Namangan davlat chet tillari instituti tillar va ijtimoiy gumanitar fanlar kafedrasi

Kreativlik - shaxsni rivojlantiruvchi kategoriya sifatida inson ma’naviyatining ajralmas qismi bo‘lib, shaxsni o‘z-o‘zim rivojiantirish omili, shaxsiy jonbozlikning asosi, shaxs ega boHgan bilimlaming ko‘p qirrali ekanligida emas, balki yangi g‘oyalarga intilishda va o‘matilgan stereotiplami yangilik yaratish jarayonini isloh qilish va o‘zgartirishda, hayotiy muammolami yechish jarayonida kutilmagan va noodatiy qarorlar chiqarishda namoyon bo‘ladi. Kreativlik jarayonini tashkil etish va boshqarishning murakkabligi shundaki, bunda ijodiy individuallikning nafaqat ongli, balki ong osti tushunchalari paydo bo‘ladi. Kreativlik tabiatini o‘rganish muammosiga bag‘ishlangan psixologo-pedagogik adabiyotlami tahlil qilib, odatda, intellektual kreativlik masaiasiga duch kelamiz. Ijtimoiy va aniq pedagogik kreativlik sohasida amalga oshirilgan izlanishlar ancha kam. Ko‘p hollarda tadqiqotchilar pedagogik kreativlik emas, balki pedagogik muloqot jarayonini o‘rganadilar, o‘qituvchi va o‘quvchi muloqotini yaxshilash uchun tavsiyalar beradilar. Pedagogika va psixologiyadagi kreativlik tabiati uning rivojlanishiga ta’sir ko‘rsatuvchi ichki va tashqi omillar haqidagi yuqorida keltirilgan fikrlami umumlashtirib quyidagicha xulosa chiqarish mumkin: bu hodisa yaxlit va tuzilish jihatdan tushunish uchun yagona tushunchalar tizimi mavjud emas. Inson shaxsida kreativlik, uning darajasi, tuzilishi va o‘ziga xosligi inson individualligining boshqa bir jihatini o‘?lashtirish jarayonining o‘ziga xosligi va shaxsiy xususiyatlari bilan uzviy bog‘liq. Bu bog‘liqlikni tasniflash kreativlik hodisasining kelajakda o‘rganilishi kutilayotgan yangi bir yo‘nalishidir.Kreativlikni intellektual kreativlik va ijtimoiy kreativlikka bo‘lish mumkin. Intellektual kreativlik analiz va sintezdan iborat. Analiz va sintez qila olish qobiliyati umumiy intellektning asosidir. Ijtimoiy kreativlik o‘zida kasbiy kreativlikni mujassamlashtiradi, uning ko‘pgina turlari orasida pedagogik kreativlik ham mavjud.Pedagogik kreativlik kommunikativ va didaktik kreativlikdan iborat. Didaktik kreativlik o‘zida intellektual boyliklarga intilish va shu bilan birga novatorlik qobiliyatida namoyon bo‘ladi. Kommunikativ va didaktik kreativlik pedagogik qobiliyatning asosi hisoblanadi. Pedagogik qobiliyat ijodkorlik qobiliyatiga ta’sir ko‘rsatadi va o‘z navbatida ichki sezimni rivojlantiradi. Pedagogik ijodkorlik qobiliyati, ichki sezim va umumiy intellekt kesishganda ijod mahsuli yaratiladi. Kreativlikni rivojlantirishda kreativ insonlami kreativ emas insonlardan farqlovchi hissiy chizgilari (o‘z-o‘ziga ishonch, tajovuzkorlik, o‘z-o‘zidan qoniqish, ijtimoiy cheklovlarga va boshqalar fflaiga toqatsizlik) individning shaxsiy o‘ziga xosligi katta ta’sir ko‘rsatadi.Kreativlikning motivlikka munosabatini belgilovchi yagona qarashlar tizimi mavjud emas. Nuqtayi nazarlardan biriga ko‘ra, kreativlikda individ o‘z imkoniyatlaridan maksimal darajada foydalanadi, faoliyatning yangi qirralarini izlab topadi. Boshqa bir nuqtayi nazarga ko‘ra kreativ kishilami motivlashtirish, tavakkalchilikka intilish, o‘z imkoniyatlari chegarasini aniqlashga intilishdlr. Aytish mumkinki, bar ikkala nuqtayi nazar ham o‘zida kreativ insonlaming, motivlashning individual variantlarini mujassamlashtirgan. Innovatsion faoliyatning o‘ziga xosligi muammosida o‘qituvchi xulq-atvorining o‘quvchilar kreativligini rivojlantirish bilan bog‘liq tasniflanishi katta ahamiyatga ega, chunki oxir-oqibat bilim emas, balki rivojlanish omili bo‘lgan alohida malakalar va ulaming ■ xulq-atvorga qo‘llanishi muhimdir. Torransmng izlanishlarida o‘qituvchi xulq-atvorida bolalar kreativ rivojlanishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatuvchi dalillar keltirilgan: ijodiy fikrlash qiymatini baholash, bolalami atrofdagi qo‘zg‘atuvchi omillarga nisbatan sezuvchanligini oshirish, obyekt va g‘oyalami erkin boshqara olish, ijod jarayoni haqida konstruktiv axborotni rivojlantirish, tanqidchilikni emas, konstruktiv tanqidni rivojlantmsh, o‘zo‘ziga hurmatni orttirish, baholanishdan qo‘rqish hissinmg oldini olish va boshqalar. Shimday qilib, potensial kreativlik iml:oniyatlar kreativligidir. Imkoniyatlar kreativligi amaldagi kreativlikka - dolzarb kreativlikka aylanishi uchun, dastlabkisi ma’lum faoliyatda o‘zlashtirilishi uchun icliki o‘zgarishlarga dueh keladi. Shunclay qilib, kreativlik o‘zlashtirilganlar asosida rivojlantiriladi, keyinchalik o‘zgartirishlar kiritiladi, o‘qituvchming mavjud tajribasi qayta tuziladi. Pedagogik innovatsiyalarga moslashishdan toki qayta tuzishgacha bo‘lgan yo‘l o‘qituvchi innovatsion faoliyati dinamikasi asosini tashkil qiladi.
Olimlar pedagogik mahoratning quyidagi uch darajasini ko‘rsatadilar: