6-MAVZU. JAMIYAT SOTSIAL STRUKTURASI VA STRATIFIKASION JARAYONLAR. REJA: 1. Sotsial struktura tushunchasi.
2. Sotsial stratifikatsiya nazariyasi.
3. Sotsial mobillik va uning turlari.
Sotsial struktura – sotsial sistemadagi elementlarning mustahkam
aloqasidir.Sotsial
strukturaning
asosiy
elementlari
ma‘lum
mavqeni(status)egallovchi,aniqlangan funksiyalarni (rol)bajaruvchi individlardir.Bu
individlar ularning mavqeiy belgilari asosida sotsial-territorial,etnik va boshqa turdagi
guruh va birlashmalarga birlashadi.Sotsial struktura jamiyatni jamoa,sinflar,qatlamlarga
ob‘ektiv bo‘linishini anglatadi.ementlarning qay biri muhimligiga qarabjamiyat
strukturasi guruhiy, stratifikasion,jamoaviy, institusional, tashkiliy va h.k. larga
bo‘linadi.Sotsial sostav nuqtai nazaridan jamiyat strukturasining barcha elementlari
gorizontal joylashgan,ya‘ni real o‘zaro ta‘sirda rasman tengdir.Lekin real o‘zaro
aloqada ular teng emas.
Har
qanday
jamiyatda
turli
individlar,
guruhlar,sinflar,jamoalar,institutlar,tashkilotlar
turlicha
o‘rinni
egallaydi.Sotsial
tengsizlik jamiyatda ierarxik strukturaning mavjudligini belgilaydi.Bir toifa
individ,guruh,sinflar,jamiyatlar
boshqalarga
nisbatan
yuqori
yoki
pastda
joylashadi.Tengsiz
tamoyilidan
kelib
chiqqan
holda,sotsial
sostav
sotsial
stratifikatsiyaga-vertikal
ierarxik
tarzda
joylashgan
sotsial
shakllarga(guruhlar,sinflar,kastalar,
zotlar
va
h.k.)
aylanadi.Demak
sotsial
stratifikatsiya-vertikal tarzda joylashgan sotsial qatlamlar majmuasidir.Stratifikatsiya tushunchasi geologiya fanidan o‘zlashtirilgan(stratum-qatlam,fasio-yasayman) Sotsial
stratifikatsiya termini sotsiologiyaga rus-amerika sotsiologi Pitirim Sorokin tomonidan
kiritilgan.
Sotsiologiyada stratifikatsiyaning 4 asosiy o‘lchami mavjud:
1.Daromad.
2.Ma‘lumotlilik darajasi.
3.Hokimiyat.
4.Kasbning prestijliligi.
