Namangan muhandislik pedagogika instituti ijtimoiy fanlar kafedrasi sosiologiya

 
1-MAVZU. SOTSIOLOGIYA FAN SIFATIDA 
Reja: 
1.  Sotsiologiya mustaqil ijtimoiy fan sifatida. 
2.  Sotsiologiyaning boshqa fanlar bilan aloqadorligi..  
3.  Hozirgi davrda sotsiologiya fanini o‘qitishning zarurligi. 
 
Sotsiologiya eng yosh  ilmiy fanlardan hisoblanadi. Sotsiologiya (lotincha societas – 
jamiyat va yunoncha logos – ta‘limot) – so‘zlaridan olingan bo‘lib, jamiyat haqidagi fan 
ma‘nosini  anglatadi.  Bundan  xulosa  chiqadiki,  sotsiologiya  –  jamiyat  haqidagi  fan. 
Amerika  sotsiologi  Dj.Smelzer  «Sotsiologiya»  darsligida  shunday  ta‘rif  bergan.  Lekin 
bu  juda abstrakt ta‘rifdir,  chunki  jamiyatni  juda  ko‘p  fanlar  o‘rganadi:  Sotsial  falsafa, 
siyosiy  iqtisod,  demografiya,  tarix,  antropologiya  va  b.  Sotsiologiyaning  ob‘ekti  – 
«sotsial»  deb  atalgan  barcha  xususiyat,  aloqa,  munosabatlar  hisoblanadi.  Rus  olimi 
Osipov  fikricha,  sotsial  -bu  individlar  yoki  guruhlar  tomonidan  konkret  sharoitlarda 
o‘zaro  hamkorlik  jarayonida  umumlashtirilgan,  ularning  bir-biriga  bo‘lgan 
munosabatlarida,  jamiyatda  tutgan  o‘rnida,  ijtimoiy  hayotdagi  hodisa  va  jarayonlarga 
bo‘lgan  munosabatlarida  namoyon  bo‘ladigan  u  yoki  bu  xususiyat  va  xossalarning 
majmuidir.  «Sotsiologiya»  termini  fanga  fransuz  faylasufi  Ogyust  Kont  tomonidan 
kiritilgan  bo‘lib,  ushbu  termin  ilk  bor  uning  «Pozitiv  falsafa  kursi»  asarida  (1839) 
qo‘llanilgan.  
Sotsiologiya  fani  jamiyatning  turli  sohalari  iqtisodiy,  ijtimoiy,  siyosiy,  ma‘naviy-
axloqiy va boshqa tarmoqlarida tadqiqotlar o‘tkazadi. 
O‘zbekiston  sharoitiga  moslab,  zamonaviy  sotsiologiyada  biz  quyidagi  o‘rganish 
obektlarini ajratamiz: 
I.  Ijtimoiy  bosqich:  1. Jamiyat;  2. Ijtimoiy  qatlam;  3. Ijtimoiy  guruh;  4. Mahalla; 
5. Oila; 6. Shaxs; 
II.  Milliy  bosqich:  1. Millat;  2. Elat;  3. Etnik  guruh;  4. Avlod;  5. Milliy  oila; 
6. Individ; 
III.  Tarmoqlar  bosqichi:  1. Iqtisodiyot;  2. Siyosat;  3. Madaniyat;  4. Fan;  5. Ta‘lim; 
6. Ma‘naviyat va ma‘rifat; 7. Ekologiya va boshqalar 
IV.  O’ududiy  bosqich:  1. Mintaqa;  2. Mamlakat;  3. Viloyat;  4. Shahar;  5. Tuman; 
6. qishloq; 7. Mahalla. 
Mamlakatimizda  sotsiologiyaning  roli  ortib  bormoqda,  bu  fanga  umumiy  qiziqish 
kuchaymoqda.  Buni  tushunish  mumkin,  chunki  O‘zbekistonda  hozir  yangi  ijtimoiy-

---

 
 
66 
siyosiy va ma‘naviy iqlim shakllandi. Ijtimoiy hayotning barcha jabxalarida o‘zgarishlar 
kuzatilmoqda, sosial tarkibda o‘zgarishlar qayd qilinmoqda, yangi ijtimoiy institutlar va 
munosabatlar  paydo  bo‘lmoqda.  Vatanimizda  sotsiologiya  xech  qanday  to‘siqsiz 
rivojlanish  va  mustaqil  ijtimoiy  fan  sifatida  o‘zini  anglash  imkoniyati  tug‘ildi. 
Jamiyatimizda  kuzatilayotgan  ijtimoiy  o‘zgarishlar  va  jarayonlar  sotsiologiya  fanining 
diqqat markazida turibdi.