N. X. Ermatov, N. M. Avlayarova, D. G’. Azizova, A. T. Mo’minov, M. X. Ashurov

Quduq tubi zonasining va quduq stvolining gidratsiz ishlash rejimi. 
Quduq tubi zonasida va quduq stvolida gidrat hosil bo‗lishi mumkinligini 
aniqlash ingibitorni uzatish usuli va joyini tanlash uchun zarur. Gidratlar quduq tubi 
zonasida hosil bo‗lgan hollarda, ingibitorlar qatlamga vaqti-vaqti bilan haydaladi. 
Quduq tubi zonasining gidratsiz rejimi t
p
<
t
t 
tengsizlik bajarilganda 
ta‘minlanadi. Ushbu rejimdagi quduq debiti esa quyidagi formula bo‗yicha 
hisoblanadi: 
(5.7) 
Quduq tubi zonasidagi gidratsiz ishlash rejimini aniklash bo‗yicha hisoblar 
quyidagi tartibda amalga oshiriladi. 
a 
va 
b 
koeffitsiyentlar ma‘lum bo‗lganda quduq tubi bosimiga mos keluvchi 
G 
aniqlanadi. G va t
m 
hisoblanadi. 
Eksperimental dalillar hisoblash yo‗li bilan yoki gidrat hosil bo‗lishining 
muvozanatli egri chizig‗i bo‗yicha gazning ma‘lum zichligida 
t
r 
aniqlanadi. 

---

171 
t
t 
va t
p 
ning olingan qiymatlari 
t
r

t 
tengsizlikni qanoatlantirishi kerak. Agar bu 
shart bajarilmasa, u holda 
t
t 
hisobi 
G 
ning yangi qiymati bilan 
t
p

t 
bo‗lmaguncha 
takrorlanadi. 
Quduq stvolining gidratsiz ishlash rejimi 
t
p

m 
da ta‘minlanadi. Quduq ustidagi 
harorat t
u
ko‗p yillik muzloq zona yo‗qligida aniqlanadi. 
Agar turli rejimlardagi hisoblar mazkur quduqda t
r
u
shartni qanoatlantirish 
mumkin emasligini ko‗rsatsa, u holda quduqqa ingibitor yuborilishini ta‘minlash 
zarur. 
Konda gidrat hosil bo‗lishini oldini olish uchun quyidagilar qo‗llaniladi: 
a) quduq yaqinida gaz separatsiyalanadi va degidratsiyalanadi; 
b) gazni isitiladi; 
v) bosim tushiriladi; 
g) gaz oqimiga metil spirti CH
3
OH (metanol) yuboriladi. 
Gaz separatorlarida suv tomchilarini kondagi gaz quvurlariga tushishini oldini 
olish 
maqsadida 
tutib 
qoladilar. 
Gaz 
quvurlarida 
nam 
ajratgichlar 
kondensatsiyalangan suvni yig‗ish va tashqari chiqarish imkonini beradi. Gazni 
konda degidratsiyalashni yuqori debitli quduqlarga xizmat ko‗rsatuvchi 
harakatlanuvchan qurilmalar yordamida amalga oshirish mumkin. Statsionar 
qurilmalar magistral gaz quvurlari hamda iste‘molchilarga gaz uzatishdan oldin 
markazlashtirilgan gaz degidratsiyasi uchun mo‗ljallangan olovli isitgichlar, issiqlik 
almashtirgichlar yoki trubkasimon o‗choqlar yordamida gaz shu darajada isitish 
mumkin-ki, gaz yig‗ish to‗rining istalgan nuqtasida uning harorati gidrat hosil bo‗lish 
haroratidan mos bosimdayuqori bo‗ladi. Gaz harorati gaz quvuri uzunligi bo‗ylab 
eksponsial qonuniyat (Shuxov formulasi) bo‗yicha atrof-muhit haroratiga asimptotik 
yaqinlashib o‗zgaradi. 

---

172 
5.17-rasm. Gaz quvuriga metanolni yuboruvchi qurilma: 
1-bakcha; 2-tomchi trubkasi; 3-muvozanatlovchi trubka; 4-qo‗l nasosi; 5-bochka. 
Gidrat hosil bo‗lishidan ogohlantiruvchi keng tarqalgan usullardan biri gazga 
metanol yuborish hisoblanadi, u suvlarni bog‗laydi. Bunda qotish harorati past 
bo‗lgan spirt-suvli aralashma hosil bo‗ladi va gazningo‗sish nuqtasi pasayadi. 
Bunday sharoitlarni yaratish uchun gazdagi metanol konsentratsiyasini bosimni 
oshirish va haroratni tushirish bilan oshiradilar. Gaz konlarida metanol sarfi 1000 m
3
gazda 0,2 dan 1 kg gacha o‗zgaradi. 
Amaldagi gaz quvuriga metanolni kirgazish uchun maxsus qurilmadan 
foydalaniladi (5.17-rasm).