchi tutun gazlarining harorati. &_chiq = 160⁰Qbosim o'zgarmas bo'lganda,gazlarning o'rtacha hajmiy sig'imi С’р.^щ =1,415kj/(m³K),oxirgi gaz yo'lidagi ortiqcha havo koeffisienti achiq =1,48, qozondagi havoning harorati t_h=30⁰C,havoning o'rtacha hajmiy issiqlik sig'imi bosim o'zgarmas bo'lganda С_р._h=1,297kj/(m³K),chiqib ketuvchi tutun gazlarining tarkibidagi uglerod oksidi СО=0.2% va uch atomli gazlar RO2=16,6% va mexanik chala yonish natijasida yo'qotilgan issiqlik q4=4%.Shlakning fizik issiqligi bilan yo'qotilgan issiqlik hisobga olinmaydi.
Yechilishi: Ishchi massaning quyi yonish issiqligi quyidagi formuladan topiladi.
Qq = 338C +1025Н -108,5(О¹ -S'_uch)-2 5W =
= 338 • 28,7 +1025 • 2,2 -108,5(8,6 - 2,7) - 25 • 32 = 10516kj / kg
Yoqilg'i ishchi massaning issiqlik sig'imini quyidagi formuladan topamiz.
C_yo = Cq_o (100-Wi)/100+ СНО Wi/100=1,088(100-
32)/100+4,19 • 32/100 = 2,08 kg/(kgR).
Yoqilg'ining fizik issiqligini quyidagi formuladan topamiz.
Qf.i= C'yo • tyo = 2,08 • 20 = 41,6kj / kg
Yoqilg'idan ajralib chiqadigan umumiy issiqligini quyidagi formuladan topamiz.
Qf = Qq + Qf.i = 10516 + 41,6 = 10557,6 kj/kg.
Qozon agregatiga foydali ishlatiladigan issiqlikni quyidagi formuladan topamiz.
Q1=(D q.b/В) [^ - its)+(Р /10^)(iqs - its )l=(13,4/4)[(3330-63:)+(4/10(0(10875 - 632)]=9099j / kg
Dq.b=D, tuyingan bug' olinmagan holda.Qizigan bug'ning entalpiyasini iq.b. is-diagrammadan topamiz. iq.b=3330kj/kg. Ta'minot suvi va qozon suvining entalpiyasini tablisadan topamiz.it.s=i’=632kj/kg; iq.s=i’=1087,5kj/kg.
Chiqib ketuvchi tutun gazlari bilan yo'qotilgan issiqlikni quyidagi formuladan topamiz.
Q^ = Vh,qC,,c„ 9c, -acV°C',J,)(100 - q4)/100 = (4,86-1,415-160 -1,48 - 2,94-1,297 - 30) (100-4)/100=891kj/kg
Ximiyaviy chala yonish natijasida yo'qotilgan issiqlikni quyidagi formuladan topamiz.
Q₃ = 237C + 0,375S^l_uch СО /(RO₂ + CO) = 237(28,7 + 0,375 - 2,7)0,2/(16,6 + 0,2)= 83 kj / kg
Mexanik chala yonish natijasida yo'qotilgan issiqlikni quyidagi formuladan topamiz.
Q₄ = q₄Qⁱ_f /100=4-10557,6/100=422,3kj/kg.
Atrof muhitga yo'qotilgan issiqlikni quyidagi formuladan topamiz.
Q 5 = Qf-(Q1 + Q ₂ + Q ₃ + Q₄ ) = 10557,6 - (9099 + 891 + 83 + 422,3) = 62,3 kj / kg.
Issiqlik balansining tarkibi quyidagilardan iborat.
q₁ =(Q₁/Qⁱ_f)100=(9099/10557,6)100=86,2%
q₂ = (Q₂ /Qⁱ_f)100 = (891/10557,6)100=8,4%
q₃ =(Q₃/Qⁱ_f)100=(83/10557,6)100=0,8%
q₅ =(Q₅/Qⁱ_f)100=(63/10557,6)100=0,6%
Qozon agregatining issiqlik balansi quyidagi formulada quyidagicha.
Qf = Q1 + Q ₂ + Q ₃ + Q 4 + Q5 = 9099 + 891 + 83 + 422,3 + 62,3 = 10557,6 kj / kg
Yoki yoqilg'i yonganda ajralib chiqqan umumiy issiqlik foyiz hisobida quyidagi formuladan aniqlanadi.
q1 + q2 + q3 + q4 + q5 = 86,2 + 8,4 + 0,8 + 4+ 0,6 = 100%.
5-masala.Qozon agregatining o'txonasida Б-2 markali chelyabenskiy ko'miri yoqilganda tarkibi quyidagicha bo'ladi.
C¹=37,3%,H¹=2,8%,Such¹=1,0%,N¹=0,9%,O¹=10,5%,A¹=29,5%,W¹=18,0%. Agar
tutun gazlarining tarkibidagi СО=0,25%, uch atomli gazlar RO2=17,5% va o'txonaga kiruvchi yoqilg'ining harorati to’=20⁰C aniq bo'lsa,yoqilg'ining kimyoviy chala yonish natijasida yo'qotilgan issiqligini foizlar hisobida aniqlash kerak.
Yechish.Yoqilg'ining quyi yonish issiqligini quyidagi formuladan topamiz. Q¹q=338C¹+1025H¹-108,5(O¹-Suc_h¹)-25W¹=33847,3+10254,8-108,5(10,5- 1,0)=25-18,0=13542 kj/kg.
Yoqilg'ining issiqlik sig'imini quyidagi formuladan topamiz.
~ ’100-W „ W¹ _{л noo}100-18 „18 _1ГС1-_/Л v-A
С = С + С_н2o = 1,088 + 4,19 = 1,65 kj/(kgK).
^yo yo 100 ^н2о 100 100 100
Yoqilg'ining fizik issiqligini quyidagi formuladan topamiz.
Qf.i=Cif=1,65-20=33 kj/kg.
Yoqilg'ining umumiy issiqligini quyidagi formuladan topamiz.
Qf = Q1 + Qfi = 13542 + 33 = 13575kj / kg
Kimyoviy chala yonish natijasida yo'qotilgan issiqlikni quyidagicha topamiz
Q₃ = 237(C + 0,375S’ich)СО /(RO₂ + CO) = 237(37,3 + 0,375 • 1,0)0,25/(17,5 + 0,25) = 125,6kj / kg Yoki foizlar hisobida quyidagidan aniqlaymiz.
q3=(Q3/Qf.i)x100=(125,6/13575)x100=0,93 %.
6-masala.D markali ko'mir tarkibi quyidagilardan iborat С-58,7 % Н-4,2% Siuch=0,3% Ni-1,9% Oi-9,7% Ai-13,2% Wi-12,0% bo'lgan ko'mirda ishlovchi qozon yoqilg'isining haqiqiy sarfi В-0,24 kg/sek,qozon agregatining bug' ishlab chiqarish unumdorligi Д 1.8l_q._b=4Mpa,o'ta qizigan bug'ning harorati t_q._b=450^o C, ta'minot suvining harorati t_T._s=140⁰C,to'xtovsiz produvka miqdori Р-3%, qozonning o'z ehtiyoji uchun sarf bo'layotgan bug' Д_O’e=0,01kg/sek va qozonning o'z ehtiyoji uchun sarf bo'layotgan bug'ning bosimi Ро’.е =0,5MPa aniq bo'lsa,qozon qurilmasining brutto va netto F.I.K.ni topish kerak. Yeichish.Yoqilg'i ishchi massasi quyi yonish issiqligini quyidagi formula orqali Aniqlaymiz.
Qⁱq.i=Qⁱq.T -338C¹ +1025Н¹ -108,5(O¹-S¹_Uc_h)-25W¹=338^58,7+10254,2-108,5(9,7- 0,3)-25^12,0=22825kj/kg,

Qozon agregatiga foydali ishlatilgan issiqlikni quyidagi formuladan topamiz.












Q1=

Д.Ь
В

⁽iq, b

. ) —
t^ts' ⁺ 100

{iq,s

its ⁾

1,8
0,24

(3330 - 589)

3
н
100

(1087,5 - 589)

=20670 kj/kg,

Д_фь=Д bo'ladi chunki to'yingan bo'lmaganligi sababli.
Qozon agregatining brutto F.I.K.ni quyidagi formuladan aniqlaymiz.
7 r_a = (Q1 / Q_q, _t >00 = (20670/22825)100 = 90,6%
O'z ehtiyoji uchun sarf bo'lgan issiqlik.
Qo’e= Dote-'i . -imc) = ¹ '^,0'¹ (2748,8-589) = 90kj/kg.
В 0,24
Qozon qurilmasining (netto) F.I.K quyidagi formuladan topamiz

nt q,q,

= 7^b
•q, а,
Qoe 100 = 90,6 ⁹⁰ 100 = 89%
BQ_qt 22825 • 0,24
MUSTAQIL YECHISH UCHUN MASALALAR
1-masala.Qozon o'txonasida kam oltingugurtli mazut yoqiladi.Mazutning tarkibi quyidagicha. С =84,65%,Hⁱ =11,7%,^ =0,3%,Oⁱ =0.3%,Aⁱ =0,05%,Wⁱ =3,0%. Agar qizdirilgan mazutning harorati to'=93⁰C va bug' forsunkasiga borayotgan bug'ning entalpiyasi if=3280kj/kg bo'lsa,yoqilg'ining umumiy issiqligini aniqlang.
Javob: Qⁱ_f = 40982kj/kg.
2-masala.Qozon o'txonasida B-3 markali ko'mir yoqilganda tarkibi quyidagilardan Ло^:С=37,3%;Н=2,8%; S'uch = 1,0%;Ni=0,9%; Oi=10,5%; Ai=29,5%; W=18%. Agar o'txonaga kirayotgan yoqilg'ining harorati t=20⁰C bo'lsa,yoqilg'ining yongandagi umumiy issiqligini toping.
Javob: Qⁱ_f = 14030kj/kg