Nashrga tayyorlash markazi k. B. Us mo nov

Uglerodli asbobsozlik po‘latlari

Uglerodli asbobsozlik polh^i^larining quyidagi markalaridan foydalaniladi: U7A, USA, U9A, U10A, U11A, U12Ava U13A. Bu polaatlarrning markirovkasidagi A harfi ularni yuqori sifatli qilib quyish mumkinligini ko'rsatadi. Yuqori darajada qattiqlikni hosil qilish uchun uglerodli polatlar qoldiq kuchlanishni yo'qotish,
mustahkamligi va qayishqoqligini oshirish maqsadida kcyinclialik bo'shatib loblanadi. Asbobning. o‘lchamlari va po‘lat tarkibidagi uglerod miqdoriga bog‘liq ravishda toblasli harorali 760...820 °C atrofida boldi.
2. ¡-jadval
Uglcrodli asbobsozlik po‘latlarining fizik-mexanikaviy xususiyallari va tarkibidagi Icgirlovchi elcmcntlar (% hisobida) miqdori

Po‘- lat mar- kasi	C	Mn	Si	Cho‘zi- lishdagi muslah- kamiik chega- i™, och, GPa	Egilish- dagi mustah- kamlik chcga- rasi, o , GPa ‘	Qat- tiqligi, HRC	Issiqqa chi­dam- liligi, °C	Siqi- lishga chi­dam- lilik chega- msi, a., GPa ^s
U10A U12A	0,95... 1,04 1.15... 1,24	0,15... 0,30 0.15... 0,30	0,15... 0,30 0,15... 0,30	1,8	2,8	61	220	3,5

Ternrik (issiqlik bilan) ishlov berish natijasida uglerodli po‘latlar HRC 61....63 qattiqlikka ega bo'ladi, bu esa ular bilan barcha asosiy konstruksion polJatlar va cho‘yanlarga yumshatilgan. va normal- lashgan holatlarda islilov berish imkoniyatini beradi. Uglerodli pollalning tob berish v:i bo‘shatishdan keyingi tuzilislii tarkibida oz miqdordagi qoldiq austenili bor yashirin kristalli martensit va karbid (sementit) lardan iborat boUndi. Uglerodli po^adar yetarli darajada yuqori mexanik mustahkamlikka ega (2.1-jadval) va asbob tig'larining shakliy mustahkaniligini yaxshi ta’minlaydi.
Tarkibida legirlovchi kimyoviy elementlarning yo‘qligi sababli uglerodli polatlar yaxshi silli^ltanadi va arzon asbobsozlik materiali hisoblanadi.
Past toblab keyin sovuq suvda sovitish uglerodli poda darning kamchiligi hisoblanadi. Shunday qilinganda toblangan asbobning kuchlanishi va deformatsiyasi ortadi va darz ketishiga sabab bc/ladi. Amnio uglerodli po‘latla riling asosiy kamchiligi ularning issiqqa chidamliligining pastligi hisoblanadi (kritik harorati 9_kr =

200. 
     .250°C).
     

www.ziyouz.com kutubxonasi
Kesish jarayonida yuqori darajada qiziganda slrukluraviy o‘zgarishlar hisobiga uglerodli pt/hllaming qattiqligi keskin pasayadi va asboblarning tig lari tez yeyilib, ishlov berilayotgan mate rial ni kesmay qo’yadi. Issiqqa ehidamlilik darajasining pastligi uglerodli asbobsozlik pc/lalkii'ini yuqori samarali asboblar ishlab ehiqarish sohasini eheklab qo’yiadi. Uglerodli poilatlardan dastaki asboblar (chilangarlik) va past kesish tezligida (10... 15 m/min) ishlaydigan mashina asboblari yasaladi. Masalan, U12A poi'latidan dastaki razvyortkalar. metchiklar va plashkalar, U9A polatidan esa iskanalar tayyorlanadi. Mashina asboblari (metchik, razvyortka, parma, zenker va frezalar) U12A po^^atidan yasaladi.

3.