Nasimxon rahmonov, qosimjon sodiqoy

Asosiy qism
[Bilga xoqon so‘zi]:
K
(1) Yuqorida ko‘k osmon, pastda qo‘ng‘ir yer yaratilganda ikkisining orasida inson bolasi yaratilgan. Inson bolalari ustidan ota-bobom Bumin xoqon, Istami xoqon bo‘lib (taxtga) o‘tirgan. (Taxtda) turib turk xalqining yurtini, hukumatini tutib turganlar, tartibga keltirganlar. (2) To‘rt taraf butunlay dushman ekan. Lashkar tortib, to‘rt tarafdagi xalqni butunlay olgan(lar), butunlay qaram qilgan(lar), boshi borni ta’zim qildirgan(lar), tizzasi borni cho‘ktirgan(lar). Sharqqa — Qadirqan yishga qadar, g‘arbga
Temir qopiqqacha manzil qildirgan(lar). Ikkisining orasida (3) xo‘jayinsiz, tanobsiz [cheklanmagan yerga egalik qilib], ko‘k turk shu tarzda yashar ekan. (Ular) dono xoqon ekan, alp xoqon ekan, vazirlari ham dono ekanligi uchun, botir ekanligi uchun, beklari ham, xalqi ham to‘g‘ri ekan. Shuning uchun davlatni shunday tutgan ekan. Davlatni tutib, rasm-rusumni ado etganlar. 0‘zi shunday [boshqarib] (4) vafot etgan. Azachi, yig‘ichi(lar), sharqdan — kun chiqardan bo‘kli cho‘lgil, tabg‘ach, tuput, apar, purum, qirqiz, uch quriqan, o‘tuz tatar, qitan, tatabi — shuncha xalq kelib yig‘lagan, aza tutgan. Shunday mashhur xoqon ekan. Shundan keyin inisi xoqon (5) bo‘lgan ekan, o‘g‘li, jigari xoqon bo‘lgan ekan. Undan keyin inisi og‘asiday ish tutmagan ekan, o‘g‘li otasiday ish tutmagan ekan. (Taxtda) johil xoqon turganligi uchun, bädfe’l xoqon turganligi uchun vaziri ham kaltafahm ekan, yovuz ekan. (6) Beklari, xalqi to‘g‘ri emasligi uchun, tabg‘ach xalqi hiylakor, to‘ymasligi uchun, firibgari bor uchun, ini vaog'ani (bir-biriga) qayragani uchun, begi va xalqini bir-biriga chaqqani uchun turk xalqi ushlab turgan davlatini qo‘ldan chiqarib yuborgan, (7) xoqonlik qilib turgan xoqonini yo‘qotib yubordi. Tabg‘ach xalqiga bek bo‘ladigan o‘g‘il bolasi bilan qul bo‘ldi, suluv qiz bolasi bilan cho‘ri bo‘ldi. Turk beklar turkcha otini qo'yib, tabg‘achlik beklaming tabg‘achcha otini qabul qilib, tabg'ach xoqonga (8) qaram bo'ldi. Ellik yil mehnatini, kuchini beribdi. Sharqqa
kun chiqarda Bo‘kli xoqonigacha lashkar tortib beribdi. G‘arbga — Temir qopiqqa qadar lashkar tortib beribdi. Tabg‘ach xoqoniga davlatini, hukumatini olib beribdi. Turk fuqarosi, bari (9) xalq shunday debdi: «Davlatli xalq edim, davlatim endi qani? Davlatni kimga egallab beryapman?» — der ekan. «Xoqonli xalq edim, xoqonim qani? Ne xoqonga mehnatimni, kuchimni beryapman?» — der ekan. Shunday deb tabg‘ach xoqoniga yov bo‘libdi. (10) Yov bo‘lib, o‘zini eplab va tiklab ololmay, yana taslim bo‘libdi. Shuncha mehnatini, kuchini berganiga andisha qilmay (tabg‘ach xoqoni) «turk xalqini o‘ldirayin, urug‘ini qirayin» der ekan. [Uni] yo‘qotib borayotgan ekan.
Yuqorida turkning osmoni, turkning muqaddas yeri, (11) suvi shunday debdi: «Turk xalqi yo‘q bo‘lmasin» deya, «xalq bo‘lsin» deya otam Eltaris xoqonni, onam Elbilga xotunni Tangri (o‘z) martabasida tutib, yuqori ko‘targan ekan.
Otam xoqon o‘n yetti er bilan tashga chiqib ketgan. «Tashda (12) yuribdi» degan ovozani eshitib, shahardagi tashga chiqibdi, tog‘dagi(si) inibdi. Terilib, yetmish er bolibdi. Tangri kuch bergani uchun otam xoqonning lashkari bo‘ridek ekan, dushmani qo‘ydek ekan. Sharqqa, g‘arbga lashkar tortib, (odam) yig'ibdi, (oyoqqa) turg‘azibdi. Hammasi (13) yetti yuz er bo‘libdi. Yetti yuz er bo‘lib, davlatini yo‘qotgan, xoqonini yo‘qotgan xalqni, cho‘riga aylangan, qul bo‘lgan xalqni, turk hukmronligini boy bergan xalqni ota-bobolarim yo‘sunicha oyoqqa turg‘azibdi, boshqaribdi. To‘lis,
tardush (14) yabg'uni, shadni o‘shanda tayinlabdi. Janubda tabg'ach
xalqi yov ekan, shimolda baz xoqon, to‘quz o‘g‘uz xalqi yov ekan. Qirqiz, quriqan, o‘tuz tatar, qitan, tatabi butunlay yov ekan. Otam xoqon buncha
(15) qirq yetti yo‘la lashkar tortgan, yigirma marta jang qilgan. Tangri
yorlaqagani uchun davlati bomi davlatidan ayirgan, xoqoni borni xoqonidan ayirgan, dushmanni el qilgan, tizzasi borni cho‘ktirgan, boshi borni ta’zim
qildir (16) hukmronlik qilib vafot etgan. Otam xoqon [qabri]ga birinchi
bo‘lib baz xoqonning balbali tikildi.
0‘sha hukumat boshiga amakim xoqon bo‘lib o‘tirdi. Amakim xoqon
o‘tirib, xalqni yaxshilab oyoqqa turg‘izdi, tarbiyaladi, qashshoqni
(17) Amakim xoqon bo‘lib turganda o‘zim tardush xalqi uza shad edim. Amakim xoqon bilan sharqqa Yashil o‘guz, Shantung dashtiga qadar lashkar tortdik, g‘arbga Temir qopiqqa qadar lashkar tortdik. Ko‘gman
osha qi (18) Hammasi (bo‘lib) yigirma besh (marta) lashkar tortdik,
o‘n uch (marta) jang qildik. Davlatlini davlatsizlantirdik, xoqonlini xoqonidan judo qildik, tizzasi borni cho‘ktirdik, boshi borni yukuntirdik.
Turgas xoqon turkimiz (19) uchun, bizga (nisbatan) yanglishgani
uchun xoqoni o‘ldi, vaziri, beklari ham o‘ldi. 0‘n o‘q xalqi zahmat chekdi. Bobomiz, ajdodimiz boshqargan yer-suv egasiz bo‘lmasin deb az xalqini tartibga solib yar (20) bars bek edi, xoqon unvonini bunda biz berdik. Singlim xoqonzodani berdik. 0‘zi yanglishdi, xoqoni o‘ldi, xalqi cho‘ri, qul boidi. Ko‘gman yer-suvi egasiz qolmasin deya
az, qirqiz xalqini tikla[b] (21) qaytib berdik. Sharqqa Qadirqan
yishni osha xalqni shunday qo‘ndirdik, shunday tartibga keltirdik. G‘arbga Kangu Tarmanga qadar turk xalqini shu holda qo‘ndirdik, shu xilda
tartibga keltirdik. U chog‘da qul qulli bo‘lgan, (22) Shunday
qozonilgan, tiklangan elimiz, hukumatimiz (bor) edi.
Turk o‘g‘uz beklari, xalqi eshiting! Yuqoridan osmon bosmasa, pastda
yer yorilmasa, turk xalqi, davlatingni, hukumatingni kim buzdi?
(23) o‘kin, ko‘rguliging uchun, tarbiya qilgan dono xoqoningni, yemirilgan, ketgan ezgu davlatingga. 0‘zing yanglishding, (oraga) yomonni kiigizding. Qurolli qaydan kelib tarqatib yubordi, nayzali qaydan
kelib surib ketdi? Muqaddas 0‘tukan yish (24) bording, g‘arbga
borolguncha bording. Borgan yerda ezgulik shu bo‘lsa kerak: qoning suvday oqdi, suyaging tog‘day (uyulib) yotdi, bek boiadigan o‘g‘il bolang
qul bo‘ldi, suluv qiz bolang cho‘ri bo‘ldi. (Buni) bilmagani uchun
(25) Boshlab qirqiz xoqonining balbalini tikdim.
Turk xalqining nomi, dong‘i yo‘qolmasin deya otam xoqonni, onam xotunni ko‘targan Tangri, el bergan Tangri turk xalqining nomi, dovrug‘i
yo‘q bo‘ (26) xoqon qilib o‘matdi. Mol-mulkli xalqqa (xoqon)
boimadim. Ichi oshsiz, tashi to‘nsiz, bechorahol xalq uzra (xoqon) boidim.
Inim Kul tigin bilan so‘zlashdik. Otamiz, amakimiz qoz[ongan]
(27) deya turk xalqi uchun tun uxlamadim, kunduz o‘tirmadim. Inim Kul tigin bilan, ikki shad bilan o‘la-yita (zafar) qozondim. Shu xilda
(zafar) qozonib, uyushgan xalqni o‘t-suv qilmadim. Men (28) ketgan
xalq o‘la-yita yayov, yalang‘och qaytib keldi. Xalqni tarbiyalayin deya shimolga o‘g‘uz xalqi tomon, sharqqa qitan, tatabi xalqi tomon, janubga tabg‘ach tomon ulug‘ lashkar [bilan] o‘n ikki ... . (29) keyin Tangri yorlaqasin, qutum bor uchun, nasibam bor uchun o‘layotgan xalqni tiriltirib, oyoqqa qo‘ydim. Yalang xalqni to‘nli, qashshoq xalqni boy qildim,
oz xalqni ko‘paytirdim. Panohtalab davlatlida, (30) xalqni butunlay
do‘st qildim, dushmansiz qildim, butunlay menga qaradi. Mehnatni, kuchni beruvchi shunday hokimiyatni qozonib, inim Kul tigin (Yaratganning 0‘ziga) kerak bo‘ldi [ya’ni vafot etdi].
Otam xoqon o‘lganda inim Kul tigin yet (31) Umaydek onam
xotun baxtiga inim Kul tigin er (degan) nom topdi. 0‘n olti yoshida amakim xoqon davlatini, hokimiyatini shu xilda qozondi. Olti chub [viloyat] sug‘dlari tomon cherik tortdik, tor-mor qildik. Tabg‘ach o‘ng tutuq besh t (32) Kul tigin yayov otilib hujum qildi. 0‘ng tutuq yo‘lboshchisini yaroqli qoii bilan tutdi, yaroqlangan holda xoqonga tortiq qildi. U cherikni o‘shanda yo‘q qildik. Yigirma bir yoshida Chacha
Sunga urush qildik. Eng awal Tadqas cho‘rning bo‘z (33) oidi.
Ikkinchi (bor) Ishbara Yamtar bo‘z otini minib hujum qildi. U ot o‘shanda o‘ldi. Uchinchi (bor) Yagansil bekning kiyimli to‘riq otini minib hujum qildi. U ot o‘shanda o‘ldi. Yarog‘iga, yopinchig‘iga yuzdan
ortiq o‘q bilan urdi. Badanga boshiga bir t (34) hujum qilganini,
turk beklari, yaxshi bilasiz. U lashkarni yo‘q qildik. Undan keyin yer bayirqufli] Ulug¹ Erkin yov bo‘ldi. Uni quvib, Turgi Yarg‘un ko‘lda tor-mor qildik. Ulug‘ Erkin ozgina yigiti bilan qochib ketdi. Kul tigin
(35) [yoshijda Qirqiz tomon lashkar tortdik. Nayza botimi
qorni yorib, Ko‘gman yishga ko‘tarilib yurib, qirqiz xalqini qo‘qqisdan bosdik. Xoqoni bilan Sunga yishda jang qildik. Kul tigin Bayirquning [oq ayg‘irini] (36) minib otilib hujum qildi. Bir erni qo‘li bilan urdi, ikki erni biryo‘la sanchdi. 0‘sha kurashda Bayirquning oq ayg‘irining kuragini sindirib urdi. Qirqiz xoqonini o‘ldirdik, davlatini oldik. 0‘sha yili turgash ... . (37) ko‘tarilib, Ertis daryosini kechib yurdik. Turgas xalqini qo‘qqisdan bosdik. Turgas xoqon lashkari Bo‘luchuda o‘tday- bo‘ronday keldi, jang qildik. Kul tigin Bashg‘u (otli) bo‘z otini minib
hujum qildi. Bashg‘u bo‘z k (38) tutqazdi. Ikkisini o‘zi oldirdi.
O'shanda yana (jangga) kirib, Turgas xoqon(ning) vazirini, az tütug‘ini qo‘li bilan tutdi. Xoqonini o‘shanda o‘ldirdik, elini oldik. Turgas avom
xalqi butunlay taslim bo‘ldi. U xalqni Tabarda qo‘ (39) So‘g‘daq
xalqini tuzatayin deya Yinchu o‘guzni kechib, Temir qopiqqa qadar lashkar tortdik. Shundan keyin avom turgas xalqi dushman bo‘lgan Kangras tomon bordi. Bizning lashkar(imizning) oti oriq, ozig‘i yo‘q
edi. Yomon kishi er (40) alp er bizga (?) hujum qilgan edi. 0‘shanday
zamonda o‘kinib, Kul tiginni oz er bilan izlatib yubordik. Katta jang qilibdi. Alp Shalchi oq otini minib hujum qilibdi. Qora turgas xalqini
o‘shanda oidiribdi, qo‘lga olibdi. Qaytib yurib
Kb
(1) bilan, Qushu tutuq bilan jang qilibdi. (Uning) jangchilarini
xo‘p o‘ldiribdi, uy-joyini hujum qilib butunlay keltirdi.
Kul tigin yigirma yetti yoshida qarluq xalqi begonalashib [orada ziddiyat chiqib], dushman bo‘ldi. Tamg‘iduq bashda jang qildik. (2) Kul tigin o‘sha jangda o'ttiz yashar edi. Alp Shalchi (nomli) oq (oti)ni minib, otilib hujum qildi. Ikki erni birvarakayiga sanchdi. Qarluqni oidirdik, (qo‘lga) oldik. Az xalqi dushman bo‘ldi. Qora ko‘lda jang qildik. Kul tigin o‘ttiz bir yashar edi. Alp Shalchi (nomli) oq (oti)ni (3) minib, otilib
hujum qildi. Az Eltabarni qo‘lga tushirdi. Az xalqi o‘shanda yo‘q bo‘ldi.
Amakim xoqonning davlati zaiflashganda, xalq nochor qolganda izgil xalqi bilan jang qildik. Kul tigin Alp Shalchi oqini minib, (4) otilib
jang qildi. U ot o‘shanda tush Izgil xalqi o‘ldi. To‘quz ö‘g‘uz xalqi
o‘z xalqim edi. Ko‘k-er fitnali bo‘lgani uchun yov bo‘ldi. Bir yilda besh bora jang qildik. Boshlab, To‘g‘u shahrida jang qildik. (5) Kul tigin Azman oqini minib, otilib hujum qildi. Olti erni sanchdi, lashkar hujumida yettinchi erni qilichladi. Ikkinchi marta, Qushlag‘aqda [ ]z bilan jang qildik. Kul tigin Az (nomli) kul rang (ot)ini minib, otilib hujum qilib, bir erni sanchdi, (6) to‘qqiz erni qurshab urdi. [ ]z xalqi
o‘shanda o‘ldi. Uchinchi bor, Bo‘l nda o‘g‘uz bilan jang qildik.
Kul tigin Azman (nomli) oq (ot)ini minib hujum qildi, sanchdi. Lashkarini sanchdik, davlatini oldik. To‘rtinchi bor, Chush boshida jang qildik. Turk (7) xalqi oyoqdan qoldi, yomon bo‘ladigan edi. Ilgari kelgan lashkarini Kul tigin turg‘izib otlantirib, bir qavm alp o‘n erni To‘nga tigin azasida qurshab olib o‘ldirdik. Beshinchi bor, Azganti Qadanda o‘g‘uz bilan jang qildik. Kul tigin (8) Az (nomli) kul rang (ot)ini minib hujum qildi, ikki erni sanchdi. Shaharga bormadi. 0‘g‘uz
o‘shanda o‘ldi qo‘rg‘onda qishlab, bahorda 0‘g‘uzga lashkar
(bilan) chiqdik. Kul tiginni beklaiga bosh qilib jo‘natdik. 0‘g‘uz dushman o‘rdani bosdi. Kul tigin (9) 0‘gsuz oqini minib to‘qqiz erni sanchdi. 0‘rdani bermadi.
Xotima
Onam xotun, keyingi onalarim, akalarim, kelinlarim, xonzodalarim, buncha(ngiz) ham tirigi(ngiz) cho‘ri bo‘lar edi, o‘ligi(ngiz) vayronada, yo‘lda yotib qolar edingiz.
(10) Kul tigin bo‘lmaganda butunlay o‘lar edingiz. Inim Kul tigin vafot etdi, o‘zim alam chekdim; ko‘rar ko‘zim ko‘rmasdek, bilar bilimim bilmasdek bo‘ldi [ya’ni ko‘zimning nuri ketdi, es-hushimdan og‘dim], o‘zim alam chekdim. Dunyoni Tangri yasaydi, inson bolasining bari o‘lguchidir. (11) Shunchalik alam chekdimki, ko‘zda yosh kelsa, azob berib ko‘ngildan yig‘i kelsa, qayta qayg‘urdim, qattiq alam chekdim. Ikki shad keyingi ini-jiyanim, o‘g‘lonim, beklarim, xalqim(ning) ko‘zi- qoshi yomon bo‘ladi deb qayg‘urdim.
Azachi, yig‘ichi, qitany tatabi xalqini boshlab (12) Udar sangun keldi. Tabg‘ach xoqondan Isyi Liki keldi. Bir tuman ipak, oltin, kumushni hisobsiz keltirdi. Tuput xoqondan Bo‘lun keldi. Janubda kunbotardagi sug‘d barchalar, uch qora ulus xalqidan Nang sangun, 0‘g‘ul tarqan keldi. (13) 0‘n o‘q o‘g‘lim Turgas xoqonidan Maqarach tamg‘achi, 0‘g‘uz Bilga tamg‘achi keldi. Qirqiz xoqonidan Tardush Inanch cho‘r keldi. Bino quruvchi, naqsh solingan bitigtosh yasovchi tabg‘ach xoqonining chanqani. Chang Sangun keldi.
K. Ill
Kul tigin qo‘y yilida, [birinchi oyning] o‘n yettinchi (kuni)da o‘ldi. To'qqizinchi oy(ning) yigirma yettisida azasini o‘tkazdik. Binosini, naqshini, bitigtoshini maymun yilida, yettinchi oy(ning) yigirma yettisida
butunlay tugatdik. Kul tigin u qirq yetti yosh tosh
buncha naqshni Tuyg‘un Eltabar keltirdi.
Ks
(1) Inanchu bobo Yarg‘an tarqan otini (2) Qurdanni o‘rdi.
Inim Kul tigin mehnatini, kuchini bergani uchun turk Bilga
xoqon yerida inim Kul tiginni kuzatib o‘tirdim.
Ilova
[Yo‘llug‘ tigin so‘zi]:
K. II
Buncha bitigni bitiluvchi Kul tiginning jigari Yo‘llug‘ tigin bitdim. Yigirma kun o‘tirib, bu toshga, bu binoga to‘liq Yo‘llug‘ tigin bitdim. Panohtalab o‘g‘loningizga, tayanuvchingizga qiyinchilikda tarbiyat qilar edingiz, vafot etdingiz. Tangri yashatuvchidir.
“OLTIN YORUG‘”DAN
111 TEGZINÇ III. la üçünç ülüs bïr ol
Namo Bud(daya). Namo Dar(maya). (Namo Sang(aya). 2 Altun önglüg yaruq yaltiriqlig qopda (kötrülmïsh nom) 3 ïlïgï atlig nom bïtïgdä qilinç (adartmaqin öçürmäk 4 atligh bïshïnc bölük üçü(nç tägzïnç) 5 amti bu nom bashlaghin qutlughGi(tira)qut (taghda) 6 uqmish kärgäk anta ö(trii) ... ulugh...
Mazmuni:
III KITOB uchinchi qism birinchi (varaq)
Buddaga ta’zim. Darmaga ta’zim. Sangaga ta’zim. 2 Oltin rangli yorug‘, yaltiroq, hamma (narsa)dan ustun turadigan no‘m podshohi otli no‘m bitigida ishga (zarar keltirishga barham bermoq) 4 nomli beshinchi qism, uchinchi o'ram. 5 Endi bu no‘mning asosini muqaddas Gratrakut (tog‘ida) deb 6 bilmoq kerak. Shundan keyin... ulug‘...
III. 2a (üçünç ïkï)
1 mängïzlïg, qutlugh, buyanligh, bïlgä 2 bïlïklïg, törülüg bolup ol yruq— 3 lar ïçïntä közünmïsh burxanlarigh 4 körgälï udilar. Ötrü ol ödün
t(ä)ngrï qani Xormuzta t(ä)ngrï qamagh 6 t(ä)ngrïlär quwraghi bïrlä, kang 7 ögüz qatuni ulati alqu ulugh 8 tïrïn quwraghi bïrlä, tügäl bïlgä 9 bïlïklïg t(ä)ngrï t(ä)ngrïsï burxan- 10 ning ol yruqlugh yalinçinga tartilip,
“qamaghun barça t(ä)ngrï burxan taba 12 kältïlär. Qaçan t(ä)ngrï t(ä)ngrïsï 13 burxan öskïntä tägdüklärïntä töbü— 14 lärïn ängïttürüp, bïsh tïlgänïn 15 yi'rkä tägürüp yi'nçürü tübün yükünüp, 16 üç yoli ongarula tägzïnïp kitïp 17 bïrtïn singar olurtilar. 18 Oluru tügätïp ötrü t(ä)ngrï qani 19 Xormuzta t(ä)ngrï oghrayu t(ä)ngrï t(ä)ngrt'— 20 sï burqanning riti küü käiilug ädräm 21 küçïn küsünïn bulu tägïnmïsh oghur— 22 inga, ötrii olurmish orunintin
Mazmuni:
uchinchi (qism) ikkinchi (varaq)
1 yuzli muqaddas, taqvodor, dono 2 bilimga, qonunga ega bo‘lib, o‘sha 3 nurlar ichida hozirgi burxonlarni 4 ko‘rgani kirdilar. Keyin shu vaqt 5 Tangri(lar) xoni Xo‘rmuzta tangri hamma 6 tangrilar jamoati bilan, Gang 7 daryosi malikasi, yana hamma ulug‘ jamoat bilan komil, dono, 9 bilimli Tangri(lar) tangrisi burxonning 10 o‘sha nur sochayotgan alangasini his qildi, 11 hammasini tangri 12 burxon (deb) topdi. Qachonki Tangri(lar) tangrisi 13 burxon oldiga yetib kelganlarida, boshlarini 14 quyi solib besh a’zosini 15 yerga tegizib, ta’zim qilib, 16 uch marta o‘ngga aylanib o‘tib, 17 bir tarafga o‘tirdilar. 18 Ö‘tirib olganlaridan keyin, Tangri(lar) xoni 19 Xo‘rmuzta tangri Tangri(lar) tangrisi 20 burxonning sharafli, shonli fazilatiga, 21 kuch-qudratiga ega bo‘lib yetildi. (Shundan) 22 so‘ng, u o‘tirgan o‘rnidan
2b
1 örii turup bïrtïnkï ong ängnïntäkï 2 tonin açinip ong tïzïn çiikätïp 3 ayasin qawshurup t(ä)ngrï t(ä)ngrïsï burxan— 4 qa ïnçä tïp ötiintï: 5 adi kötrülmïsh, ayaghqa tägïmlïk 6 t(ä)ngrïm, ymä bu üzälïksïz üs— 7 tünkï yïg könï tüz tuymaq atlgh 8 burqan qutin kösätäçï tüzün— 9 lär oghli, tüzünlär qizi tayshing 10 yorighta yoriduqta qamagh t(e)rs tätrii
tinlghlar bïrlä qadilip qawiship, öngrä 12 qilmish suy ïri'nçü aghir ayigh qilinç— 13 larin nätäg yangin ökünsär-bïlïnsär 14 kshanti qilsarlar, ol ayigh qilinçlari 15 ariyur alqinur ärkï t(ä)ngrï tip 16 ayitu ötüntï. Anta ötrii l(ä)ngrï 17 t(ä)ngrïsï burxan t(ä)ngrï qani 18 Xormuzta t(ä)ngrïkä ïnçä tip 19 yrliqadi: ädgü ädgü! 20 Qawsikiya! S(ä)n amti ölgüsïz 21 öküsh tnlghlarigh ayigh qilinçligh kkïr 22 tabçalarin äritïp, çïn kïrtü arinmagh— 23 qa tägürüp, qutrulmaqligh ädgü üzä
mazmuni:
1 turib, o‘ng yelkasidagi to‘nini ochib, o‘ng tizzasi bilan cho‘kkalab, 3 kaftlarini qovushtirib, Tangri (lar) tangrisi burxonga 4 shunday deb iltimos qildi: 5 “(Ey) nomi mashhur, hurmatga sazovor 6 tangrim! Yana bu abadiy, yuksak, 7 yaxshi, to‘g‘ri, to‘g‘ri tuymaq' ismli 8 burxon baxt-saodatini orzu qiladigan aslzodalar 9 o‘g‘li, aslzodalar qizi Tayshin
yo‘lida yurganda, hamma ters 11 jonzotlar bilan aralashib, qo‘shilib, ilgari 12 qilgan gunohu qilmishlari, og‘ir, (nihoyatda) yomon qilmishlari uchun, 13 xulq-atvori uchun pushaymon qilsa, (shularni) anglab yetsa, 14 tavba qilsa, o‘sha yovuz qilmishlari(dan) 15 poklanib, xalos bo‘lmasmikan, (ey) tangrim», deb 16 gapirdi. Shundan keyin tangri(lar)
tangrisi burxon tangri(lar) xoni 18 Xo‘rmuzta tangriga shunday deb
javob berdi: «Yaxshi! Yaxshi! 20 (Ey) Kavsikiya! Sen endi o‘lmaydigan
ko‘p jonzotlarni yovuz qilmishlaridan, 21 iflosliklaridan poklab, haqiqiy, to‘g‘ri poklanishga 23 yetkazmoqchisan, najot topmoqlik yaxshiligi bilan
III. 3a (üçünç üç)
1 ïnç mängïlïk qilghali küsüshïn tolp 2 yïrtïnçïg ïrïnçkäp qamagh tinlighlarigh 3 buyan ädgü qilinçligh ulugh äsïdkä 4 tägïrgälïr üçün aning monçulayu 5 ärtïngü k(ä)rgäklïg ötüg ötünür s(ä)n. 6 Ani amti ayu bäräyïn tïtrü tinglaghil 7 Qavshiqiya. Bïrök kïm qayu tinlighlar 8 qilinç adartmaqi ughurinta üküsh 9 törlüg syu ïrïnçü aghir ayigh qilinçlarigh 10 qilmish ärsärlär ötrü ol 11 tinlighlar bäk qatigh süzük kïrtgünç 12 köngülïn yïtï qinighda turup tünlä 13 kiintüz alti üdtä bïrtïn singar 14 ong ängnïnlärïntäkï tonlarin 15 açinip ong tïzlärïn çökïtïp ayalarin 16 qavshurup aghir ayaq köngüllärïn bïr 17 üçlügh qilip ïnçä tïp tïmïsh kärgäk 18 amti bïz ïsïg özümüzdïn bärü 19 umugh inagh tutup parmanular saninça 20 sïnïmïz süngükümüz qop süzük köngülümüz üzä töpümüznï yïrkä tägürüp 22 pançamandal bïsh tïlgänïn yïnçürü 23 töpün yükünii tägïniir bïz. Közünür
Mazmuni:
tuymaq (sanskr. bodhi) — buddaviylikda biron hodisa, voqeani anglashda zehn ochilib o‘tkirlashuvini bildiradi.
uyg‘urcha nashrida 3 a, b sahifalar tushib qolgan.
III. Za²
uchinchi (qism) uchinchi (varaq)
1 (ularni) xotirjam, xursand qilmoqchisan, (ular o‘zlarining) xohishi bilan komil olamga shafqat ko‘rsatib, jamiki jonzotlarga 3 solihlik, katta foyda 4 yetkazadi(gan bo‘lgan) lari uchun, u(lar) (uchun) bu singari 5 nihoyatda zarur (narsani) iltimos (qilib) so‘rayapsan. 6 Uni endi aytib berayin, diqqat bilan tingla, 7 (ey) Kavsikiya! Agarkim jonzotlar 8 (o‘zlarining) xatti-harakati (bilan) xavfli vaziyatda ko‘p 9 turli gunohni, og‘ir, yomon qilmishlarni 10 qilgan bo‘lsalar, keyin u 11 jonzotlar mustahkam, pok, haqiqiy ishonch, 12 istak bilan, yetti karra g‘ayrat bilan tursinlar, tunu 13 kun olti zamonda janub tomonga 14 yelkalaridagi to‘nlarini 15 ochib, o‘ng tizzalari bilan cho‘k tushib, kaftlarini 16 qovushtirib, hurmat bilan ko‘ngillarini bir 17 maqsadga yo‘naltirib, shunday deb aytsin: «(Shunday bo‘lishi) kerakki, 18 endi biz issiq jonimizdan kechib, 19 umid-ishonchga ega bo‘lib, zarralar miqdoricha
tanamizu vujudimiz, g‘oyat pok qalbimiz 21 bilan taomimizni yeiga berib, 22 panchamandal⁵² — besh g‘ildirakka ta’zim qilib, (shunga) 23 musharraf bo‘lamiz... Hozirgi
3b
1 üdkï ontin singarqi alqu qamagh burqanlarqa 2 üzälïksïz üstünkï yïg könï 3 tüz tuymaqigh tuymishlarqa soghançigh 4 tatighligh nom tïlgänïn ävïrtäçïlärkä 5 tütriim tärïng nomlugh tïlgänïg 6 tutdaçilarqa ulugh nomlugh 7 yulagh tamturtaçilarqa ulugh nomlugh 8 yaghmur yaghitdaçilarqa ulugh nomlugh 9 küvrügüg yangqurtu toqidaçilarqa 10 ulugh nomlugh labayigh ürtäçïlärkä 11 ulugh nomlugh tooghugh örü tïkdäçïlärkä 12 ulugh nomlugh yaruqugh örü 13 tutdaçilarqa ïnçïp alqu tinlighlar 14 oghlanin ïnçkülüg mängïlïk asighligh 15 tusulugh qilghali küsüshïn ürüg 16 uzati nom bushi bïrïp azmishlarigh 17 yïrçïläp ulugh tüshkä utliqa tägüriip 18 mängü mängïg tanuqlatdurtaçilarqa 19 bu montagh osughlugh qamagh bügü bïlïglïg 20 burqanlarqa ol ati kötrülmïshlärkä 21 ät’özüm üzä tïlïm üzä köngülïmïn 22 üzä qop ughurin töpümïn ängïïïp 23 süzük kïrtgünç köngülïn yïnçürü Mazmuni:
1 zamondagi, o‘nta tomondagi hamma burxonlarga (ta’zim qilyapman), 2 abadiy yuqori, yaxshi, to‘g‘ri 3 tuymaqni his qilganlarga (ta’zim qilyapman), mehribon, 4 aziz no‘m g‘ildiragini aylantiruvchilaiga (ta’zim qilyapman), 5 chuqur, asosli no‘mli g‘ildirakni ushlaydiganlarga (ta’zim qilyapman), buyuk no‘mli 8 yomg'ir yog‘diruvchilarga, ulug‘ no‘mli 9 do‘mbirani jaranglatib uruvchilarga (ta’zim qilyapman), 10 ulug‘ no‘mli karnayni chaluvchilarga, 11 ulug‘ no‘mli bayroqni yuqori tikadiganlarga (ta’zim qilyapman), 12 ulug‘ no‘mli nurni yuqori 13 ko‘taradiganlarga (ta’zim qilyapman). Shunday qilib, jamiki jonzotlar
bolasini tinch, shodumon, foydali 15 qilish istagi bilan doimo 16 no‘m nazri berib, (yo‘ldan) ozganlarni 17 olib borib, buyuk to‘lov (va) mukofotlarga yetishib, 18 abadiy baxt-saodatga guvoh bo‘luvchilarga (ta’zim qilyapman), 19 bunday foydali, jamiki donolikka ega bo‘lgan 20 burxonlarga, o‘sha nomi ulug‘langanlarga 21 tanamni, tilimni, ko‘nglimni, 22 butun aqlimni hayron qoldirib (ta’zim qilyapman), 23 pok, ishonchga to‘la ko‘ngil bilan ta’zim qilib III. 4a (üçünç tört)
1 tübün yükünü tägïnürm(ä)n. Ular qamagh 2 ati kötrülmïsh ayaghqa tägïmlïklär 3 çin kïrtü bïlgä bïlïklärt' üzä, çin 4 kïrtü közlärï üzä, çin kïrtü tanuq— 5 lamaqlari üzä, çin kïrtü tüshülmäk— 6 kä tägmäklärï üzä, alqu 7 oghurin bïlïrlär, alqu oghurin köriir— 8 lär, alqu qamagh tinlghlar oghlanlari— 9 ning qilmish nä türlük ädgülï ayigh— 10 li ïkï türliig qilinçlarin. Ançulayu 11 mïnï ymä (körü yrliqazun lar) bïlii yrliqazunlar.
Qlti mn ïlkïsïz üziin sansartin bärü 13 ötkürü bü künkï künkä tägï tört
toghum, bïsh azun, alti yoltaqi tnlgh 15 lar bïrlä qatilu qarilu ayigh yawlaq törü 16 ïyïn äwrïlïp (üstün bavagirtin altin tüp arwish) tamuqa tägï* üç näkïm 17 sansar ïçïntä, bir älïg orunlarta 18 az öwkä bïlïksïz bïlïktä ulati 19 utun nizwanilaming küçätdükïntä 20 ötkiirü qangli tïlgänï täk üstün 21 altin arquru turquru aghdarilu 22 töngdärïlü äwrïlü täwrïlü togha tägzï (nü)
Mazmuni:
1 (yerga) bosh urib, ta’zim qilyapman. Ular(ning) hammasi 2 nomi ulug‘langan, hurmatga sazovor bo‘lganlari (bilan), 3 chinakam, haqiqiy, oliy haqiqatni bilishlari bilan, chinakam 4 haqiqiy ko‘zlari bilan, chinakam, haqiqiy guvohliklari 5 bilan, chinakam, haqiqiy fazilatlarga
yetishganlari bilan hamma 7 zamonni biladilar, hamma zamonni ko‘radilar, 8 jamiki jonzotlar bolalari 9 qilgan ne turli yaxshi (va) yomon
— ikki turli qilmishlarni (ko‘radilar). Shunday qilib, 11 azobni ham (ko‘rib), anglab, shafqat qilsinlar. 12 Qanday qilib men ibtidosiz, cheksiz sansaradan o‘tib borib, 13 bugungi kunga bog‘liq to‘rt 14 tug‘ilish, besh dunyo, olti yo‘ldagi jonzotlar 15 bilan aralashib, qo‘shilib (tazyiq o‘tkazdim), yomon, yovuz, qonunga 16 birin-ketin ergashib (yuqorida bavag‘ir,⁵³ quyida arvish'^,) do‘zaxgacha (tazyiq o‘tkazdim), uchta qandaydir 17 sansara ichidagi qirq bir o‘rinlarda 18 g‘azab, nafrat, nodonlik (tufayli tazyiq o‘tkazdim), shu tariqa 19 jirkanch shahvatning kuchayganligi (tufayli tazyiq o‘tkazdim), 20 (shu) orqali arava g‘ildiragiday baland(dan) 21 quyi(ga) uzunasiga, ko‘ndalangiga ag‘darilib,
to‘ntarilib, aylanib, urilib-surilib
4b
1 ïlkï ïlkï ät“özlärtä, otranqi 2 kïnkï ät“özlärtä, bu ät“özün burxan 3 ärdïnïg bïlmätïn⁵⁴, nom ärdïnïg bïlmätïn, 4 bursang quwragh ärdïnïg bïlmätïn, 5 ädgiilï/ ayighli ïkï türlüg qilinç— 6 larigh bïlmätïn, ät“özïn qilinu 7 yançtim ärsär, tïlïn sözläyü yanç— 8 dim ärsär, köngülïn saqinu yançtim 9 ärsär, yawlaq köngülïn t(ä)ngrï t(ä)ngrïsï 10 burxanning ät“özlärtä qan üntür— 11 tïm ärsär, könï kïrtü nomugh ayigh— 12 ladim tantim ärsär, tüz köngüllüg bursang 13 quwraghlarigh ïkï arqa qiltim ärsär, 14 arigh turuq arxant dintarlarigh ölürtüm 15 ärsär, ögümïn qangimin yoqattur— 16 tim ärsär, bu bïsh türlüg utrunmaq 17 atlgh suy ayigh qilinçlarigh 18 qiltim qurattim ärsär, ät“özïn, üç 19 tïlïn, tört köngülïn, üç on 20 türlüg qilinç yollarin buzdum artat— 21 tim ärsär, bu ayigh qilinçlarigh k(ä)ntü 22 özüm qiltim ärsär, adinaghuqa
Mazmuni:
eng birinchi tanalarda, o‘rta (va) 2 keyingi tanalarda bu tana(m)ning burxon 3 xazinasini bilmasdan (tazyiq o‘tkazdim), 4 ruhoniylar jamoati xazinasini bilmasdan, 5 (nima) maqtovga sazovoru (nima) yomon — (bu) ikki turli ishlarni 6 bilmasdan tana(m) bilan .qilib, tazyiq 7 o‘tkazdim. Tili(m) bilan so‘zlab 8 tazyiq o‘tkazdim, ko‘ngli(im)da o‘ylab, gunoh qildim, 9 yomon ko‘ngil bilan Tangri(lar) tangrisi 10 burxonning tanasidan qon chiqardim. 11 To‘g‘ri, chinakam no‘mdan nafratlandim. 12 (Undan) tondim, to‘g‘ri ko‘ngilli ruhoniylar
jamoatlari (orasida) janjal keltirib chiqardim. 14 Pok, aybsiz arxant⁵⁵ (va) dintarlarni⁷⁹ oidirdim, 15 onamni, otamni yo‘q qildirdim. 16 Mana shunday besh turli “qarshilashtirmoq” 17 degan gunoh (va) qilmishlarni
qildim. Tana bilan, uchta 19 til bilan, to‘rtta ko‘ngil bilan o‘ttiz 20 xil ish-amallar bilan yo‘llarini buzdim. 21 Bu yomon qilmishlarni 21 o‘zim qilgan bo‘lsam, boshqalarga
III. 5a (üçünç bïsh)
1 ayip qilturtum ärsär, qilu turmish— 2 larigh körüp 'ïyïn ögïrtïm säwïntïm ärsär, 3 qiltaçilar bïrlä bïr köngüllük boltum 4 ärsär, qilmishlarin ymä tutup ög— 5 diim, alqadim ärsär, ädgü qutlugh yalanguq— 6 lar üzä yoq quruq yala urup, 7 miin qadagh sözlädïm ärsär, azu 8 ymä tängïn tirasuqin çighin sun— 9 in shïngïn qawin kürïn kürïlïgïn 10 tnlghlarigh ärtïm äshüklätïm ärsär, azu 11 yawizigh ädgü tïp kögätdürüp, ädgük 12 (yawiz tïp qutiqarturup äsükük) kïrtü ärmäz, ük ärür tip tïtïm ärsär, 13 azuça ymä kkïrlïg tabçaligh yawiz 14 artaq ash ïçkülärïg adinlarqa bi'rdïm
ärsär... ïnçïp alti yol ïçïntäkï 16 ög qangqa qadash bolmish tinlghlarigh 17 örlättïm ämgättïm ïsïg özlärïn— 18 tïn öngï adirtim ärsär, azu 19 wihar sängräm astupqa sanligh ädïg 20 tawarigh, azu ymä törttïn 21 singarqi bursang quwraghlarqa sanligh 22 ädïg tawarigh (azuça ymä yügärükï kösünügmä bursang quwraghlarqa sanligh ätïg tawarigh) quntum altum oghurladim.
Mazmuni:
1 (ham) aytib qildirdim: qilganlarini 2 ko‘rib, keyin maqtadim, o‘zim sevindim. 3 (Shunday) qiladiganlar bilan bir fikrda bo‘ldim. 4 Qilgan ishlarini yana asos qilib olib, maqtadim, 5 duo qildim. Yaxshi, muqaddas odamlarga 6 yo‘q (yerdagi) yolg‘on, shubhalarni ushlab olib, 7 illatu gunohlarni to‘nkadim, yoki 8 yana tengi, tarozusi, chig‘i^;', suni'², 9 shingi^{/ !}, qivi⁷*, kur kuriligi'⁵ orqali 10 jonzotlami yoidan urdim. Yoki
yomonni yaxshi deb maqtab, yaxshini 12 (yomon deb qoilab- quwatlab, u nuqsonlidir, u) haqiqiy emas, (u) shaytondir, dedim. 13 Yoki yana kir, yomon, yovuz 14 qabih yegulik-ichguliklarni boshqalarga berdim. 15 Shu tariqa olti yo‘l ichidagi 16 ona, otaga qarindosh bo‘lgan jonzotlarga 17 azob berdim, jonlaridan 18 ertaroq judo qildim. Yoki 10 sajdagoh va ibodatxona qurilishlariga tegishli (deb ko'plab) mol-mulkni, yoki yana to‘rt 21 tarafdagi ruhoniy jamoatlariga tegishli 22 (ko‘plab) mol-mulkni (yoki yana yuqoridagi istaklari bor ruhoniylar jamoatlariga tegishli mol-mulkni) o‘g‘irladim, olib ketdim, talon-taroj qildim.
5b
1 ärkïmçä tapimça ïshlättïm ärsär, 2 tngrï tngrïsï burxanning iduq nom— 3 lugh yrliqinça ä(v)rïlmädïm, yorimatim 4 ärsär, baqshilarning ulughlaming 5 körkïtmïsh busghunmish ötïnçä äiïkïnçä 6 ïnçïp ävrtlmädïm ärsär, (bu) yänä 7 burxan pratuikabut arxant bu üç 8 türlüg qutlughlarqa täggülük könï 9 nomta yoritaçilarigh körüp söküp sarsir 10 tutap üçüzläp köngüllärïn qarinlarin 11 irinturtum, borçinturtum, örlättïm ämgät- 12 tïm ärsär, özümtä yiglärt'g körüp 13 künïlädïm ärsär, özümtä yawizlarigh
körüp iiçüzlädïm asqançulatim ärsär, 15 nom bushita, tawar bushita azlantim 16 qiyirghaqlantim ärsär, bïlïksïz bïlïk— 17 kä örlütüp t(ä)rs tätrü körüm üzä 18 köngülüm köküzüm tätrïlïp ädgü törülär— 19 tä bishrunmatin ögrätïnmätïn. Amru 20 ayigh qilinçlarigh oq ashtim öklïttïm 21 ärsär, burxanlarning ulsuz tübsüz 22 ädgtilärï üzä ülgü täng turup
Mazmuni:
1 0‘z erkim bo‘yicha, xohishim bo‘yicha sarf qildim. 2 Tangri(lar) tangrisi burxonning muqaddas no‘mli 3 yo‘l-yo‘rig‘iga rioya qilmadim, (o‘sha yo‘l-yo‘riqlar bo‘yicha) yurmadim. 4 Ustozlarning, ulug‘larning 5 ko‘rsatmasi, nasihatlari, iltimosi, talabi bo‘yicha 6 shu tariqa yurmadim. Yana 7 burxon, pratiyikabut, avliyo — bu uch 8 turli muqaddaslarga aloqador to‘g‘ri 9 no‘mda yuradiganlarni ko‘rgan(im)da, ularni so‘kib, haqorat qilib, 10 azob berib, (ulardan) nafratlandim, ko‘ngillarini, tanalarini 11 behalovat qildim, azobladim, ranjitdim. 12 0‘zimdan yaxshilarni ko‘rganimda, 13 (ularga) hasad qildim. 0‘zimdan yomonlarni
ko‘rganimda, (ularni) kamsitdim, (ammo ularga) xushomad (ham) qildim. 15 No‘m sadaqa qilishda 16 qizg‘anchilik qildim. Nodonlikka yetishib, ters tasawur bilan 18 ko‘nglim, qalbim (ham) teskari bo‘lib qoldi, yaxshi qonunlarni 19 o‘rganmadim. Doimo 20 yomon qilmishlarnigina ko‘paytirdim, oshirdim. 21 Burxonlaming cheksiz 22 yaxshiliklari(ning) hajmiga va o‘lchoviga rioya qilib (turgan bo‘lsam ham)
III. 6a (üçünç alti)
ayighladim tantim ärsär, nomugh nom ärmäz 2 tip tïdïm ärsär, nom armazig⁷⁶ nom ol tïp 3 kökättürtüm ärsär, muni munçulayu 4 törï bügä qilmish quratmish qop 5 türlüg suy iyi'nçü aghir ayigh 6 qilinçlarimin ämtï bükünkï bu 7 künïtä qamagh ontin singarqi bügii 8 b'dïglïg burxanlar çin kïrtü arigh 9 süzük bïlgä bïlïklärt' üzä, çin 10 kïrtü y(a)ruq yashuq közlärï üzä, çin 11 kïrtii tanuqlamaqlari uqmaqlari üzä 12 çin kïrtü tüzülmäkkä tägmäklärï 13 üzä, alqughun bïrtäg bïlü 14 yarliqazunlar. 15 Alqughun bïrtäg körü yrliqazunlar. 16 Amtï m(ä)n kïrtkünç köngüllük ärtmïsh, 17 ög qanglarim Idaga toyin sundari 18 tärï tärïm azghan çäçäk tärïm 19 tolp nom ughushintaqi tinlghlar bïrlä 20 ïsïg özümtïn bärü umugh inagh tutup 21 ol qamagh burqanlar üskïntä bu qamagh 22 aghir ayigh qilinçlarimin ani barça qalisiz 23 ökiinürm(ä)n, bïlïnürm(ä)n, açinurm(ä)n,
Mazmuni:
1 ularni haqoratladim, rad qildim. (Ularning) no‘mi — no‘m emas,
deb aytdim. No‘m bo‘lmagan (narsan)ni (bu) no‘mdir, deb 3 maqtadim. Mana shunday 4 tartib bo‘yicha qilmishlarni ko‘paytirgan ko‘p 5 turli gunoh, zulm, og‘ir, yomon 6 qilmishlarimni endi bugungi 7 kunda jamiki o‘ng tomondagi dono aql egalari — 8 burxonlar chinakam, pok,
(nihoyatda) toza dono bilimlari bilan, chinakam 10 yorug¹, nurli ko‘zlari bilan, chinakam 11 guvohlik berganlari, tushunganlari bilan, 12 chinakam muvofiqlikka erishganlari 13 bilan, hammani birday bilib, 14 (hammaga) marhamat qilsinlar. 15 Hammani birday ko‘rib, marhamat qilsinlar. 16 Endi men ishonchli ko‘ngilni paydo qilgan 17 onam, otalarim (uchun), Idaga (uchun), ruhoniy Sundari (uchun), 18 Tari tarim⁷⁷, 0‘zg‘an chechak tarim (uchun), 19 hamma no‘m qavmidagi jonzotlar uchun 20 issiq jonimdan kechib, umid, ishonchni (mahkam) tutib, 21 o‘sha hamma burxonlar oldida, ana shu hamma 22 og‘ir qilmishlarimning hammasi (uchun) butunlay 23 pushaymon bo‘lyapman, (gunohlarimni) tan olyapman, tashvishlanyapman.
6b
yadinurm(a)n yashurmazm(a)n baturmaz— 2 m(ä)n örtmäzm(ä)n kïzlämäzmn. 3 Qilmayuq ayigh qilinçlarigh ïkïläyü 4 taqi qilmazm(a)n. Qilmish ayigh qilinç— 5 larimin barçani ökünü bïlïnü 6 kisanti ötünü tägïnürm(a)n. Qayu 7 mänïng iiç yawlaq yollarta kämïshtäçï 8 tamu prit yilqu azuninta asuri— 9 lar yiïïntä ulati säkïz türlüg 10 tägïnçsïz orunlarqa ïlttäçï aghir 11 ayigh qilinçlarira ärsär, ular barça 12 qalisiz yumqi arisun, alqinzun, 13 tishit kshanti bolzunlar. 14 Kïn kälïgmä ödlärtä yawlaq tüsh— 15 in utlisin ashaghali tägïmlïg 16 bulayin. Qlti (näçök) öngrä ärtmïs öd— 17 täkï alqu ulugh bodistwlaming burxan 18 qutinga qatighlanur ärkän, ökiinüp 19 bïlïnïp kshanti çamxuy qilinip suy 20 ïrïnçü aghir ayigh qilinçlari nätäg 21 ariti alqinti tishit kshanti bolti— 22 lar ärsär. Ançulayu oq mänïng ymä 23 ularning täk suy ïrïnçü Mazmuni:
1 (qilmishlarimni) batafsil aytib beryapman, yashirmayapman, saqlab o‘tirmayapman, 2 berkitmayapman. 3 Qilmaydigan yomon qilmishlarni ikkinchi marta 4 qilmayman. Qilgan yomon qilmishlarimning 5 hammasi (uchun) tavba qilyapman, 6 iltijo qilyapman. Shunday qilib, 7 meni uchta yomon yo‘llarga olib boruvchi — 8 do‘zax, jin, hayvonot olamiga, iblislar 9 yurtiga, yana sakkiz xil 10 borib bo‘lmaydigan joylarga olib boradigan og‘ir, 11 yomon qilmishlarimdir. Ularning hammasi 12 butunlay, bitta (ham) qolmay yo‘q bo‘lsin, bartaraf bolsin, 13 (gunohlari uchun) butunlay tavba qilsinlar. 14 So‘ngra kelajak zamonlarda yomon to‘lov (va) 15 (yomon) mukofotdan foydalanish uchun keraksiz 16 bo‘layin. (Shu) tariqa ilgari o‘tgan zamondagi 17 jamiki ulug‘ bo‘disatvlar burxon 18 baxt-saodatiga yetishgan ekan, (ular endi) pushaymon bo‘lganlar, 19 anglab, tavba qilish marosimini o‘tkazganlar, gunohu 20 yomonliklar, og‘ir, yomon ishlari shu tariqa 21 kechirilgan, poklangan, (o‘zlari) tavba qilganlar. 22 Shunday qilib, yana 23 ular kabi gunohu III. 7a (tiçünç yitï)
1 aghir ayigh qilinçlarim arizun alqin— 2 sun alqinzun tishit kshanti
bolsunlar. Qilu tügätmïsh qilinç— 4 larim arizun akqinzun. Qilmaduq 5 ayigh qilinçlarigh ïkïläyü taqi qil— 6 mazman. Qlti näçük kïn 7 kälïgmä ödtäkï alqu ulugh bodistw— 8 lar burxan qutinga qatighlantughlarinta 9 suy ïrïnçü aghir ayigh qilinçlarin 10 kshanti çamxuy qilip, nätäg aritdi—
lar alqindurtilar ärsär. Ançulayu 12 mänïng ymä suy ïrïnçü aghir ayigh 13 qilinçlarim ularning täk arizun, 14 alqinzun, tishit kshanti bolzun— 15 lar. Qilu tügätmïsh aghir ayigh qilinç — 16 larim arizun, alqinzun. Qilmaduq 17 aghir ayigh qilinçlarigh ïkïläyü taqi 18 qilmazmn. Qlti näçük ämtï bu 19 közünür ödtäkï ondin singar 20 yïrtïnçülärtä ärkmä alqu ulugh 21 bodistwlar burxan qutinga qatighlanip 22 suy ffi'nçü aghir ayigh qilinçlarin Mazmuni:
1 yomon qilmishlarim arisin, yo‘q bo‘lsin, 2 barham topsin, (gunohlarim uchun) tavba(m qabul) bo‘lsin. (Oldin) qilingan qilmishlarim
kechirilsin. Qilmagan 5 yomon qilmishlarni ikkinchi marta yana qilmayman. 6 Shunday qilib, 7 kelajak zamondagi jamiki ulug‘ bo‘disatvlar 8 burxon baxt-saodatiga yetishish uchun intilganda, 9 gunohu qilmishlari uchun 10 tavba qilish marosimini o‘tkazsinlar, (ular) qanday qilib poklanib, 11 (gunohlarini) bartaraf qilgan bo‘lsalar, shu tariqa 12 mening ham gunohu 13 qilmishlarim ularnikiga o‘xshab arisin, 14 yo‘q bo‘lsin, (gunohlarim uchun) tavba(m qabul) bo‘lsin. 15 Qilgan gunohu qilmishlarim 16 arisin, yo‘qbo‘lsin. Qilmagan 17 og‘ir yomon qilmishlarni ikkinchi marta yana 18 qilmasman. Shu tariqa endi bu 19 hozirgi zamonda o‘ng tarafdagi 20 olamlarda kuchli, jamiki ulug‘ 21 bo‘disatvlar burxon baxt-saodatiga yetishishga intilib, 22 gunohu og‘ir qilmishlaridan
7b
1 ökünüp, qaqinip, bïlïnïp, uqunup, 2 ksanti çamxuy qilip nätäg aritdi 3 alqindurtilar ärsär. Ançulayu oq 4 mänïng ymä suy ïrïnçü aghir
ayigh qilinçlarim ularning täk ök 6 arizun, alqinzun, tïshït kshanti 7 bolzunlar. Qilu tügätmïsh aghir 8 ayigh qilinçlarim arizun, alqinzun. 9 Qilmaduq aghir ayigh qilinçlarigh ïkï— 10 läyü taqi qilmazm(a)n tip munçu— 11 layu sözläyü ökünü, qaqinu, bïlïnü, 12 uqunu, kshanti çamxuy qilsarlar. 13 Ötrü suy ïrïnçü aghir ayigh qilinç — 14 lar ariyur alqinur. 15 Qawsikiya bïriik kïm qayu tnlghlar 16 qayu qayu awant tiltagh oghrinta suy 17 aghir ayigh qilinçigh qilsarlar. 18 Ötrii ol tinlghlar ol ol qilmish ayigh 19 qilinçlarin äng mïntïn'* bïr ksan 20 ödtä ymä kïzlägülük yashurghuluq 21 ärmäz. Taqi nä ayitmish krgäk bïr 22 kün bïr tün ulati üküsh tälïm
Mazmuni:
1 o'kinib, pushaymon bo‘lganlar, (gunohlarini) anglab, uqib, 2 tavba qilish marosimini o‘tkazib, shu tariqa poklanganlar, 3 (gunohlaridan) forig‘ bolganlar. Shu tariqa 4 mening ham gunohlarim og‘ir, 5 yomon qilmishlarim ulamiki kabi 6 arisin, (gunohlarim) bartaraf bo‘lsin, tavba(m qabul) 7 bo‘lsin. Oldin qilgan og‘ir, 8 yomon qilmishlarim arisin, (gunohlarim) bartaraf bo‘lsin. 9 Qilmagan og‘ir, yomon qilmishlarni ikkinchi marta 10 yana qilmayman, deb shu tariqa 11 so‘zlab, o‘kinib, pushaymon bo‘lib, (gunohlarini) anglab, 12 uqib, tavba qilish marosimini o‘tkazsinlar. 13 Shundan keyin gunohlari, og‘ir, yomon qilmishlar 14 ariydi, (gunohlari) bartaraf bo'lsin. 15 (Ey) Kavsikiya, agar qaysi jonzotlar
qaysi bir sabab vajidan 17 gunoh qilsalar, 18 so‘ngra o‘sha jonzotlar o‘sha qilgan yomon 19 qilmishlarim chinakam bir lahzalik 20 zamonda yana yashira 21 olmas. Tag‘in shuni aytish kerakki, bir 22 kecha- kunduzda yanada ko‘p, bir talay,
III. 8a (üçünç säkïz)
1 uzun ödlärtä kïzläsär, yashursar, 2 qaçan bïrök ol tinlighlar ol antagh 3 aghir ayigh qilinçlarintin arimaq tïlä— 4 sär, öz qilmish qilinçlaringa ärtïngü 5 uyatsar, aymansar, kïn kälïgmä öd-6 täkï ayigh yawuz tüsh bïrgüsïngä 7 artughraq qorqsar, bälïngläsär, ötrü 8 ol tinl(i)ghlar qlti bashta tamtulmish 9 tüntä tutunmish küyär otugh öçürgälï
tawranurça, ol suy ïrïnçü aghir 11 ayigh qilinçlarin aça yada ökünü
bïlïnü kshanti qilmish k(ä)rgäk. Ötrü ol 13 suy ïrïnçü aghir ayigh qilinç(lari) ariyur, 14 alqinur. Taqi yämä kïm qayu tinl(i)ghlar 15 azun azunta öküsh adligh tawar-16 ligh bay barimligh äwtä baraghta tugha-
yin tïp kösäsär, asu yämä äng ïlkï 18 burxan qutinga yangirti köngül örï— 19 tïp, maxayan nom ïçïntä bishrunghali 20 ögrätïngälï saqinsar, ötrü ol tinl(i)gh-21 lar yämä ök ökünmäk yalwarmaqligh 22 kshanti qilmaqligh arigh süzük saw
Mazmuni:
1 uzoq zamonlar (gunohlarini) yashirib yursa, 2 qachonki o‘sha jonzotlar o‘shanday 3 og‘ir, yomon qilmishlari uchun nihoyatda 5 uyalsalar, kelajak zamonda (unga qilmishlari) 6 yomon, yovuz natija berajagidan 7 ko‘proq qo‘rqsa, vahimaga tushsa, so‘ngra 8 o‘sha jonzotlar boshqa rad qilingan 9 tunda tutayotgan, kuyayotgan o‘tni o‘chirgani (borganday) 10 shoshilib, o‘sha gunohli, og‘ir, 11 yomon qilmishlarim ochiq-oydin (aytib), pushaymon bo‘lib, 12 tushunib, tavba qilishi kerak. Keyin o‘sha 13 gunohli, og‘ir, yomon qilmish(lari) poklanadi, 14 yo‘q bo‘ladi. Yana kim qaysi (bir) jonzotlar, 15 olam(da) qayta tug‘ilayotgan(im)da, ko‘p mol-mulkli, 16 to‘kin-sochin xonadonda tug‘ilay, 17 deb orzu qilsa, yoki yana eng birinchi 18 burxon baxt- sadodatiga qaytadan ko‘ngil uyg‘otib, 19 maxayana no‘mi ichida xayolga cho‘may, 20 ta’lim olay, deb o‘ylasa, o‘sha jonzotlar, 21 yana pushaymon bo‘lish, iltijo qilish, 22 tavba qilish (bilan), toza, pok so‘z 8b
1 üzä k(ä)ntü aghir ayigh qilinçligh kkïr-2 lärïn tabçalarin yumush arutmish 3 kärgäk. Azu yämä üstünkï yi'g 4 oghushta, tüztä bramanlar oghush-5 inta, bäglär oghushinta toghayin. Ulati, 6 yitï ärdïnïkä tügällïk, Çakira-7 vart ïlïg qan bulayin tip kös-8 äsär, yämä ök ökünmäk yalvarmaqligh 9 ksanti qilmaqligh arigh süzük saw 10 üzä ayigh qilinçligh kkïrïn tabça-11 sin arilti yumish aritmish kärgäk. 12 Azu yämä
Çaturmxarançing tngrï 13 yïrïntä, Istrayastirish tngiï yïfintä, 14 Yäm tngrï yïrïntä, Tusit tngrï 15 yïrïntä, Nirmanarati tngrï yïrïntä, 16 Parinirmidawashawarti tngrï yftïntä 17 toghayin tïp közäsärlär yämä ök
ökünmäk yalvarmaqligh ksanti qilmaq-19 ligh süzük saw üzä yawlaq ayigh 20 qilinçligh kkïrläiïn tabçalarin 21 yumish aritmish kärgäk. Azu yämä 22 Brahmaqayiq atligh Azrua quwraghi 23 tngrï yïrïntä, Brahmapuniqit atligh Mazmuni:
1 bilan o‘zining og‘ir, yomon qilmishli kirlarini, 2 iflosliklarini yuvib, tozalashi 3 kerak. Yoki yana nufuzli, yaxshi 4 qavmda asl braxmanlar qavmida, beklar qavmida tug‘ilayin, yana 6 yetti xazinaga kam-ko‘stsiz (erishay), 7 Chakiravart^/S xon bo‘layin, deb orzu 8 qilsa, yana pushaymon qilish, 9 iltijo qilish, tavba qilish (bilan), toza, pok 19 so‘z bilan yomon qilmishli, kir, iflosligini 11 tozalab, yuvib poklanishi kerak. 12 Yoki yana Chturmaxaranch²" tangri 13 yurtida, Istrayastrish⁵⁶ tangri yurtida,
Yam⁵⁷ tangri yurtida, Tusit⁵⁸-³ tangri 15 yurtida, Nirmanarati⁵⁹ tangri yurtida, 16 Parinirtidavashavati⁶⁰ tangri yurtida 17 tug‘ilayin, deb orzu qilsa, yana 18 pushaymon qilish, iltijo qilish, tavba qilish 19 (bilan), pok so‘z bilan yomon 20 qilmishlarini, kirlarini, iflosliklarini 21 yuvib, tozalashi kerak. Yoki yana 22 Braxmukagik⁶¹ ismli Azrua jamoati 23 (va) tangri yurtida, Braxmapuchukit^{2 7} ismli III. 9a (üçünç toquz)
Azrua buyruqlari ärgülüg tngrï yïr— 2 ïntä, M(a)xabrahmi atligh ulugh Azrua 3 ärgüsï tngrt' yfiïntä, Baritap 4 atligh az yaruqlugh tngrï yïrïntä, 5 Abramanap atligh ölgüsüz yaruqlugh 6 tngrï yïrïntä, Abaswar 7 atligh arigh yaruqlugh ünlüg tngrï 8 yiiïntä, Baritaship atligh az arigh 9 tngrï yïiïntä, Abramanasup atligh 10 ölgüsüz arigh tngrï yïrïntä, Subakrs
atligh tolu arigh tngrï yïrt'ntä, Anaba-12 rak atligh bulitsiz tngrï yirï'ntä, 13 Puniabarsap atligh buyan Toghma tngrï 14 yïrïntä, Barxatbal atligh kïng 15 tüshlüg tngrï yïrïntä, Abarx atligh 16 buzulmaqsiz tngrï yfrïntä, Adap 17 atligh çulmaqsiz tngrï yïrïntä, 18 Sidarsa atligh uz kürür tngrï yïr— 19 ïntä, Sidarsan atligh uz közünür 20 tngrï yirïntä, Against atligh 21 öng alqinçusi tngrï yïrïntä, 22 tughayin tip közäsärlär, y(ä)mä ök
Mazmuni:
lAzrua buyruqchilari istiqomat qilishi uchun tayinlangan tangri yurtida, 2 Mxabraxmi²* ismli ulug‘ Azrua 3 maskani (va) tangri yurtida, Baritap 4 ismli ozgina nuri (bor) tangri yurtida, 5 Abramanap ismli o‘lmaydigan nur 6 tangri yurtida, Abasavar 7 ismli pok nurli, (pok) ovozli tangri 8 yurtida, Baritasup ismli uncha pok bo‘lmagan 9 tangri yurtida, Abramanasup ismli 10 o‘lmaydigan toza tangri yurtida, Anabarak
ismli bulutsiz tangri yurtida, 13 Pinabursap ismli himmatli To‘g‘ma tangri 14 yurtida, Barxatbal ismli keng, 15 mevaga (boy) tangri yurtida, Abarx ismli 16 aynimaydigan tangri yurtida, Adap 17 ismli bunuqson tangri yurtida, 18 Sidarsa ismli yaxshi ko‘radigan tangri yurtida, 19 Sidarsan ismli sevimli ko‘rinadigan 20 tangri yurtida, Aganist ismli 21 rang yo‘qoladigan tangri yurtida 22 tug‘ilayin, deb orzu qilsalar, yana
9b
1 ökünmäk yalwarmaqligh kshanti qil — 2 maq siizük arigh suw⁶² üzä alqu 3 ayigh qilinçligh kkïrlärïn tabçalarin 4 ariti yumish aritmish kärgäk. Asu 5 yämä Soridpan qutin, Sakardagham qut— 6 in, Anagham qutin, Arxant qutin, 7 Pratyikabut qutin bulayin, tip köz— 8 äsärlär, ilati üzlünçü orunqa 9 tägïp tügäl bïlgä bïlïkkä, 10 arigh süzük bïlgä bïlïkkä, saqinghu— 11 luqsiz sözlägülüksïz bïlgä bïlïkkä, 12 täbränçsïz bïlgä bilïkkä, könï 13 tüz toymaq bïlgä bïlïkkä tägäyïn 14 tip kösäzärlär, y(ä)mä ök ökünmäk 15 yalwarmaqligh kshanti qilmaqligh arigh 16 sïlïg suw üzä ayigh yawlaq qilinç-17 ligh kkïrläiïn tabçalarin artugh 18 ariti yumish aritmish kärgäk. Nä 19 üçün tip tïsär, 20 Qawsiqiya alqu nomlar barça til— 21 taghtin ötkürü togharlar, tiltagh— 22 tin ötkürü öçärlär, anin m(a)n 23 kïrtütïn kälmïsh öngï öngï blgüläiïn
Mazmuni:
1 pushaymon qüish, iltijo qilish, tavba qilish 2 (bilan), toza, pok suv hamma 3 yomon qilmishini, kir, iflosligini 4 tozalab, yuvib poklanishi kerak. Yoki 5 yana So'ridpan baxt-saodatini, Skardagam baxt- 6 saodatini, Anagam baxt-saodatini, arxant baxt-saodatini, 7 pratiykabut baxt-saodatini topayin, deb orzu 8 qilsalar, shu tariqa oxirgi o'ringa 9 yetib, mukammal dono bilimga, 10 toza, pok dono bilimga, mushohada qilib 11 bilib bo'lmaydigan, so‘zlab bilib bo'lmaydigan dono bilimga,
tirishib bilib bo'lmaydigan dono bilimga, to'g'ri 13 mukammal dono bilimga erishay, 14 deb orzu qilsalar, pushaymon qilish, 15 tavba qilish (bilan) toza, 16 pok suv bilan yomon qilmishli 17 kirini, iflosligini yanada 18 tozalab, yuvinib poklanishi kerak. Nima uchun 19 deb so‘rasa,
(ey) Kavsikiya, hamma no‘mlar turli asosdan 21 o‘tkazilib paydo bo‘ladi, (turli) sababdan 22 o‘tkazilib barham topadi. Shuning uchun men 23 haqiqatdan kelgan boshqa-boshqa alomatlarning
III. 10a (tiçünç on)
1 tutmaqigh,’⁰ öngï öngï blgülärïn 2 öçmäkïg yarliqayurman. Nä 3 üçün tïp tïsär, tiltaghlari öngï 4 öngï iiçün, Kawsikiya, bïrük 5 ärtmïsh ödkï nomlar tiltaghlari kiiçïntä 6 öçsär alqinsar, ayigh qilinçligh 7 kkïr tabça ïdï ymä qilmasar, ötrii 8 toghdaçi nomlar ïnçïp bu közünür 9 öddä toghmaqin toghqali umazlar. 10 Közünür ödtä toghqali umaghuçi 11 ärsär, ötrti kïn kälïgmä ötdäkï 12 tiish bïrtäçï adartmaqi ymä ïkïläyü 13 taqi turu umaz. Nä iiçün turu umaz tïp 14 tïsär, alqu ïïïglïg nomlar tözï
yoq quruq üçiin, kïrtütïn kälmïsh 16 mänsïz kïshïsïz tinlighsiz yashaghlisiz 17 üzä yarliqançuçi blgü tözlüg nom— 18 larta töz iizä tutsar, toghmaqi 19 öçmäkï^J' yoq üçün. Yänä toghdaçi 20 nomlar ymä yoq quruq tözlüg iiçün, 21 aning ökünmäk, yalbarmaqligh kshanti 22 qilmaqligh arighta arigh siizüg suw 23 iizä yumaqtin aridinmaqtin ötrü
Mazmuni:
mazmun-mohiyatini, har xil alomatlarning 2 yo‘qolib ketmasligini iltijo qilaman. Nima uchun 3 deb so‘rasalar, sabablari har 4 xil (bo‘lgani) uchundir. (Ey) Kavsikiya, agar 5 o‘tgan zamondagi no‘mlar sababi kuchidan 6 o‘chib ketsa, yo‘qolsa, yomon qilmishli, 7 kir, iflos (ishlarni) aslo qilmasa, so'ngra 8 paydo bo‘ladigan noVmlarbu hozirgi 9 zamonda tug‘ilmoq bilan tug‘ila olmaydilar. 10 Hozirgi zamonda (qayta) tug‘ilgani
uyg‘urcha nashrida — tutmaqin.
uyg'urcha nashrida — öçmäkär.
qodir bo‘lmasa, keyin kelajak zamonda 12 foyda beradigan (va) zarar keltiradigan — bu ikkalasi 13 yana (birga) tura olmaydi. Nima uchun birga tura olmaydi, deb 14 so‘rasalar, jamiki faoliyatdagi no‘mlarning hammasi 15 yo‘q, behuda (bo‘lgani) uchundir. Haqiqatdan paydo bo‘lgan
“Mensiz”, insonsiz, jonzotsiz, behayotlik 17 bilan, shafqatli alomat, asosi bor no‘mlar 18 mohiyati bilan 10b
1 kïn kälïgmä ödlärtä ïkïläyü 2 täbrätkälï toghurghali umaz. Yänä 3 ymä Kawsikiya alqu nomlar barça 4 töz nomqa tayaqligh titïr. Ol tinligh 5 tayaa bollaçi töz nom yänä sözlägülük— 6 süz titïr. Nä üçün sözlägülük— 7 siiz tïtïr tïp tïsär, alqu blgü— 8 lärtïn ärtmïsh käçmïsh kätmïsh üçün, 9 aning antagh tïtïr. Kawsikiya bïriik 10 kïm qayu tüzünlär oghli, tüziin—
lär qizi bu muntagh tütriim tän'ng yürüg— 12 liik çinshu tïgmä ärtükdäg nom töz — 13 ïntä kïrïp... aghir ayagh qop süziig 14 kïrtkünç köngül örïtïp, nom tözïn toyunu, 15 ïg'rt yanglugh saqinçlarigh öçtirü, 16 kshanti qilsar, antagh suy ïrïnçü 17 aghir ayigh qilinç yoq öçmägüliik ari— 18 maghuluq (muni munçulayu) bilinu uqunu kshanti 19 qilsar, bu tïtïr yoq tözlüg nomlarta 20 bar tözlüg nom bütmäkï. Aning bu 21 yörügüg tutup, munçulayu ulugh ashigh— 22 in köriip, ökiinmäk yaibarmaq kshanti 23 qilmaq üzä anin aghir ayigh qilinç—
SVtazmuni:
1 kelajak zamonlarda ikkinchi marta 2 olg‘a yurgani, paydo boigani qodir bo‘lmas. Yana 3 (ey) Kavsikiya, jamiki no‘mlar barcha 4 asos no‘mga tayanadigandir, deyiladi. 0‘sha jonzotga 5 tayanch boiadigan asos no‘m yana so‘zlab bo‘lmaydigandir, 6 deyiladi. Nima uchun so‘zlab 7 bo‘lmaydigan deyiladi, deb aytsa, jamiki alomatlami 8 (chetlab) o‘tgani, ko‘chib o‘tgani, ketgani uchun, 9 u shunday deyiladi. (Ey) Kavsikiya, ägar 10 kim qaysi aslzodalaro‘g‘li, aslzodalar 11 qizi bu singari mazmunli, teran ma’noli, 12 ajoyib, har bir o‘tib ketadigan odamday, no‘m mohiyatiga 13 kirsa, nihoyatda hurmatli, g‘oyat pok 14 ishonchli ko‘ngil qo‘zg‘atsa, no‘m mohiyati bilan to‘yib, 15 yolg‘on, yanglish o‘y-fikrlarni (o‘zidan) quvsa, 16 tavba qilsa, shunday gunohu 17 og‘ir, yomon qilmishlarning yo‘qolmaydigani, arimaydigani 18 (bo‘lmas. Buni shu tariqa) bilib, uqib olib, tavba 19 qilsa, bunday aytiladigan asosi yo‘q no‘mlardan 20 asosi bor no‘m paydo bo'ladi. Uning bu 21 talqiniga rioya qilib, shu tariqa katta foydasini 22 ko‘rib, pushaymon qilish bilan, iltijo qilish, tavba 13 qilish bilan uning og‘ir, yomon qilmishli III. 1 la (üçünç bïr ygïrmï)
1 ligh kkïr tabçalarin bïrtäm öçiir— 2 mäkïn, ari(t)maqin yarliqayurmn.
3 Yänä ymä qayu tinlighlar bïrök tört 4 türlüg nomlarqa tügällïg ärsär, 5 ötrü ol tinlighlar suy ayigh qilinç— 6 ligh kkïr tabçalarig bïrtäm 7 aritghali uyurlar. Qayular ol 8 tört tïp tïsär inça qlti äng ïl— 9 kï, könï öngärü köngül turghurmaqtin 10 könï öggä tükällïg ärsär, ïkïntï, tüt— 11 rüm tärïng yörüglük nom tözïntä ayigh-12 lamaqsiz çulwusuz ärsär, üçünç, yangi 13 boshghutlugh bodistwlar üzä ymä 14 tügäl bïlgä bïlïklïg ol tïp ayan— 15 çang köngül ör'itmïsh ärsär, törtünç, 16 alqu tinligh(lar) oghlaninga ädgü saqinç 17 saqinsar. Bu tïtïr tört türlüg 18 nomlar ayigh qilinçligh kkïr tabça-19 larigh bïrtäm öçürtäçï aritdaçi. 20 Ötrü tngrï tngrïsï burqan bu 21 yörügüg taqi blgülük >⁶³ yrliqaghali 22 shlok üzä ïkïläyü inça tïp 23 yrliqadi: bïr uçlugh köngülïn üç
Mazmuni:
1 kir, iflosliklarini tamomila o‘chirishni, 2 tozalashni iltijo qilaman. 3 Yana qaysi bir jonzotlar to‘rt 4 turli no‘mlarga (nisbatan) komil bo‘lsalar, 5 keyin o‘sha jonzotlar gunohli, yomon qilmishli, 6 kir, iflosliklarini butunlay 7 toza qilgani qodir bo‘ladilar. “Qaysilar o‘sha 8 to‘rt (turli no‘m)?” deb so‘rasalar, (ular) quyidagilardir: eng birinchisi, 9 to‘g‘ri, ishonchli ko‘ngil uyg‘otish bilan 10 to‘g‘ri idrokli, komil bo‘lsa, ikkinchidan, asosli 11 (va) chuqur talqinli no‘m asosida 12 haqoratsiz, g‘iybatsiz bo‘lsa, uchinchidan, yangi 13 shogird bo‘disatvlarga yana 14 mukammal dono bilimli (jonzot) udir, deb hurmatli 15 his-tuyg‘u namoyon qilgan bo‘lsa, to‘rtinchidan, 16 jamiki jonzot bolalariga yaxshi niyat 17 qilsa. Mana shu to‘rt turli 18 no‘m yomon qilmishli kir, iflosliklardan 19 butunlay xalos qiladi, aritadi”. 20 Keyin Tangri(lar) tangrisi burxon bu talqinni, yana alomatni marhamat qilish uchun 22 oyat vositasida ikkinchi marta shunday deb 23 gapirdi: “Bir maqsad, (bir) ko‘ngil bilan uch lib
1 ärdïnïg köyü köshätü tutsar, tïrïng 2 nomlarta arighlamaqsiz çulwusuz 3 bolsar, tügäl bïlgä bïlïklïg ayan— 4 çang köngül turqursar, ädgü saqinç 5 saqinsar, ariyur ayigh qilinç adartmaq-6 i. Taqi ymä Qawsikiya tört 7 türlüg ayigh qilinçlar ol alp tariq— 8 ghuluq kitgülük qayular ol tört 9 tïp tïsär, inça qlti äng ïlkï 10 bodistwlar yighinmaqinta ärtïngü 11 aghir ayigh qilinçigh qilmish ärsär, 12 ïkïntï, tayshing nomlarta til sal— 13 mish çulwu sözlämïsh ärsär, üçünç, 14 kntününg ädgü yiltizin bïrtäm 15 üzmïsh käsmïsh ärsär, törtünç, 16 yirtïnçükä artughraq ïlïnmïsh
yap— 17 shinmish köngüllük ärsär. Bu tört 18 türlüg qilinçlar alp tariqghu— 19 luq tïtïrlär. Bu tört türlüg 20 alp tariqghuluq ayigh qilinçlarning 21 yüründägï yänä tört türlüg yïg 22 üsdünkï ögrätïglär titïr. Ol 23 ögrätïglärtä ögrätïnsär bu ayigh Mazmuni:
1 xazinani saqlab, (mahkam) ushlasa, teran 2 no‘mlarni haqorat qilmaydigan, g‘iybat qilmaydigan 3 bo‘lsa, mukammal dono bilim shudir, hurmatli 4 ko‘ngil paydo qilsa, yaxshi niyat 5 qilsa, (o‘zi) pok bo‘ladi, bartaraf bo‘ladi 6, yomon qilmishlarni o‘sha kuch(dan) 7 mahmm qiladigan (bo‘lsa), 8 (kuchni) ketkizadigan (gunohlardan) qaysilari o‘sha to‘rttasi?” deb 9 so‘rasalar, (bular) quyidagilardir: eng birinchisi, 10 bo‘disatvlar to‘pida (kimdir) haddan tashqari 11 og‘ir (yomon) qilmish qiladigan bo‘lsa, 12 ikkinchidan, maxayana no‘mlaridan shubhalanib,
bo‘hton qilib, g‘iybat so‘zlaydigan bo‘lsa, uchinchidan, 14 o‘zining yaxshi ildizini butunlay 15 uzib, kesib tashlagan bolsa, to‘rtinchidan,
dunyoga ortiq bog'langan, yopishib olgan 17 his-tuyg‘ulari bilan bo‘lsa. Bu to‘rt 18 turli qilmishlarni kuch(dan) mahrum qiladigandir, 19 deydilar. Bu to‘rt turli 20 kuch(dan) qoldiradigan yomon qilmishlarning 21 davosi yana to‘rt turli a’lo, 22 yuqori (darajadagi) ta’limotdir, deyiladi. 0‘sha 23 ta’limotlardan (o‘zi) o‘rgansa, bunday yomon
III. 12a (üçünç ïkï ygïrmï)
1 qilinçlar tariqar, kïtär. Qayu— 2 lar ol tört türlüg yïg bashdinqi 3 ögrütïglär tïp tïsär, ïnça qlti 4 äng ïlkï ondin singarqi burqan— 5 larqa ögïn köngülïn yaqin tutup, 6 qilmish ayigh qilinçlarin yashurma— 7 tin buturmatin aça yada söz — 8 lämäk. Ïkïntï alqu bïsh azun 9 tinlighlar üçün ol oq burxanlarigh 10 nom nomlayu yrliqaghuqa ödiigçï 11 bolmaq. Üçünç qamagh tinlighlaming 12 qilmish ädgülärïngä 'fyïn ögïrmäk. 13 Törtünç kntü ök qilmish buyan 14 ädgü qilinçlarin barçani üzälïksïz 15 üstünkï yig könï tüz turmaq burxan 16 qutinga äwïrmäk. Bu äriir tört 17 türlüg yïg bashdinqi ögrätïg— 18 lär tïp yarliqadi. Anta ötrü tngiï 19 xani Xormuzta tngrï tngrï(lar) tngfi — 20 sï burxanqa ïnçä tip ötüg 21 ötündï: “Ati kötrülmïsh ayaghqa 22 tägïmlïk tngrïm, ïnçïp bu yïrtïnçü Mazmuni:
qilmishlar tarqalib ketadi. “Qaysilar 2 o‘sha to‘rt turli yaxshi, eng a’lo 3 ta’limotlar?” deb so‘rasa, (bular) quyidagilardir: 4 eng birinchisi, o‘ng tarafdagi burxonlarga yaqin turib, 5 idrokini, his-tuyg‘ularini 6 qilgan yomon qilmishlarim yashirmasdan, 7 berkitmasdan ochiq-oshkora so‘zlamak. 8 Ikkinchisi, hamma besh olamning 9 jonzotlari uchun o‘sha burxonlarga 10 no‘mni va’z qildirib, iltijo qilishga vositachi 11 bo‘lmoq. Uchinchisi, hamma jonzotlarning 12 qilgan yaxshiliklariga muvofiq ravishda xursand bo‘lmoq. 13 To‘rtinchisi, o‘zininggina qilgan xayrli,
yaxshi ishlari bilan hammani abadiy, 15 yuqori, yaxshi, to‘g‘ri, haqiqiy burxon 16 baxt-saodatiga yo‘naltirmoqdir. Mana shular to‘rt 17 turli yaxshi ta’limotlardir” 18 deb javob berdi. Shundan keyin tangri 19 xoni Xo‘rmuzta tangri tangri(lar) tangrisi 20 burxonga shunday deb iltimos 21 qildi: “(Ey) nomi ulug‘langan, hurmatga 22 sazovor tangrim! Shunday qilib, bu olamdagi
12b
1 täki tinlighlarta bar antagh tüzünlär 2 iduq tayshing nomtaqi yarliqça 3 yoritaçilar. Bar ymä antagh tinligh— 4 lar iduq tayshing nomtaqi yarliqça 5 yorimataçilar. Näçükïn yänä tngrïm 6 ol antagh ïkï öngï yorighta 7 yoridaçi tüzünlär oghli, tüzünlär 8 qizi bu qamagh tinlighlarning qilmish 9 buyan ädgii qilinçlaringa ïyïn ögïr— 10 kälï boltuqar. Yänä tngrï tngrïsï
burxan ïnça tïp yarliqadi: 12 “Qawsikiya kïm qayu tinlighlar ap 13 iduq tayshing nomtaqi yorighça yorighali 14 udaçi bolsunlar, ap ymä iduq 15 tayshing nomtaqi yorighça yorighali 16 umadaçi bolsun, umasarlar ymä 17 inçip ol tüzünlär oghli, tüz— 18 ünlär qizi tünlä kiintüz alti 19 öddä bïrtïn singar ong angnin— 20 larintaqi tonlarin⁶⁴ açinip, ong tïz—
lärïn çökädïp, ayalarin qawshurup 22 aghir ayagh qop süzüg kïrtkünç 23 köngülïn bïr üçlügh ögïn köngülïn
Mazmuni:
1 jonzotlar (orasi)da borki shunday aslzodalar, 2 (ular) muqaddas maxayana no‘midagi yo‘l-yo‘riq bo‘yicha 3 yuradiganlardir. Borki yana shunday jonzotlar, 4 (ular) muqaddas maxayana no‘midagi yo‘l — yo‘riq bo‘yicha 5 yurmaydiganlardir. Qanday qilib yana, (ey) tangrim, 6 shu singari ikkita boshqa (-boshqa) yo‘l-yo‘riq bo‘yicha 7 yuradigan aslzodalar o‘g‘li, aslzodalar 8 qizi bu jamiki jonzotlar qilgan 9 himmatli, ezgu ishlariga loyiq (ravishda) sevinishga 10 sazovor bo‘ladilar?” Yana tangri(lar) tangrisi 11 burxon shunday deb aytdi: “12 (Ey) Kavsikiya, qaysi bir jonzotlar xoh 13 muqaddas maxayana no‘midagi yoi-yo‘riq bo‘yicha yurishga 14 qodir bo'lsinlar, xoh yana muqaddas 15 maxayana no‘midagi yo‘l-yo‘riq bo‘yicha yurishga 16 qodir boimasin(lar), qodir bo‘lganlari ham 17 shu tariqa o‘sha aslzodalar o‘gii, aslzodalar 18 qizi kechayu kunduz olti 19 zamonda janub tomonga o‘ng yelkalaridagi 20 to‘nlarini ochib, o‘ng tizzalari 21 bilan cho‘kkalab, kaftlarini (bir-biriga)

qovushtirib, 22 ko‘p hurmat-ehtirom (bilan) g‘oyat pok sodiq 23 ko‘ngil bilan, bir maqsad, idrok va his-tuyg‘ular bilan
III. 13a (üçünç üç ygïrmï)
1 ondin singar yïrtïnçüdäkï tinligh-2 laming qilmish buyan ädgü qilinçlaringa, ädgülük äwiïshläiïngä ïyin 4 ögïrsär säwïnsär, ötrü ol tüzün— 5 lär oghli, tiizünlär kizi ülgti— 6 lançsiz tanglançsiz buyan ädgü 7 qilinçigh alirlar. Anta yänä ol 8 tüzünlär oghli, tüzünlär qizi 9 ïnça tïp tïimïsh krgäk. 10 Qlti bu ontin singarqi yïrtïnçü- 11 däkï qamagh tinligh oghlanining yügärü 12 bu közünür ötdä qilu turur näçä 13 buyan ädgü qilinchlari ädgü awirshlari 14 ärsär, inça qlti bushi birmak 15 çaghshapt köshätmäk bïlgä bïlïktä 16 ögrätïnmäktä ulati. Änitï m(ä)n ularning 17 ol antagh buyan ädgü qilinçlarninga 18 ädgüliik äwrïshlärïngä artughraq iyin 19 ögïrürmn säwïnürmn. Bu mänïng 20 'iyïn ögïrmäktïn turmish buyan 21 ädgii qilinçlarim küçïntä üzälïksïz 22 tistünkï yi'g tüz tuymaq 23 atlgh burxan qutiligh ulugh tüshkä
Mazmuni:
1 o‘ng tomondagi olamlarning jonzotlari 2 qilgan himmatli, ezgu ishlariga, 3 ezgu sa’y-harakatlariga muvofiq 4 xursand bo‘lib, sevinsa, keyin o‘sha aslzodalar 5 o‘g‘li, aslzodalar qizi hisobsiz, 6 tengi yo‘q himmatli, ezgu 7 ishlarini qiladi. Unda yana u 8 aslzodalar o‘g‘li, aslzodalar qizi 9 shunday deb aytishi kerak: 10 “Shu tariqa bu o‘ng tarafdagi olamda 11 hamma jonzot bolasining shu paytdagi, 12 bu hozirgi zamonda qilib turgan qancha 13 himmatli, ezgu ishlari, ezgu sa’y — harakatlari 14 shunday qilib sadaqa bermoq, 15 amr(larga) rioya qilmoq, dono bilim bilan 16 mashq qilmoq va boshqalardir. Shunda men ularning
shunday himmatli, ezgu ishlariga, 18 ezgu sa’y-harakatlariga ko‘p 19 xursand bo‘laman, sevinaman. Bu mening 20 o‘z shod-xurramligimdan kelib chiqqan himmatli, ezgu ishlarim kuch-qudratidan abadiy, 22 yuqori, yaxshi, himmatli, to‘g‘ri idrok 23 degan burxon baxt-saodatiga ega ulug‘ to‘lovga,
13b
1 utliqa tägdäçï bulayin. Qlti 2 bu közünür ötdäkï qamagh tinlglar—
ning qilmish buyan ädgü qilinçlaringa 4 ädgülük äwïrshlärïngä nätäg iyin 5 ögïrür ärsär, m(ä)n ançulayu ymä 6 öngrä ärtmïsh ötdäkï tinlgh- 7 larning qilu tügätmïsh buyanlaringa, 8 kïn kälïgmä ötdäkï tinlghlar— 9 ning qilghuluq buyanlaringa, alquqa 10 barça bïrtäk 'iyïn ögïrlirmn, 11 säwïniirmn. Yana ïkïntï oghur— 12 in bu oq közünür ötdäkï ondin 13 singar yïrtïnçütä ärïgmä qamagh 14 bodistwlarning näçä buyan ädgü 15 qilinçlari, ätgiilük ishlari ärsär, 16 ïnça qlti äng ïlkï burxan qut— 17 inga yangirdi köngül öritmäk, 18 yuz kälplärïg ärtürüp, aning 19 ïçïntä qilghuluq ulugh buyanlarigh 20 bütürmäk, toghmaqsiz nom taplaghin
bulmaq, äwrïlïnçsïz törügä tägmäk, 22 bïr toghumlugh ïkïntï orunta 23 olurmaqta ulati ämtï m(ä)n ol Mazmuni:
1 mukofotga yetishadigan bo‘layin. Xuddi 2 shu hozirgi zamondagi jamiki jonzotlar 3 qilgan ezgu ishlariga, 4 yaxshi xulq-atvorlariga qanchalar zavq-shavq bilan 5 xursand bo‘lsa, men shu tariqa yana 6 oldin o‘tgan zamondagi jonzotlarning 7 qilgan ezgu ishlariga, 8 keyin kelajak zamondagi jonzotlarning 9 qiladigan ezgu ishlariga — hammasi uchun 10 birday zavq-shavq bilan shod bo‘laman, 11 sevinaman, yana ikkinchi zamonda — 12 kelajak zamonda o‘nta 13 tomondagi olamda turuvchi jamiki 14 bo‘disatvlarning qanchalar ezgu ishlari, 15 yaxshi ishlari bo‘lsa (ular uchun sevinaman), 16 xuddi shu kabi eng birinchi burxon baxt-saodatiga 17 yana istak paydo qilmoq, 18 ne-ne zamonlarni o‘tkazib, shu 19 orada qiladigan ezgu ishlarni 20 bajo aylamak, ibtidosiz no‘m maqtoviga 21 erishmoq, sobit qonun-qoidaga yetishmoq(dan), 22 bir tug‘ilishdan, ikkinchi o'rinda 23 o‘tirishdan (sevinaman). Yana endi men o‘sha
III. 14a (üçünç tört ygïrmï)
1 qamagh bodistwlarning ol antagh ädgü— 2 lüg ïshlärïngä barça yilïgtïn 3 söngüktïn bärükï qop süzük 4 kïrtkünç köngülüm üzä aghir aya— 5 maqin artuqraq iyïn ögïrürmn, 6 säwïnürmn. Qlti bu kösünür öt— 7 däkï bodistwlarning qilu turur buyan 8 ädgü qilinçlaringa, ädgülüg ïshlärïngä 9 nätäg ïyïn ögïrür ärsärmn, 10 ançulayu ymä öngrä ärtmïsh öt ■ 11 däkï bodistwlarning qilu tükätmïsh 12 buyanlaringa, kïn kälïgmä ödtäkï 13 bodistwlarning qilghuluq buyanlaringa 14 alquqa barça bïrtäk ïyïn 15 ögïrürmn, säwïnürmn, ögärmn, 16 alqayurmn. Yana ymä üçünç oghur— 17 in mn bu oq köshüniir ötdäkï on— 18 tin singarqi yïrtïnçütä
ärïgmä qayu näçä könï tüz toyugh— 20 li iduq burxanlar ärsärlär, kïm ol 21 qamagh burxanlar üzälïksïz üz— 22 dünkï yïg könï tüz tuymaqigh 23 tuyup, alp bulghuluq burxan qutin bulup Mazmuni:
1 jamiki bo‘disatvlarning o‘shanday yaxshi 2 ishlari uchun jamiki miyadan, 3 suyakdan chiqqan butunlay pok, 4 ishonchga to‘la ko‘nglim bilan, chuqur hurmat 5 bilan, ko‘p zavq-shavq bilan shod bo‘laman, 6 sevinaman. Xuddi bu hozirgi zamondagi 7 bo‘disatvlarning qilayotgan ezgu 8 ishlariga, yaxshi ishlariga 9 qanchalar zavq-shavq bilan xursand bo‘lsam, 10 shu tariqa yana oldin o‘tgan zamondagi 11 bo‘disatvlaming bajarib tamomlagan 12 ezgu ishlariga, keyin kelajak zamondagi 13 bo‘disatvlarning qiladigan ezgu ishlariga- 14 hamma-hammasiga birday zavq-shavq bilan 15 shod bo‘laman, sevinaman, xursand bo‘laman, 16 duo qilaman. Yana uchinchi paytda 17 men bu hoziigi zamondagi o‘nta
tomondagi olamda 19 turuvchi qanchalik to‘g‘ri, chinakam his qilgan, 20 muqaddas burxonlar bo‘lsalar, o‘sha 21 jamiki burxonlar tuganmas, eng 22 yaxshi, to‘g‘ri tuymaqni 23 his qilib, qiyinchilik (bilan) erishiladigan burxon baxt-saodatiga erishib,
14b
1 ïmïiïgmä qamagh tinlgh oghlani üçün 2 üzälïksïz nom tïlgän äwïrïp, tidigh— 3 siz nom bushi bïrïp nomlugh köwrüküg 4 toqip, nomlugh labayigh ürüp, nomlugh 5 tughugh örü tïkïp, nomlugh yaghmur 6 yaghidip, bïsh azun tinligh oghlanlarin 7 süzük kïrtkünç köngül örïtïp, 8 nom bulunçinga tägürüp, alqinmaqsiz 9 tügämäksïz ïnçkü mängï üzä tutu— 10 rup, qlti budistwlarning pratyikabut— 11 laming arxantlarning ädgülüg 12 töz yïltïzläfi'ngä tükällïg qilu 13 yrliqamaqligh qayu iduq ïshlärï ärsär, 14 amti mn ol qamagh burxanlaming 15 ol antagh iduq ishlaringa qop süz— 16 ük kïrtkünç köngülïn artughraq iyïn 17 ögïrürmn, säwïnürmn. Ögä 18 alqayu, tägïnümn. Qlti bu közünür 19 ötdäkï ondin singarqi qamagh 20 burxanlaming iduq ïsh kütüglär— 21 ïngä^ nätäg ïyïn ögïrür ärsär, 22 m(ä)n ançulayu oq ymä öngrä ärtmïsh 23 ötdäkï ondin singarqi qamagh
Mazmuni:
1 atrofdagi jamiki jonzot bolasi uchun 2 tuganmas no‘m g‘ildirakni aylantiradilar, chek-chegarasiz 3 no‘m sadaqasi berib, no‘mli do‘mbirani
urib, no‘mli karnayni chaladilar, no‘mli 5 tug‘ni yuqori tikib, no‘mli yomg‘ir 6 yog‘diradilar, besh olamning jonzot(lari) bolalarida 7 pok, töza ko‘ngil qo‘zg‘atadilar, 8 no‘m istagiga yetishib, abadiy, 9 tuganmas, xotirjam shodlikni saqlaydilar, 10 shu tariqa bo‘disatvlarning, pratyikabutlarning, 11 avliyolaming yaxshi, 12 to‘g‘ri mohiyatlarini komil qilib, 13 marhamat qiladilar, qanday muqaddas ishlari bo‘lsa, 14 endi men o‘sha jamiki burxonlarning 15 o‘shanday muqaddas ishlari uchun tamomila pok, 16 ishonchli ko‘ngil bilan, ko‘p zavq — shavq bilan 17 shod bo‘laman, sevinaman, maqtab, 18 (ularga) marhamat qilaman. Shu tariqa hozirgi 19 zamonda o‘nta tomondagi hamma 20 burxonlarning muqaddas ish-amallari uchun 21 qanchalar zavqlanib shod bo‘lsa, 22 men (ham) shu tariqa oldin o‘tgan 23 zamondagi o‘nta tomonda hamma
uyg‘urcha nashrida kütüglärinçä
III. 15a (üçünç bïsh ygïrmï)
1 burxanlarning qilu tügätmïsh iduq 2 ïshlärïngä, kïn kälïgmä ötdäkï
ondin singarqi qamagh burxanlar— 4 ning ymä alquqa barça bïr— 5 täk iyin ögïrlirmn, säwïnürmn. 6 Ögä alqayu tägïnürmn tip 7 munçulayu yangin bu muntagh sözläyü 8 iyin ögïrmïsh krgäk. 9 Anta ötrü ol tüzünlär oghli, 10 tiizünlär qizi ärtïngü ulugh 11 bädük buyanligh yükmäkïg^{J 5} buyan— 12 ligh tïrkïnig tözï tükätï qilmish 13 qazghanmish bolurlar. Nä üçün 14 tïp tïsär, a Qawsiqiya, inça 15 qlti Gang uguzdaki qum^{J 6} saninça
üç ming ulugh ming yïrtïnçülär 17 bolsarlar, ol ança yïrtïnçü— 18 däkï tinlghlar barça arxant qutin 19 bulip, aqighsiz ädgü^{J 7} törügä tägmïsh
bulsarlar, anta yana kïm ärsär 21 bir tüzünlär oghli, tüziinlär 22 qizi ol ança tänglïg sansiz saqish— 23 siz arigh turuq arxantlar quwraghinga
Mazmuni:
1 burxonlarning bajargan muqaddas 2 ishlari uchun, keyin kelajak zamondagi 3 o‘nta tomondagi hamma burxonlarning 4 hammasi uchun birday 5 zavqlanib shod bo‘laman, sevinaman, 6 maqtab, (ularga) yetishaman, deb 7 shu tariqa, shu tarzda, so‘zlab 8 zavqlanib xursand bo‘lish kerak. 9 Shundan keyin o‘sha aslzodalar o‘g‘li, 10 aslzodalar qizi juda ulug‘, 11 g‘oyat saodatli “hodisa”ni, saodatli 12 yig‘inni to‘liq amalga oshirgan bo‘ladilar, 13 (ularga) erishadigan bo‘ladilar. Nima uchun 14 deb so‘rasalar, ey Kavsikiya, (sababi) quyidagichadir: 15 Gang daryosidagi qum miqdoricha, 16 uch ming, necha-necha ming olamlar
bo‘lsinlar. 0‘sha olamlardagi 18 jonzotlarning hammasi avliyo(lar) baxt-saodatini 19 topib, alg‘ov-dalg‘ovsiz, yaxshi qonunga yetishgan 20 bo‘lsalar, u yerda yana kim bo‘lsa, 21 bir aslzodalar o‘g‘li, aslzodalar 22 qizi o‘shancha miqdordagi son-sanoqsiz 23 pok avliyolar jamoatiga
15b
bir azunta kätgülük tonin kädïmïn, 2 yïgülük ïçkülük ashin suwsusin, tüshägülük 3 toltin tushakin 'iglämïshtäkï 4 otin ämïn^{J 8} bu tört türlüg 5 tapighin udughin tapinsar, udunsar^JS> 6 ol ança çïn kïrtü bursang 7 quwraghlarqa tapinmaqtin turmish 8 ulugh buyan ädgü qilinçigh yämä
uyg‘urcha nashrida yükmäkïn; yükmäk so‘zi falsafiy termin bo'lib, sezgi a’zolari bilan obyektiv borliqning o‘zaro aloqasi natijasida paydo bo‘ladigan hodisadir. Bu termin tub mohiyati bilan uncha ahamiyatli boimagan hodisaga nisbatan qoilanadi.
uyg‘urclia nashrida quw
uyg‘urcha nashrida ögü
uyg‘urcha nashrida — nomin.
uyg‘urcha nashrida ökünsär.
9 bu ïyïn ögürmäklïg buyan ädgü 10 qilbnçigh oqshatsar, yöläshtürsär,
mïng ülüshïntä bïrïngä ymä 12 yrtmäz. Nä üçün yïtmäz tïp 13 tïsär, tapigh udugh qilmaqtin 14 turmish buyan ädgii qilinç ärsär, san— 15 ligh saqishligh ülgülüg qolulugh tïtïr. 16 Yänä alqu buyanlar barça anta
tütülmäz üçiin, anin antagh titïr. 18 Ï'yïn ögïrmäktïn tormish buyan
ädgü qilinç ärsär, sansiz saqishsiz 20 ülgiisüz qolusuz titïr. Yana 21 ätmïh kältäçï küzünür bu üç öd— 22 kï buyanlar barça anta tutulur 23 üçiin anin antagh bolur. Ani üçün
Mazmuni:
1 bitta olamda kiyadigan to‘ni bilan, kiyimi bilan, 2 yegulik, ichguligi bilan, oshi bilan, suvi bilan, to‘shab qo‘yadigan 3 o‘rin-to‘shagi bilan, kasal bo‘lganda (kerak bo‘ladigan) 4 dori-darmonlari bilan, bu to‘rt turli 5 xizmati-yu ibodati bilan sajda qilib, iltijo qilsa, 6 o‘sha chinakam, haqiqiy rohiblar 7 jamoatiga sajda qilib turgan, 8 ulkan ezgu ishi bilan, yana 9 zavqlanib shod bo‘lishi bilan, ezgu 10 ishlari bilan solishtirsa, qiyoslasa, 11 ming ulushdan biriga ham 12 yetmaydi. “Nima uchun yetmaydi?” deb 13 so‘rasa, xizmat-u ibodat qilishdan 14 hosil bo‘lgan ezgu ishlarning 15 son-sanog‘i bor, vaqti, o‘lchovi bor, deyiladi. 16 Yana hamma ezgu ishlar(ning) barchasi u yerda 17 tutilmaydiganligi (qabul qilinmaydiganligi) uchun shunday deyiladi. 18 Zavqlanib shod bo‘lishdan hosil bo‘ladigan ezgu 19 ish esa son-sanog‘i yo‘q, 20 o‘lchovi, vaqti yo‘q, deyiladi. Yana 21 o‘tgan, kelajak, hozirgi — bu uch zamondagi
ezgu ishlar(ning) hammasi u yerda tutiladi (qabul qilinadi). 23 Shuning uchun (u) shunday bo‘ladi. Shuning uchun,
III. 16a (tiçünç alti ygrmï)
1 [anin antagh bolur. Ani üçün]'"’ kïm qayu tinlghlar ölgiilünçsïz täng— 2 länçsïz üsdünkï yïg buyan ädgü 3 qilinçigh qilayin tïp kösäsärlär,
ötrii ol tinlghlar bu ïyïn ögïrmäk— 5 lïg yïg ögrätïgdä üsüksüz tüt— 6 çï üriik usati ögrätïnmïsh 7 krgäk. Taqi ymä qayu uzun ton— 8 lugh tinlghlar tïshï ätözïn ärïp, 9 ärkäk ätözïn bulayin tïp kös — 10 äsärlär, ymä bu oq 'ïyïn ögïr— 11 mäklïg yïg ögrätïgda ögrätïn— 12 mïsh krgäk. Sïzïgsïzïn ol kösiish— 13 i qangay, tükällïg ïrkäk ätöz— 14 üg bulghay, tip yarliqadi. Anta 15 ötrii tngrï qani Xormuzta tngrï 16 tiikäl bïlgä tngrï tngrïsï 17 burxantin bu nomlugh yrliqigh 18 ashidu tägïnïp, yana tngrï tngrïsï 19 burxanqa inça tïp ötüntï 20 uqa tägïntïm ati kötrülmïsh 21 tngiïm. Ïyïn
qavs ichidagi jumla uyg‘ur nashridan.
ögïrmäkli'k buyan ädgü 22 qilinçning ulugh türlüg yïgïn
Mazmuni:
1 [shunday bo‘ladi. Shuning uchun] kim qaysi jonzotlar beo‘lchov, beqiyos 2 yuqori, yaxshi, ezgu 3 ishlarni qilayin, deb orzu qilsalar, 4 u jonzotlar zavqlanib shod bo‘lishni, 5 yaxshi odatni doimiy, 6 mutassil ravishda o‘rganishi 7 kerak. Yana qandaydir ayol 8 jonzotlar, ayollik tanamni o‘zgartirib, 9 erkak tanasiga ega bo‘lay, deb orzu qilsalar, 10 yana zavqlanib shod bo‘lishni, 11 yaxshi odobni o‘rganishi 12 kerak. Shubhasizki, o‘sha orzusi 13 qonadi, mukammal erkak tanasiga 14 yetishadi” deb javob berdi. Shundan 15 keyin tangri(lar) xoni Xo‘rmuzta tangri 16 komil, dono, Tangri(lar) tangrisi 17 burxondan va’z javobni
eshitib bo‘lgach, yana Tangrilar tangrisi 19 burxonga shunday deb iltimos qildi: 20 “Tushundim, (ey) nomi ulug‘langan 21 tangrim, zavqlanib shod bo‘lishni, ezgu 22 ishlarning ulug‘(ligini), turlicha yaxshiligini,
16b
1 atruqin amti köshüshiim tägïnür 2 tngrïm, ötügçï bulmaq buyan ädgü 3 qilinçning ulugh, türlük yïgïn, adruq — 4 in nomlayu yrliqaghay ärtï kïm, 5 kïnkï tinlighlar uqzunlar, bïlztin — 6 lär. Kïn kälïgmä ötdäkï budistw— 7 larigh yügärü nom tïlgänïn äwïrtgü— 8 kä köshüsh öiïtzünlär. Amti bu 9 köziinür ötdäkï burxanlarigh yügärü 10 nom tïlgänïn äwfitgälï köngül turghur- 11 sunlar, tngrïm tïp tïdï. 12 Anta ötrü tügäl bïlgä bïlïglïg 13 tngrï tngrïsï burxan Xormuzta tngiï — 14 kä ïnçä tïp yarliqadi: ïnçä 15 ärsär, tngrïlär ïïigïyä, tïtrü 16 tinglaghil. M(ä)n sanga nomlayu bïräyïn. 17 Qawsiqiya bïrük kïm qayu tüz— 18 ünlär oghli, tüzünlär qizi
üzälïksïz üsdünkï yig könï, 20 tüz tuymaq burxan qutin bulayin 21 tip közäsärlär, ötrü ular 22 iduq tayshing nomtaqi yorighça yorip, 23 tünlä kiintüz alti ötdä
Mazmuni:
1 afzalligini! Endi orzularimga yetishaman, (ey) tangrim. 2 (Men) iltimos qiluvchi bo‘lib ezgu 3 ishning ulug‘, turlicha yaxshiliklarini, har xilligini 4 va’z qilib, marhamat qilgay edikim, 5 keyingi jonzotlar uqib olsinlar, bilib qo‘ysinlar. 6 So‘ngra (ular) kelajak zamondagi bo‘disatvlarni 7 yuqori no‘m g‘ildiragini aylantirishga 8 orzu-niyatlarini ko‘rsatsinlar. Endi bu 9 hozirgi zamondagi burxonlarda yuqori 10 no‘m g‘ildiragini aylantirgani istak paydo qilsinlar, 11 (ey) tangrim”, deb javob berdi. 12 Shundan keyin mukammal, dono bilimli 13 Tangri tangrisi burxon Xo‘rmuzta tangriga 14 shunday deb gapirdi: “Unday 15 bo‘lsa, (ey) tangrilar xoni, yaxshilab 16 tinglagin. Men senga va’z qilib berayin, 17 (ey) Kavsikiya. Agar kim qaysi aslzodalar 18 o‘gii, aslzodalar qizi 19 doimo yuqori, yaxshi, to‘g‘ri 20 fahmlash (bilan) burxon baxt-saodatini topayin, 21 deb orzu qilsalar, keyin ular 22 muqaddas maxayana no‘mining yo‘l-yo‘riq!ari bo‘yicha yurib, 23 kecha-yu kunduz olti paytda III. 17a (üçünç yïtï ygrmï)
1 qlti öngräkï törüçä süzük 2 kïrtkünç köngülïn bïr üçlügh 3 ögïn ïnçä tïp tïmïsh krgäk. 4 Amti m(ä)n ïsïg özilmüztïn 5 bärü inanurbiz, ondin singarqi 6 qamagh burxanlarqa qayu näçä 7 üsälïksïz üsdünkï yig könï 8 tüz tuymaq burxan qutin bulu 9 yrliqap, taqi nom tïlgänïn äwïrä 10 yrliqamaz (kan)⁴' nirwanqa kïrgälï 11 oghrayu yrliqamish bögü bïlïklïg
burxanlar ärsärlär, ol qamagh 13 burxanlar qatinga yïlïkïmïztïn, 14 söngükümïztïn bärü qop süzük 15 köngülümüz üzä tübümüznï yir— 16 kä tägürüp yïnçürü tübün yükünüp, 17 ötügçï bolu tägïnürbïz. 18 01 qamagh bögü bïlïklïg burxanlar 19 ulugh yrliqançuçi köngül öritü 20 yrliqap, ulugh nom tïlgänïn äwïrä 21 yrliqazunlar. Ulugh nomlugh yaghmur 22 yaghitu yrliqazunlar. Ulugh Mazmuni:
1 shuningdek, oldingi qonun bo‘yicha pok, 2 sodiq ko‘ngil bilan, bir maqsad 3 (bilan), niyat bilan shunday deb aytish kerak: 4 “Endi men issiq jonimizdan 5 kechib ishonamiz o‘nta tomondagi 6 jamiki burxonlarga! Qachonki 7 doimo ustun, yaxshi, to‘g‘ri 8 fahmlash (bilan) burxon baxt-saodatini topib, 9 marhamat ko‘rsatib, yana no‘m g‘ildiragini aylantirmagan 10 xon(lami) nirvonga kir(giz)ish uchun, 11 tayyorlash (uchun) dono, bilimli 12 burxonlar bo‘lsalar, o‘sha jamiki 13 burxonlar baxt-saodati uchun iligimizdan, 14 suyagimizdan (voz) kechamiz, butunlay pok 15 ko‘nglimiz bilan ildizimizni yerga 16 tegizamiz, egilib, ta’zim qilamiz, 17 iltijo qiluvchi o‘laroq yetishamiz. 18 0‘sha jamiki dono, bilimli burxonlar 19 ulug‘, marhamat qiluvchi istak qo‘zg‘atib,
iltifot qilib, ulug‘ no‘m g‘ildiragini aylantirib, 21 marhamat qilsinlar. Ulug¹ no‘mli yomg‘ir 22 yog‘dirib, marhamat qilsinlar. Ulug‘
17b
1 nomlugh yula tamturu yrliqazun— 2 lar. Kïrtü nom tözlüg yolugh oruq- 3 ugh y(a)ritu, yaltritu y(a)rliqazunlar. 4 Näng ïnçïp nirwanqa kïrü y(a)rliqa— 5 matin yïrtïnçütä ürkäç uzun 6 ödün mängün turu yarliqap, 7 alqu tinlgh oghlanlarin qop ämgäk— 8 läffntïn osquru qutqaru yarliqap, 9 alqinmaqsiz tügämäksïz ïnçkü 10 mängï üzä qamaghuni bïr
uyg‘urcha nashrida — yrliqamaz xan.
uyg‘ur nashrida shu so‘zdan oldin bular orttirilgan.
täk 11 ïnçgülük mängïlïk qilu yrliqaz— 12 unlar. Bu⁴² bïzïng ötiigçï 13 bolmaqirniz tiltaghinta ötkürü 14 iitlüm näçä buyan ädgü qilinçiari— 15 miz turti ärsär, ol buyan ädgü ailinç— 16 larimizni barça üzälïkïsïz yïg 17 könï tiiz tuymagh burxan qutinga 18 äwïrä tägïnürbïz. Qlti öngrä 19 ärtmïsh, kïn kälïgmä, amti közüniir 20 bu iiç ödkï budistwlar ötiigçï 21 bulmaq buyan ädgii qilinçlarin nätäg 22 iisälïksïz üsdünkïyïg könï23 tüz tuymagh burxan qutinga äwïrdï
Mazmuni:
1 no‘m!i mash’aia yondirib, marhamat qilsinlar. 2 Haqiqiy no‘m mohiyati bor yoMni 3 harakatga keltirib, yoritib, marhamat qilsinlar. 4 Shunday qilib, nirvonga kirish (ular)ga nasib bo‘lmay, olamda uzoq, uzun 6 zamon, abadiy tursinlar, marhamat qilib, 7 jamiki jonzot bolalarini butunlay azoblaridan 8 xalos qilsinlar, qutqarsinlar, marhamat qilsinlar.
Yo‘qolib ketmay, tugab bitmay, tinch-omon, 10 xursandlik bilan hammasini birday 11 xotirjam, shod-xurram qilib, marhamat qilsinlar.
Bu bizning iltimoschi 13 bo'lishimiz sababidan yuz bergan (bo‘ladi. Shuning) 14 natijasida qanchalar ezgu ishlarimiz 15 paydo bo‘lgan bo‘Isa, bu ezgu ishlarimizning 16 hammasi (bilan), doimiy, yaxshi, 17 to‘g‘ri fahmlash (bilan) burxon baxt-saodatiga 18 erishamiz. Shuningdek, ilgari
boigan, keyin keiadigan, hozirgi 20 — bu uch zamondagi bo‘disatviar iltimoschi 21 bo‘iib, ezgu ishlari bilan, qachonki 22 doimiy, yuqori, yaxshi, to‘g‘ri 23 fahmlash (bilan) burxon baxt-saodatiga erishgan,
III. 18a (ilçünç säkïz ygrmï)
lar äwïrärlär ävvïrgäylär ärsär, 2 ançulayu oq bïz ymä ötügçï 3 buimish buyan ädgii qilinçimizni 4 üsälïksïz üsdünkï yïg-'^J könï tiiz 5 tuymaq burxan qutinga äwïrä tägïnür- 6 bïz tïp tïmïsh krgäk. Bu tïtïr 7 nom tïlgänïn ävvïrgiikä öttigçï bulmaq— 8 ligh yïg ögrätïg. Qawsiqiya bi'rök 9 kïm qayu kïshï bu iiç mïng ulugh mïng 10 yïrtïnçütä tolu yrtï ärdïnï urup 11 kïrtiitïn kälmïshkä aghir ayagh tapigh 12 udugh qilsar, ïkïntï yana bïr kïshï 13 ki'rtütïn kälmïsh yïg^ nom tïlgän— 14 ïn äwïrtgälï ötiigçï bulsar, munung buyani 15 ashnuqi yïrtïnçütä tulu yitï 16 ärdïnï urup bushi bïrmïsh buyanta 17 utar yïgätïr. Nä üçün tïp tïsär, 18 ashnuqi buyan ärsär, tawar bushi 19 tïti'r. Kïnkï buyan ärsär, nom bushi 20 tïtïr. Qawsiqiya üç ming ulugh 21 ming yïrtïnçiitä tolu yitï ärdïnï 22 urup bushi bïrmäk buyan yämä tur— 23 sun, bïrök kïm qayu kïshï Gang
Mazmuni:
I erishayotgan, erishadigan bo'lsalar, 2 shu tariqa biz yana iltimoschi 3 bo‘lganimiz (uchun), ezgu ishimiz bilan, yuqori, yaxshi to‘g‘ri 5 fahmlash (bilan) burxon baxt-saodatiga yetishamiz, 6 deb aytish kerak. Bunday 7 no‘m g‘ildiragini aylantirishga iltimoschi bo‘lmoq 8 yaxshi odatdir, (ey) Kavsikiya. Agarkim 9 biron odam bu uch ming, son- sanoqsiz 10 olamda to‘liq, yetishgan xazinani joylashtirib, 11 haqiqiydan paydo bo‘lgan (jonzot)ga hurmat bilan xizmat 12 qilsa, ikkinchi tomondan, yana bir odam 13 haqiqiydan paydo bo‘lgan yaxshi no‘m g‘ildiragini 14 aylantirgani xizmatkor bo‘lsa, ularning xizmati 15 oldingi olamda to‘liq, yetuk 16 xazinani joylashtirib, sadaqa bergan savobdan
(ham) yuqori bo‘ladi. Nima uchun deb so‘rasa, 18 oldingi savob (ish) mol-dunyo sadaqasidir. 19 Keyingi savob (ish) esa no‘m sadaqasi
deyiladi. (Ey) Kavsikiya, uch ming, son-sanoqsiz 21 olamda to‘liq, yetuk xazinani 22 joylashtirib, sadaqa bermoq(ning) savobi yana bo‘lsin. 23 Agarkim qaysi bir odam Gang
18b
1 ögüztäkï qum saninça üç mïng 2 ulugh mïng yïrtïnçülärtä tolu yitï 3 ärdïnïlär urup, qamagh burxanlarqa aghir 4 ayagh tapigh udugh qilsar, ïkïntï 5 yana bïr kïshï yalanguz bïr ök 6 burxanigh nom tïlgänïn äwïrt— 7 kälï ötügçï bulsar, munung buyan— 8 i yämä ök ashnuqi buyanta utar
yïgädür. Nätägïn utur yïgädiir tïp 10 tïsär, kïnkïsï nom bushi tïïïr. 11 Ashnuqisi tawar bushi tïtïr. Nom bushi— 12 ning yänä bïsh*⁵ türlük yïg ashig— 13 ï bar tïïïr. Qayular ol bïsh tïp 14 tïsar, ïnçä qlti: äng ïlkï nom
bushi ärsär, özkä adinaghuqa 16 bïrlä ashighligh tïtïr. Tawar bushi 17 näng ïnçïp antagh ärmäz. Ïkïntï, 18 nom bushi ärsär, tinlighlarigh tiç 19 oghush yïrtïnçütïn üntürghälï 20 udaçi tïtïr. Tawar bushi yalanguz 21 az amranmaq oghush yïrtïnçütïn yämä 22 tintürü ärmäz. Üçünç, nom bushi
ärsär, tüz nomlugh ätöziig
iMazmuni:
daryosidagi qum miqdoricha (olamlarda), uch ming, 2 son-sanoqsiz olamlarda to‘liq, yetuk 3 xazinalarni joylashtirib, hamma burxonlarga 4 izzat-hurmat (bilan) xizmat qilsa, ikkinchidan, 5 yana bir odam yolg‘iz, tanho 6 burxonning no‘m g‘ildiragini aylantirgani 7 iltimoschi bo‘lsa, buning savob(lar)i 8 yana oldingi savob (ish)dan 9 yuqori bo‘ladi. “Nima uchun yuqori bo‘ladi?” deb 10 so‘rasalar, keyingisi no‘m sadaqasidir.
Oldingisi mol-dunyo sadaqasidir. No‘m sadaqasining 12 yana besh turli yaxshi, foydalisi 13 bordir. “Qaysilar o‘sha besh (turi)?” deb 14 so‘rasa, (ular) quyidagichadir: birinchidan, no‘m 15 sadaqasi boiib, (ham) o‘ziga, (ham) boshqa birovga 16 baravar foydalidir. Mol-dunyo sadaqasi 17 aslo unday emas. Ikkinchidan, 18 no‘m sadaqasi boiib, jonzotlarni uch 19 turli olamdan chiqarib olgani 20 qodirdir. Mol- dunyo sadaqasi (esa) bitta, 21 oz sevadigan toifa olamidan ham (jonzotlarni) 22 chiqarib ola bilmas. Uchinchidan, no‘m sadaqasi 23 esa to‘g‘ri no‘mli tanani
III. 19a (üçünç toquz ygrmï)
1 arittaçi tïtïr. Tawar bushi yänä 2 yanturu ät ätöz\üg⁶⁵ ärsär, öklï- 3 tür. Törtünç, nom bushining töz— 4 ï näçägä tägï alqinçsiz tügätïnç— 5 sïz tïtïr. Tawar bushi tözï yana 6 t(ä)rkkäyä ödün alqintaçi, tükä— 7 taçï ärür. Bïshïnç nom bushi ärsär, 8 oghrayu bïlïksïz bïli'kïg üçägü— 9 nï tarqartaçi tïtïr. Tawar bushi 10 yalanguz az nizwanigh oq kävär, küçsï—
rätür. Ani üçün yämä Qawsiqiya 12 ötügäçï bulmaqtin turmish buyan
ädgü qilinç ölgülänçsïz, tänglänçsïZ, 14 yöläshtürgülüksïz tïtïr. Qlti m(ä)n 15 öngrä asankiligh uzun yolta 16 bodistwlar yorighinta yoriyur ärkän. 17 Öküsh qurla burxanlarqa 18 nom tïlghänïn äwïrtgälï ötügçï 19 boltum. 01 oq buyan küçïntä burxan 20 qutin bultuqimta üç mïng ulugh
mïng yïrtïnçününg qanghi ulugh 22 Azrua tngrï mïnï nom tïlgänïn
Mazmuni:
1 poklaydigandir. Mol-dunyo sadaqasi esa yana 2 qaytadan tana boisa, (u) kattalashadi. 3 To‘rtinchidan, no‘m sadaqasining 4 ildizi o‘shangacha doimiy, tuganmasdir. 5 Mol-mulk sadaqasi ildizi yana 6 tezlik bilan yo‘qoladigan, tugaydigandir. 7 Beshinchidan, no‘m sadaqasi esa 8 yigilib, nodonlikni, (ya’ni) uch (zahar)ni 9 tarqatadi, deyiladi. Mol-mulk sadaqasi esa 10 faqat oz hayajonnigina bo‘shashtiradi. 11 Shuning uchun ham (ey) Kavsikiya, 12 iltimoschi boiishdan hosil boigan savob (ish) va 14 ezgulik — oichovsiz, solishtirib boimaydigan, 14 tengi yo‘qdir. Shu tariqa men 15 oldingi son-sanoqsiz, uzun yoida 16 bo‘disatvlar yoi-yo‘rig‘i bo‘yicha yurar ekanman, 17 ko‘p marta burxonlarga 18 no‘m g‘ildiragini aylantirish uchun iltimoschi 19 boidim. 0‘sha savob (ish) kuchidan burxon 20 baxt-saodatini topganimda, uch ming, son- 21 sanoqsiz olamning xoni ulug‘ 22 Azrua tanri mendan, no‘m gildiragini 19b
äwïrgälï ötüntï. Qlti m(ä)n öngrä 2 qamagh tinligh oghlanin ïnç mängïlïg 3 qilghalir üçün öngräkï burxanlar— 4 igh nirwanqa kïrü yrliqamazun, 5 ür kïç,⁶⁶ uzun ödün yïrtïnçüdä turu-6 yrliqazunlar tip ötügçï 7 bultum. Ol oq buyan küçïntä on (türlüg) 8 küç, tört türltig (qorqunçsiz bügä bïlïknïng) ürük ozati 9 omanmish ök turughlar. Ulugh ädgü 10 öglï köngül ulugh yarliqançuçi köngül— 11 tä ulati savsiz saqishsiz qamagh— 12 ligh nomlarigh tanuqlaghali bultum. Näçä— 13 tä bïrük m(ä)n nirwanqa kïrü yrliqazar 14 m(ä)n, ymä ïnçïp ädgütï ök nomlugh
shazinim öçiilmätïn alqinmatin 16 surati ödkä tägïnçä kädkï yirtïnçü-
dä särïlïp turur. Yana yämä Kawsiki— 18 ya qaru mänïng nomlugh ätözüm 19 ärsär, arigh süzüg oqshatghuluqsuz 20 adruq adruq soqunçigh öng körk 21 bïlgüläiïn ülgülänçsïz tänghlänçsïz (bïlgä bïlïglaiïn ülgiilänçsïz tänghlänçsïz)** 22 ädgü ädrämläiïn saqinu, sözläyü 23 yitïnçsïz tïtïr. Qamagh bïsh azun
mazmuni:
1 aylantirgin, deb iltimos qildi. Shu tariqa men oldingi 2 jamiki jonzot bolalarini tinch-omon, shod-xurram 3 qilish uchun, (ular) oldingi burxonlami 4 nirvonga kiritmasin (deb), 5 azalgi uzoq zamon(dagi) olamda istiqomat qilib, 6 marhamat topsinlar, deb iltimoschi 7 bo‘ldim. 0‘sha savob (ishning) kuchidan o‘n (turli) kuch-qudrat, 8 to‘rt turli (jasur aql, bilim) doimiy (ravishda) 9 o‘mashib, turib qoldi. G‘oyat buyuk, 10 aqlli ko‘ngil bilan, g‘oyat marhamat qiladigan ko'ngil bilan
yana son-sanoqsiz jamiki 12 no‘mlarga guvohlik bergani muvaffaq bo‘ldim. Shuningdek, 13 agar men nirvonga kirib, marhamat topadigan bo‘lsam, 14 yana yaxshi no‘mli 15 ta’limotim o‘chmasdan, yo‘qolmasdan,
surati⁶⁷ zamonga yetguncha oxirgi olamda⁵⁹ 17 qat’iy turibdi. Yana (ey) Kavsikiya, 18 mening no‘mli tanamning 19 esa pok, toza, tengsiz, 20.go‘zal, yoqimli, rang 21 alomatlariga ko‘ra tengi yo‘q 22 yaxshi fazilatlari bo‘lib, (bu haqda) o‘ylab, so‘zlab 23 tugatib bo‘lmaydi. Jamiki besh olam
III. 20a (üçünç ulush ygrmï)
1 tinlghlar oghlani ol nomlugh ätöz— 2 üm oghrinta ädgükä, mängïkä 3 tägmäklärïn yüz mïng tümän kalp 4 ödlärkä tägï nomlap, sözläp 5 tügätïnçsïz tïtïr. 01 oq nom— 6 lugh ätözüntä yana alqu nom— 7 lar barça qalisiz tutulurlar. Alqu 8 nomlarta yana nomlugh ätözüm 9 tutulmaz. Mängü mängï ärïp ïnçïp 10 mängï tip atqantaçi körümkä 11 sanmaz. Nizvanligh köngültä blgür— 12 mä(mä)kï⁵' üzä ïkïn ara üzülür
üçär, oshughlugh ärsär, y(ä)mä ïnçïp 14 yana üzültäçï ol, atqanghuluq
üzülmäk körüm ärmäz, siyur tinlighlar— 16 ning adruq adruq öngï ärmäz, körüm— 17 lärïn, blgürtür adruq adruq 18 çin kïrtü ärür körümlärïn, yurar tinligh— 19 laming nizvanligh b(ä)k baghlarin 20 çughlarin antagh bagh çugh yoq kïm yürül— 21 mägülük shashilmaguluk. Oriturur 22 küsälämül tïtmä ädgülüg töz yïltïzlärïn
Mazmuni:
1 jonzotlar bolasi o‘sha no‘mli tanam 2 tufayli ezgulikka, tinchlikka 3 yetishishlarini yuz ming tuman kalp 4 zamonlargacha va’z qilib, so‘zlab
tugatib bo‘lmaydi. 0‘sha no‘mli 6 tanamda yana jamiki no‘mlarning
hammasi to‘liq saqlanadi. (Ammo) jamiki 8 no‘mlarda no‘mli tanam
saqlanmaydi. (No‘mli tanamga) abadiy shod-xurramlik bo‘lsa ham,
abadiy shod-xurram deb ataladigan tasawurga 11 tobe emas. Kuchli hissiyotli ko‘ngilda zohir bo‘lmasdan 12 shu bilan ikkovining orasida uzilib, 13 yo‘q bo‘ladi. Shuningdek, yana shu yo‘sinda 14 uziladi, lekin bir-biriga bog'liq holda 15 uzulmoq tasawur emas. Bu jonzotlarning 16 turli-tuman rangi bo‘lmaydi, tasawurlarini 17 namoyon qiladi, turli - tuman, 18 haqiqiy tasawurlarini, yuradigan jonzotlarning 19 kuchli hissiyotli, mustahkam arqonlarini, 20 tugunlarini! Unday arqon, tugun yo‘qki, yechilmaydigan 21 bo‘lsin! Paydo qilinar 22 (ko‘ngilda) istakka mos deb ataladigan yaxshi ildizlarini!
20b
1 (Antagh ädgülüg töz yiltiz yoq) kïm ömägiilük yasharmaghuluq ürä 2 tügätïp bütmäyük, bushmayuk ädgiilüg 3 töz yiltizlarigh bütürür, bishirur. 4 Bümïsh bishmish ärsär, ötrü oz— 5 ghurur, qutqarur. Ïnçïp tïgïrsïz 6 täbïrsïz alqu tïkï çughi 7 iraq, öngï ödrülmïsh, ürük amil 8 ïtïgsïz ärksïnmäkkä tügällïk, 9 ïnçkü mängïlïg, üç ödlärtä 10 ärtmïsh äiïp yana üç ödlärïg 11 blgürttäçï, shrawaklar pratyikabut— 12 larning bïlgülüklärïntïn ünmïsh, 13 ärtmïsh, öngï säçülmïsh alqu ulugh 14 budisatwlarning bishruni yorighuluqi, 15 qamagh bögü bïlïklïg burxanlarning 16 adirsiz bïrtäg tözï tübï 17 titir. Muntagh osughlugh
nom- 18 lugh ätözümïn ymä oghrayu öngrä- 19 kï qum saninça burxanlarig nom nom— 20 laghali nomlugh tïlgänïn⁶⁸ äwïrtgälï 21 ötügçï bolmish buyan ädgü qilinç 22 küçïntä tanuqlamish bolmish ärürmän. 23 Anin kïm qayu tinlighlar üzälïksïz Mazmuni:
1 (Unday yaxshi ildiz boshqa yo‘q)ki, ushlaydigan, ko‘karmaydigan (boisin). (Bu ildiz) tugatib 2 oxiriga yetkazilmagan, yetilmagan ezgulik 3 ildizlarini yetiltiradi. 4 (Ular) yetilgandan keyin 5 najot beradi. Shunday qilib, 6 tinch-osoyishta, hamma g‘alva-yu g‘avg‘odan 7 uzoq, rangi ajrab turadi, xotirjam, 8 zulmsiz hukmronlikka erishtiriladi, 9 shod- xurramlikka (etishtiradi), uch zamondan 10 oshib o‘tgan boiib, yana uch zamonni 11 ko‘rsatadi. (Bu) Shravaklar,^5J pratyikabutlarning 12 bilim-donoliklaridan o‘sib chiqib, 13 ilgarilab ketgan, boshqa (tomonlarga) sochilib ketgan jamiki ulug‘ 14 bo‘disatvlarning xatti- harakati (va) ishlaridir (deyiladi), 15 jamiki dono bilimli burxonlarning
ajralmas yaxlit, birday asosidir 17 deyiladi. Bunday ko‘rinishdagi no‘mli 18 tanam bilan aynan azaliy, 19 (dengiz) qumi singari (son- sanoqsiz) burxonlarga (no‘m) va’z qilgani, 20 no‘mli g‘ildirakni aylantirgani 21 iltimoschi boigan savob, ezgu ishlari 22 kuchi bilan guvohlik beryapman. 23 Shuning uchun qaysi bir jonzotlar tuganmas, III. 21a (üçünç bïr ötüz)
1 üstünkï yïg könï tüz tuymaq 2 burxan qutin közäsärlär, ötrü 3 ular bïrär shlok bïrär padak... nom— 4 larigh nomlaghali nomlaghali yämä 5 ögrätïnmïsh krgäk. Bïrär shlok 6 bïrär padak nom nomlamaqdin 7 turmish buyan ädgü qilinçigh taqi 8 ülgülägälï tanglaghali boltuqmaz. Taqi 9 nä ayitmish krgäk burxanlarigh 10 nom nomlaghali, nomlugh tilgan 11 äwïrtgälï, nirwanqa kïrmätïn yïrtïn— 12 çütä turgurghali ötügçï bolup,
otlayu ötünmäktïn turmish buyan ädgü 14 qilinçning sanin saqishin kïm ülgü- 15 lägälï, sanaghali ughay tïp yrliqadi. 16 01 ödün tngrï qani Xormuzta 17 tngrï yana ok tngrï tngiïsï 18 burxanqa ïnçä tïp ötündï: ati
kötrülmïsh, ayaghqa tägïmlïk tngrïm, 20 antagh ärsär, kïm qayu burxan quti 21 kösüshlük tüzünlär oghli, 22 tüzünlär qizi üzälïksïz üz— 23 tünkï yïg könï tüz tuymaq burxan 24 quti üçün üç türlüg kölüngüliik Mazmuni:
1 ustun, yaxshi, to‘g‘ri tuymaq(ni), 2 burxon baxt — saodatini orzu qilsalar, 3 ular bir shlok, bir padak no‘mni 4 va’z qilish uchun, o‘qitish uchun ham 5 (bu aytilganlarni) o‘rganishi kerak. Bir shlok, 6 bir padak no‘mni va’z qilish bilan 7 hosil bo‘lgan ezgu, yaxshi ishni yana 8 (hech narsa bilan) o‘lchab, solishtirib bo‘lmas. Yana 9 nima aytish kerak? Burxonlarga 10 no‘m va’z qilgani, no‘mli g‘ildirakni 11 aylantirgani, nirvonga kirmasdan dunyoda 12 turgani iltimoschi bo‘lib, 13 maslahat berib, iltimos qilishdan hosil bo‘lgan yaxshi, ezgu 14 ishlarning son — sanog‘ini kim o‘lchab, 15 sanab bera oladi?” deya javob berdi. 16 Shu paytda tangri(lar) xoni Xo‘rmuzta 17 tangri yana Tangri(lar) tangrisi 18 burxonga shunday deb iltimos qildi: “(Ey) nomi 19 ulug‘langan, hurmatga sazovor tangrim! 20 Unday bo‘lsa, qaysi (bir) burxon baxt-saodatini 21 orzu qiladigan aslzodalar o‘g‘li, 22 aslzodalar qizi tuganmas, 23 yuksak, yaxshi, to‘g‘ri tuymaq burxon 24 baxt-saodati uchun uch turli g‘ildirakli 21b
1 nomlarta ädgü qilinçqa qatighlan- 2 sarlar, kusalamul tïgmä ädgülüg 3 töz yiltiz tïksär, tarisarlar, 4 ol antagh ädgü qilinçlarin ädgülüg 5- yiltizlarin nätäg burxan qutiinga 6 äwïrgülük ol tïp ötündï. 7 Anta ötrü tügäl bïlgä bïlïklïg 8 tngrï tngrïsï burxan Xormuzta 9 tngrïkä ïnçä tïp yarliqadi: 10 tngrïlär ïlïgï Qawsiqiya, kïm 11 qayu burxan quti kösüshlün üç 12 türlüg kölüngülük nomlarta 13 bishruni qatighlanu buyan ädgü qilinç 14 qilsarlar, ötrü ol tinlighlar 15 tünlä küntüz alti ötdä qop 16 süzük, kïrtkünç köngülïn ol 17 qilmish buyan ädgü qilinçlarigh tuta 18 ïnçä tïp tïmïsh krgäk: 19 qayu maning ïlkïsïztïn bärükï öd- 20 körü bu künkï künkä tägï üç ärdïnï— 21 lïg tarighlagh ïçïntä saçmish, tarimish 22 näçä buyan ädgü qilinçlarim ärsär, 23 qlti ayaça ash bïrmïsh atudça
Mazmuni:
no‘mlarda yaxshi ishlarga tirishib harakat qilsalar, 2 yaxshi urug‘li har qanday yaxshilikning 3 ildizini tiksa, eksa, 4 u o‘shanday yaxshi ishlari bilan ezgulikning 5 ildizlarini qanday qilib burxon baxt-saodatiga
aylantiradi?” deb so‘radi. 7 Shunda mukammal dono bilimli, 8 Tangri(lar) tangrisi burxon Xo‘rmuzta 9 tangriga shunday deb javob berdi: 10 “Ey tangrilar xoni Kavsikiya, qaysi bir 11 burxon baxt-saodatga (erishish) orzusi bilan uch 12 turli g'ildirak⁵* no‘mlari bilan 13 kamol topib, (shu yo‘lda) harakat qilib, savobli, yaxshi ish 14 qilsalar, keyin o‘sha jonzotlar 15 kechayu kunduz olti zamonda tamomila 16 pok, ishonchga to‘la ko‘ngil bilan o‘sha 17 qilgan savob, ezgu ishlariga rioya qilib, 18 shunday deb aytishi kerak: “19 Mening azaldan tortib bu zamonga — 20 bu kunga qadar uch xazinali 21 haydalgan dalaga sochgan, ekkan 22 qancha savobli, ezgu ishlarim bo‘lsa, 23 xuddi kaftcha yegulik bergan, hovuchida
III. 22a (üçünç ïkï otuz)
1 suw tutmish, tütüshlük, kärïshlïg 2 tinlighlarigh tüz baz qilmish, tüzün 3 bursang quwraghlartin üç inagh 4 almish, çqsaptligh sanwarta turmish, 5 ökünü bïlïnü kshanti qilmish, ot— 6 layu yalbara ötügçï bol—
mish, öküsh türlüg oghrin 'ïyïn 8 ögïrmïsh, ulati äng mïntïn⁶⁹— yilqi 9 azunintaqi irinç yrliq tinlighlarqa 10 mäng saçmaq, ash bïrmäktä ulati
tiltaghlartin ^JlS qayu näçä buyan ädgü qilinç— 12 larim ärsär, amti m(ä)n alqu qamagh 13 tinlghlar bïrlä alquni barça äsïr— 14 känçsïz, ökünçsïz köngülïn qamagh bïsh 15 azuntaqi tinlghlarqa äwïrä
tägïnür bïz, yana mänïng qutrulmaq 17 bölüklüg ädgü yiltizta 18 tutulmish qlti tükäl bïlgä tängrï 19 tängrïsï burxanning bïlgülügï 20 körgiilügï iduqtayshing nomlarqa 21 sanligh ülgülänçsïz, tänglänçsïz, 22 tidighsiz, tutuqhsuz arigh süzüg
Mazmuni:
1 suv tutgan, yoqtirmaydigan dushman 2 jonzotlarni itoat ettirgan (bo‘lsam), aslzoda 3 rohiblar jamoatlaridan uch umid — 4 ishonch olgan (bo‘lsam), amrlarga rioya qiladigan sanvarda^{5 7} turgan (bo‘lsam),
(gunohlari uchun) pushaymon qildirgan, tavba qildirgan (bo‘lsam), 6 (ularga) nasihat qilib, yolvorib, iltimoschi bo‘lgan (bo‘lsam), 7 ko‘p turli holatga muvofiq 8 xursand bo‘lgan (bo‘lsam), shuningdek, azaldan beri hayvonot 9 olamidagi baxtsiz, nochor jonzotlarga 10 yegulik sochmoq, ovqat bermoqdan, yana (shunga o‘xshash) 11 sabablar bilan (yana) qanchalar savob, ezgu ishlar qilgan 12 bo‘lsam, endi men jamiki
jonzotlarni, hammani 14 (pok) ko‘ngil bilan hamma besh 15 olamdagi jonzotlarga bag‘ishlayman, 16 (ularga) yetishaman. Yana mening qutulmog‘(imga) 17 tegishli, menga tobe bo‘lgan, yaxshi ildiz(im)ga 18 rioya qilgan, shuningdek, komil dono tangri 19 tangrisi burxonning zukkoligiga (tegishli), 20 ko‘rishga (tegishli), muqaddas tayshin no‘mlarga rioya qilgan 21 o‘lchovsiz, beqiyos, 22 cheksiz-chegarasiz, toza, pok 22b
1 näçä buyan ädgü qilinçlarim ärsär, 2 ularni yämä bïsh azun tinlgh
oghlaninga äwïrä tägïnürm(ä)n. 4 Taqi ymä mänïng yrinç⁵* umughsuz—
mung blgükä ïlïnmämäk köngültïn 6 blgütïn, yämä öngï bulmamaq 7 köngültïn toghmish näçä buyan ädgü 8 qilinçlarim ärsär, ani alquni 9 barça bïsh azun tinlgh oghlaninga 10 äwïrä tägïnürm(ä)n. Bu mänïng 11 ïrïnç umughsuznung buyan ädgü qilinç— 12 larim küçïntä qamagh bish azun tinlgh— 13 lar barça çintamani ärdïnïlïg 14 ïlïkkä tügällïk bulzunlar.
Ayalarin yadtuqta tüü türlüg 16 ärdïnï yi'nçü yaghidip qamagh tinligh—
lar kösüshïn qanturtaçi bolzun— 18 lar. Bayumaqligh mängïlär 19 üzä, alqinçsiz bïlgä bïlïklïg 20 ädrämlär üzä, tükätïnçsïz 21 ädgü nomta tilangurmaqlar üzä 22 tidighsiz bolup, ol qamagh tinlgh— 23 lar birla üzälïksïz üstünkï
Mazmuni:
1 qanchalar savob, yaxshi ishlarim bo‘lsa, 2 ulami ham besh olamning jonzot 3 bolasiga bag‘ishlayman. 4 Yana mening baxtsiz, bechora, 5 umidsiz alomatga boglanmaydigan ko‘ng(lim) sababli, yana boshqa natijalarga yetishtirgan 7 ko‘nglimdan tug'ilgan qanchalar savob, ezgu 8 ishlarim boisa, uning hammasini 9 jamiki besh olamning jonzot(lari) bola(lar)iga
bag‘ishlayman. Bu men — 11 baxtsiz, bechoraning savob, ezgu ishlarim
qudratidan jamiki besh olam jonzotlarining 13 hammasi Chintamani xazinasi bor 14 qo‘1 sababli komillikka yetishsinlar. 15 Qoilarini cho‘zganda, har turli 16 xazina yog‘dirib, jamiki jonzotlar 17 istagini qondiradigan boisinlar. 18 Boyimoqlik shodligi bilan, tuganmas donolik,
fazilati bilan, tuganmas 21 ezgu no‘mdan va’z qilishlari bilan, 22 qarshiliksiz boiish bilan, jamiki jonzotlar 23 bilan tuganmas, yuksak
III. 23a (üçünç üç otuz)
1 yïg könï tüz tuymaq burxan qutinga, 2 tügäl bïlgä bïlïkkä trk tägmäkïm bulz— 3 un. Yana bu muntagh buyan äwïrmäklïg 4 tiltaghtin ötkürü ötlüm turmish 5 buyan ädgü qilinçlarigh yämä burxan 6 qutinga oq äwïrä tägïntürm(ä)n. Qlti 7 nätäg öngrä ärtmïsh öddä— 8 kï budistwlar budistwlar yorighinta 9 yorip qilmish buyan ädgü qilinçlarigh burxan 10 qutinga tükäl bïlgä bïlïkkä äwïrtï- 11 lär ärsär, amti közünür, 12 kïn kälïgmä öddäkï budistwlar 13 yämä qilmish buyan ädgü qilinçlarin 14 nätäg burxan qutinga tükäl bïlgä 15 bïlïkkä äwïrtïlär, äwïrärlär, äwïrgäy—
lär ärsär, ançulayu oq yämä m(ä)n 17 äwrïnçkänçïg qogh parmanular saninça 18 tinlgh oghushlari bïrlä qop qamagh 19 qilmish buyan ädgü qilinçlarimïn üz— 20 älïksïz üstünkï yfg könï tüz 21 tuymaq burxan qutinga tükäl bïlgä 22 bïlïkkä äwïrä tägïnürm(ä)n. Bu buyan 23 ädgü qilinçim küçïntä qamagh bish
Mazmuni:
1 yaxshi, to‘g‘ri fahmlash (bilan) burxon baxt-saodatiga, 2 mukammal dono bilimga tezda yetishay. 3 Yana shunday savob (ishni) bag‘ishlash
sababidan, yuksak natijani, 5 xosiyatli savob, ezgu ishlarni ham burxon
baxt-saodatiga bag‘ishlayman. Shu tariqa 7 oldingi o‘tgan zamondagi
bo‘disatvlar, bo‘disatvlar yo'lidan 9 yurib, qilgan savob, ezgu ishlarini burxon 10 baxt-saodatiga, mukammal dono bilimga bag‘ishlagan 11 bo‘lsa, endi hozirgi zamondagi, 12 keyin kelajak zamondagi bo‘disatvlar
ham qilgan savob, ezgu ishlarni 14 shu singari burxon baxt-saodatiga, mukammal, dono 15 bilimga, bag‘ishlagan, bag‘ishlayotgan, bag‘ishlaydigan 16 bo‘lsalar, shu tariqa yana men (ham) 17 doimo harakatda bo‘lib turadigan chang-to‘zonlar miqdoricha 18 jonzot urug'— aymoqlari bilan birga 19 qilgan jamiki savob, ezgu ishlarim bilan 20 yuqoridagi tuganmas, yaxshi, to‘g‘ri 21 tuymaq burxon baxt-saodatiga, mukammal, dono 22 bilimga yetishaman. Bunday savob, 23 ezgu ish(lar)im qudratidan jamiki besh 23b
1 azun tinlghlar birla könï tüz tuymaq 2 burxan qutinga, tügäl bïlgä bïlïk — 3 kä trk tägmäkïm bulzun. Qlti 4 bu bïzïng baqshimiz qangimiz umugh— 5 umuz inaghimiz ulugh yarliqançuçi 6 köngüllüg tükäl bïlgä tngrï tngrïsï 7 burqan Angmagat ïltä, 8 Narayançan ögüz qidighinta, Mxa— 9 bodi sögüt töbïntä, Wçirligh 10 wçirasan örgün üzäsïntä bk 11 baghdashinu oluri yrliqap saqinghuluq— 12 suz, sözlägülüksüz, tidighsiz arigh, 13 süzük alqinçsiz tükätïnçsïz 14 nom aghiliqta ornanip, d(ä)rni tïgmä 15 ädrämlär Surunggashamabodi atligh 16 tärïng samati dyanqa tayaqlighin 17 qorqinçigh qashinçigh Shmnu qanin 18 ülgüsüz sansiz süülüg 19 quwraghi bïrlä barçani utup 20 yïgätïp, qayu näçä tuyghuluq bïlgülük 21 nom ärsär, alqinu barça bïr kshan 22 öddä kädïn tuyunup üzälïk— 23 sïz üstünkï yfg burxan qutin bulu
Mazmuni:
1 olamning jonzotlari bilan to‘g‘ri tuymaq(qa), 2 burxon baxt- saodatiga, mukammal dono bilimga 3 tez yetishadigan bo‘layin. Shu tariqa 4 bu bizning ustozimiz, otamiz, umid-ishonchimiz buyuk shafqatli
qalb egasi, komil, dono, Tangri(lar) tangrisi 7 burxon Angmag‘at elida, 8 Narayanchan daryosi bo‘yida, Mxabodi 9 daraxti ostida, Vchirlig‘
Vchirasan taxti ustida mahkam 11 oyoq chalishtirib o‘tiribdi, (u) marhamat ko‘rsatib, xotiijam 12 sukut saqlab, nihoyatda pok, 13 toza, tuganmas 14 no‘m xazinasida joylashgan, (u) darni deb ataladigan 15 fazilatlari (bilan), Surungashamabodi nomli 16 chuqur samati⁷⁰ tafakkuri bilan qurollangan, 17 qo‘rqinchli, vahimali Shmnu xonining 18 son- sanoqsiz harbiy 19 jamoasi bilan qo‘shib, (ularning) hammasini 20 maglub qilgan, qanchalar bilishga oid 21 no‘m(larning) hammasini bir lahzalik 22 paytdan keyinoq anglab, doimiy,'yuksak, oliyjanob burxon baxt-saodatini topgan,
III. 24a (üçünç tört otuz)
1 yarliqap artamaqsiz mängülüg nomugh, 2 artamaqsiz mängülüg asighigh, bïrtäm— 3 lärï tanuqlayu yrliqadi ärsär, ançu— 4 layu oq yämä bïz umughsuz qangim 5 ïdägä toyin ögïn suntari azghan çäçäk tärïm 6 ïmäiïgmä alqu qamagh tinlghlar 7 bïrlä bu qamagh bïsh azun tinlgh oghlan— 8 larin bïrlä üsh alinip munçulayu yig 9 bashtinqi könï tüz tuymaqigh tuyup 10 üzälïksïz üstünkïyig burxan 11 qutin bulayin, taqi ymä qlti nätäg 12 Amitaayusi atlgh tngrï burxan, 13 Wiçarabrabi atlgh tngrï burxan, 14 Kalinanbrabi atlgh tngrï burxan, 15 Kunabrabi atlgh tngrï burxan, Aksubi 16 atlgh tngiï burxan, Singabrabasi 17 atlgh tngrï burxan, Tasabrasi 18 atlgh tngrï burxan, Ratnagkari atlgh 19 tngiï burxan, Brabanggari atlgh 20 tngrï burxan, Buranbrabi atlgh tngrï 21 burxan, Samantabrabi atlgh tngiï 22 burxan, Suwastiki atlgh tngrï burxan, 23 Kalinansiri atlgh tngrï burxan,
Mazmuni:
1 marhamat ko‘rsatib, o‘tkinchi bo‘lmagan, ya’ni abadiy no‘mni, 2 o‘tkinchi bo‘lmagan abadiy foydani butunlay tasdiqlab, marhamat qilgan. Shunday qilib, yana biz — umiddan mahrum(lar), otam 5 Idaga to‘yin^Ä,₎ onam Suntari azg‘an chechak tarim⁷¹ 6 (boshchiligida) jamiki jonzotlar
bilan birga, besh olam jonzot bolalarining (hammasi bilan) 8 birga ish qilib, shu tariqa eng 9 birinchi to‘g‘ri tuymaqni his qilib, 10 doimiy, yuqori, oliyjanob burxon 11 baxt-saodatini topaylik. Yana shuningdek,
Amitayusi degan tangri burxon, 13 Vichayabrabi degan tangri burxon,
Kalinanbrabi degan tangri burxon, 15 Kunabrabi degan tangri burxon, Aksubi 16 degan tangri burxon, Sinqabrabasi 17 degan tangri burxon, Tasabrabasi 18 degan tangri burxon, Ratnagkari 19 degan tangri burxon, Brabangari 20 degan tangri burxon, Buranbari degan tangri 21 burxon, Samantabrabi degan tangri 22 burxon, Suvastiki degan tangri burxon,
Kalinansiri degan tangri burxon,
24b
1 Alanggarkalyani atlgh tngiï burxan, 2 Adrmautari atlgh tngrï burxan,
Drmadiwaçi atlgh tngrï burxan, Subrawi 4 atlgh tngrï burxan, Raçabraxmi atlgh 5 tngrï burxan, Udaranidi atlgh tngfi' 6 burxanta, ulati muni munçulayu 7 öngrä artmish ayaghqa tägïmlïg 8 bögü bïlïklïg burxanlar qlti nätäg 9 öngrä ärtmïsh, kïn kältäçï, ämtï 10 közünür bu üç ödlärtä adin— 11 lar tägïngülük tüsh ätözlärï blgü— 12 rtmä ätözlärt' üzälïksïz yïg 13 üstünkï könï tüz tuymaq burxan 14 qutin bulu yrliqamishlarin körkïtü 15 yrliqap, nomlugh tïlgän äwïiïp ülgü— 16 süz sansiz tinlghlarigh ozghuru qut- 17 gharu yrliqadilar, yrliqayur— 18 lar, yrliqaghaylar ärsär, ançulayu 19 oq m(ä)n ymä qutrulmaq kösüshlüg 20 tngrïm qamagh tinlgh oghlanlari bïrlä 21 ol antagh yöläshtürgülüksüz üstünkï 22 yfg tüzkärïnçsïz ädgüläiïg äksük— 23 süz tügäl bütürgälï ugaçi bolayin.
Mazmuni:
Alangkarkalvani degan tangri burxon, 2 Admatuari degan tangri burxon, 3 Dramadivachi degan tangri burxon, Subravi 4 degan tangri burxon, Rachabraxmi 5 degan tangri burxon, Udaranidi degan tangri 6 burxon, yana shuningdek, 7 azaldan yuksak, hurmatga sazovor, 8 dono, bilimli burxonlar 9 ilgari o‘tgan, keyin keladigan, hozir 10 ko‘rinib turgan — bu uch zamonda boshqalar 11 yetishadigan tush tanali, belgurtma 12 tanali, doimiy, oliyjanob, 13 yuqori, to‘g‘ri tuymaq(li) burxon 14 baxt-saodatini topadilar, e’tiborga sazovor boiganlarini ko‘rsatib, 15 marhamat topadilar, no‘mli g‘ildirakni aylantirib, son-16 sanoqsiz jonzotlarni qutqarib, xalos 17 qiladilar. Shu tariqa (jonzotlarga) marhamat qilgan, marhamat qilayotgan, 18 marhamat qiladigan boisalar, shu singari (men ham) 19 yana qutulmoqni orzu qilgan, 20 (ey) tangrim, jamiki jonzot bolalari bilan birga 21 o‘shanday tengsiz, yuksak, 22 oliyjanob, mukammal fazilatlarni bekamu ko‘st, 23 tugal paydo qilishga qodir boiayin.