Национальная референс лаборатория республики узбекистан

Shaxs yo'nalganligini o'rganish

Interiorizatsiya va eksteriorizatsiya

Har qanday faoliyat ham tashqi harakatlar asosida shakllanadi va motor komponentlardan iborat bo’lishi mumkin.

Agar tashqi faoliyat asosida psixik jarayonlarga o’tish ro’y bergan bo’lsa, bunday jarayonni psixologiyada interiorizatsiya deb ataladi, aksincha, aqlda shakllangan g’oyalarni bevosita tashqi harakatlarda yoki tashqi faoliyatga ko’chirilishi eksteriorizatsiya deb yuritiladi.

Faoliyatning klassik turlari

O’YIN
O’QISH
MEHNAT
Muloqot – shaxs individual rivojlanishi jarayonida namoyon bo’ladigan birlamchi faoliyat turlaridan biri.
Asosiy faollik turlari bo’yicha tabaqalash
O’YIN
O’QISH
shunday faoliyat turiki, u
bevosita biror moddiy yoki
ma’naviy ne’matlar yaratishni
nazarda tutmaydi, lekin uning
jarayonida jamiyatdagi murakkab
va xilma-xil faoliyat normalari,
harakatlarning simvolik
andozalari bola tomonidan
o’zlashtiriladi.
faoliyati ham shaxs
kamolotida katta rol o’ynaydi
va ma’no kasb etadi.
Bu shunday faollikki, uning
jarayonida bilimlar, malaka
va turli ko’nikmalar
o’zlashtiriladi.
Asosiy faollik turlari
bo’yicha tabaqalash
MULOQOT
1
2
MEHNAT
*
Mehnat qilish ham tabiiy ehtiyojlarga asoslangan faoliyat bo’lib,
uning maqsadi albatta biror moddiy yoki ma’naviy ne’matlarni
yaratish, jamiyat taraqqiyotiga hissa qo’shishdir.

Faoliyat motivlari

• Har qanday kasbni egallash, nafaqat egallash, balki uni mahorat bilan amalga oshirishda faoliyatning barcha qonuniyatlari va mexanizmlari amal qiladi. Oddiygina biror kasb malakasini egallash uchun ham unga aloqador bo’lgan ma’lumotlarni eslab qolish va kerak bo’lganda yana esga tushirish orqali uni bajarish bo’lmay, balki ham ichki (psixik), ham tashqi (predmetga yo’naltirilgan) harakatlarni ongli tarzda bajarish bilan bog’liq murakkab jarayonlar yotishini unutmaslik kerak. Lekin har bir shaxsni u yoki bu faoliyat turi bilan shug’ullanishiga majbur qilgan psixologik omillar – sabablar muhim bo’lib, bu faoliyat motivlaridir.

“Motiv” va “motivatsiya” tushunchalari

Motivatsiya – inson xulq-atvori, uning bog’lanishi, yo’nalishi va faolligini tushuntirib beruvchi psixologik sabablar majmuini bildiradi. Bu tushuncha u yoki bu shaxs xulqini tushuntirib berish kerak bo’lganda ishlatiladi, ya’ni: “nega?”, “nima uchun?”, “nima maqsadda?”, “qanday manfaat yo’lida?” degan savollarga javob qidirish – motivatsiyani qidirish demakdir.

Shaxsning xulqi va
o’zini tutishi:
ICHKI SABABLAR
1
2
TASHQI SABABLAR

Shaxsning xulqi va o’zini tutishi:

• ichki sabablar, ya’ni xatti-harakat egasining subyektiv psixologik xususiyatlari nazarda tutiladi (motivlar, ehtiyojlar, maqsadlar, mo’ljallar, istaklar, qiziqishlar va hokazolar);
• tashqi sabablar – faoliyatning tashqi shart-sharoitlari va holatlari. Ya’ni, bular ayni konkret holatlarni kelib chiqishiga sabab bo’ladigan tashqi stimullardir.

Shaxsdagi mavjud ehtiyojlar guruhi

Rus olimi R. Nemov shaxsdagi motivasion sohani quyidagicha tasavvur qiladi.

• fiziologik (tashnalik, ochlik, uyqu), jinsiy, moslashuv

Biologik ehtiyojlar

• mehnat qilish, bilish, estetik va ahloqiy-ma’naviy ehtiyojlar

Ijtimoiy ehtiyojlar