Namangan davlat universiteti "tasdiqlayman"

Byudjet huquqi va byudjetga oid huquqiy munosabatlar - davlatning ijtimoiy-iqtisodiy taraaqivotinine ta ’minlashda byudjetdan foydalanish maxsus mezonlar vis ‘indisi maviud bo ‘lishini taaozo etadi. Bunday yuridik mezonlar moliva huauainine mustaqil bo ‘limini tashkil etadi. Byudjet huquqi moliyaviy tizimnine tarkibiv bo 'Iasi sifatida Byudjetni vuiudsa keltirish. taqsimlash hamda foydalanish vuzasidan vuiudsa keluvchi iitimoiv munosabatlami tartibea soladi. Shu sababli O'zbekiston Respublikasi byudjet huquai desanda O'zbekiston hududida Byudjetni shakllantirish. taqsimlash va foydalanish vuzasidan molivaviv-huquqiv mezonlar vis‘indisi nazarda tutiladi.
Byudjet huquqi mazmuni auvidaeilar tashkil etadi: O‘zbekiston Respublikasining byudjeti tuzilishi va byudjet tizimlari sohasidagi munosabatlari; O‘zbekiston Respublikasining byudjeti va mahalliy byudjet daromadlar va xarajatlar tuzilishini, ulaming turli byudjet bo‘g‘inlari o‘rtasida taqsimlanishi sohasidagi munosabatlar; O‘zbekiston Respublikasining byudjeti va mahalliy byudjetlar vakolatlari doirasini belgilashga oid munosabatlar; byudjet jarayoni bilan bog‘liq munosabatlar; byudjet ijrosi ustidan nazoratni tashkil etish va amalga oshirish bilan bog‘liq munosabatlar.
Yaqorida sanab o‘tilsan ijtimoiy munosabatlar Byudjet huquqi mezonlari bilan tartibsa solinishi natiiasida Byudjetsa oid huquqiv munosabatlarea avlanadi. Boshqa moliyaviy munosabatlardan farqli ravishda bunday huquqiv munosabatlar Byudjet faoliyati natiiasida vuiudea keladi
Birinchi guruhga O‘zbekiston Respublikasi idoralari, viloyat, tuman, shahar hokimiyatlari kiradi.
Ikkinchi guruhga hukumat, viloyat, shahar, tuman ma’muriyati, moliyaviy idoralar tizimi (Moliya vazirligi, Moliya boshqarmalari, bank tizimilari, soliq idoralari) kiradi.
Uchinchi guruhga davlat va munitsipial korxonalar, muassasalar va davlat byudjeti hisobidan mablag⁴ bilan ta’minlanadigan boshqa tuzilmalar kiradi.
Byudjet huauai mezonlari moddiv-hugupiv yoki protsessual bo4ishi mumkin. Moddiv-huauaiv mezonlar Byudjet tuzilishi, tizimlari, daromad va xarajatlar tarkibi va boshqalarni belgilaydi. Protsessual mezonlar esa Byudjet jarayoninu unine qabul qilinishi va ijro etilishi tartiblarini belgilaydi
O^`zbekiston Respublikasi byudjet tuzilishi tushunchasi deganda, Byudjet tizimlarini tashkil etish va uning tuzilish uoidalari ko‘zda tutiladi. Har qandav davlatning Byudjet tuzilishi uning davlat va ma’muriy-hududiv tuzilishiga ko‘ra belgilanadi. Shu tufayli federativ. konfederativ yoki unitar davlatlarda u o‘ziga xos xususivatga ega bo‘ladi.
O‘zbekiston Respublikasining byudjet tuzilishi uning tarkibida Qoraqalpog‘iston Respublikasi borligi, viloyatlarga, respublikaga bo‘ysunuvchi shaharlarga bo‘linganligi bilan belgilanadi. Ushbu holat hisobga olingani holda O‘zbekiston Respublikasi byudjeti tizimi quyidagilardan tashkil topadi.
Byudjet jarayonining huquqiy munosabat sifatida o‘rganish, tahlil qilish, toqqaslash asosida tegishli xulosalar chiqarish davlatning eng muhim vazifalaridan biri hisoblanadi. Byudjetning daromad qismini mablag⁴lar bilan ta’minlash hozirgi zamon davlatlarining oldida turgan dolzarb - muammoli masalalardan hisoblanadi.
Byudjet jarayonining oldiga davlatning ijtimoiy va iqtisodiy faoliyatiga doir bo'lgan quyidagi muhim vazifalar qo'yiladi:

• 
  Tartibga solinadigan, bosqichma-bosqich qonunchilikka muvofiq rivojlanadigan bozor iqtisodiyoti vositasida taraqqiyotga erishish maqsadida barcha moddiy va moliyaviy rezervlami qidirib topish;
  
• 
  Alohida soliqlar va boshqa majburiy to'lovlar, yig'imlar bo‘yicha, shuningdek ijtimoiy-iqtisodiy rivojlamshning kelajakdagi bashoratlari va davlatning maqsadlari dasturlariga muvofiq byudjet daromadlari va ulaming umumiy hajmini aniqlash;
  
• 
  Maqsadga mo'ljallanganligi bo'yicha, shuningdek davlat byudjetida ko‘zda tutilgan umumdavlat ahamiyatiga ega bo‘lgan barcha strategik tadbirlami uzliksiz va muntazam ravishda moliyalashtirish ehtiyojini e’tiborga olgan holda byudjet xarajatlari va ulaming umumiy hajmini qonun hujjatlariga muvofiq o‘matish;
  
• 
  Miliiy iqtisodiyotdagi infiyasion tendensiyalar va pul-kredit tizini barqaror ishlashini ta’minlashga qaratilgan va milliy pul birligining barqarorligini ta’minlashga yo‘naltirilgan moliyaviy barqarorlashtirishning umumdavlat dastunni byudjet bilan muvofiqlashtirish;
  
• 
  Iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiq bo'lgan manbalar hisobidan byudjet defitsitiga barham berish yoki uning qisqartirishga qaratilgan chora-tadbirlami ishlab chiqish va uning ijrosini ta’minlash;
  
• 
  Iqtisodiy mintaqalar, hududiy mintaqalar, xo‘jalik sohalari va byudjetlar o‘rtasida davlat daromadlarining manbalarini qayta taqsimlash yo‘li bilan turli darajadagi byudjetlarni balanslashtirish maqsadida byudjet qonunchiligiga muvofiq tartibga solishni amalga oshirish;
  
• 
  Mamlakatda amalga oshirilayotgan keng qamrovli iqtisodiy islohotlaming samarali yakunlanishiga qaratilgan ijtimoiy-iqtisodiy dasturlaming balansligi va proporsional-ligini ta’minlash nazarda tutgan istiqbolh-byudjetli rejalashtirishning rolini oshirish;
  
• 
  Qonun hujjatlariga muvofiq yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan soliq majburiyatlarini bajarilishiga doir moliyaviy faoliyatlari ustidan nazoratni ta’min-lash;
  
• 
  Zamonaviy elektron hisoblash texnikalarining yangi yutuqlaridan foydalanilgan holda moliyaviy hisob-kitoblaming avtomatlashtirilgan tizimi orqali byudjetlarni tuzish va ijrosini ta’minlashga byudjet jarayonlaprini avtomatlashtirilgan tizimidan foydalanishni takomillashtirish va boshqalar.