Navoiy davlat konchilik instituti ashurova n. B. Atamuradov sh
Asosiy fondlar amortizatsiyasi va ulardan foydalanish
Yüklə 4,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
3.3. Asosiy fondlar amortizatsiyasi va ulardan foydalanish ko’rsatkichlari Ma’lumki, asosiy fondlar ishlatilishi jarayonida eskirib boradi va o’zining boshlang’ich qiymatini bosqichma-bosqich yo’qotib boradi. Ularning real qiymatini aniqlash uchun eskirgan qismining qiymatini aniqlash zarurati to’g’iladi. Ularning boshlang’ich yoki tiklanish qiymatidan eskirish so’mmasi ayrilib asosiy fondlarning qoldiq qiymati aniqlanadi. Хo’jalik amaliyotida asosiy fondlar natural va qiymat ko’rinishida hisobga olinadi. Agar asosiy fondlarni natural baholash-ishlab chiqarishni texnik jihatdan qayta qurollantirish va zamonaviylashtirish masalalarini hal qilish, asbob- uskunalarni ta’mirlash uchun ularning guruh va turlari bo’yicha grafiklar tuzish, shuningdek, ta’mirlash vositalariga bo’lgan ehtiyojni aniqlash imkonini bersa, qiymat bo’yicha baholash esa, asosiy fondlarni qayta ishlab chiqarishni rejalashtirish, ularning mavjud hajmini aniqlash, amortizatsiya hajmini belgilash, asosiy fondlar va ishlab chiqarish quvvatlaridan foydalanish darajasini tahlil qilish va hokazolarda muhim ahamiyat kasb etadi. 56 Asosiy fondlarni baholashning quyidagi usullari mavjud: boshlan\ich qiymat bo’yicha - asosiy vositalarni yaratish yoki sotib olish uchun sarflangan xarajatlar majmuidan iborat bo’lib, asosiy fondlar yoki ularning alohida qismlarini foydalanishga topshirish uchun yaroqli holga keltirish bilan bog’liq bo’lgan-ularni keltirish, O’rnatish kabi xarajatlarni hisobga olgan holda yuzaga keluvchi qiymat. Masalan, bitta mashina yoki uskunaning boshlang’ich qiymati – bu, korxonaning mazkur mashina yoki uskunani ma’lum bir sanada sotib olgan va bu haqda buxgalteriya hujjatlarida qayd qilingan sotib olish narxidir. Тiklanish qiymati bo’yicha - asosiy fondlar yoki ularning biron-bir qismini (binolar, qurilmalar, mashinalar, ishlab chiqarish uskunalari va hokazo) hozirgi paytdagi inflyatsiya va boshqa omillarni hisobga olgan holda baholash. Baholashning bu usuli ob’ektning hozirgi paytdagi qayta ishlab chiqarish davrida qancha turishini ko’rsatadi. Korxona asosiy fondlarining tiklanish qiymati, taftish va inventarizatsiya paytida, mamlakat miqyosida va davlat chora-tadbiri sifatida esa, asosiy fondlarni qayta baholash paytida amalga oshiriladi. Qoldiq qiymati bo’yicha - asosiy fondlarning eskirishini inobatga olgan holda, birlamchi va qayta tiklash qiymatlari o’rtasidagi farq ko’rinishidagi baholashdir. Boshqacha qilib aytganda, bu asosiy fondlarning ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarga hali o’tkazilmagan qismidir. Korxonalar tomonidan foydalanilmaydigan hamda hisobdan chiqarish yoki sotib yuborish mo’ljallangan asosiy fondlar ham, ko’pincha qoldiq qiymati bo’yicha, mazkur xo’jalik yilidagi narxlarda baholanadi. Korxona asosiy fondlarini baholashning turlarini quyidagi chizma ko’rinishda aks ettirish mumkin: (3.2-chizma) Yüklə 4,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|