Navoiy davlat konchilik va texnologiyalar universiteti

3-mavzu. Makroiqtisodiy taxlil va prognozlashning axborot ta’minoti


Topshiriqlar
1-masala
Quyidagi ma’lumotlarga asosan yalpi ichki mahsulot va takroriy hisob qiymatini aniqlang:

Iqtisodiy jarayon bosqichlari	Qiymat (pul birl.)
«1-firma» xomashyo topadi	200
«2-firma» xomashyoni qayta ishlashga etkazadi	250
«3-firma» xomashyoni konstruksiyali matoga qayta ishlaydi	400
«4-firma» matoni yakuniy mahsulot tayyorlovchiga etkazib beradi	500
«5-firma» yakuniy mahsulotni ishlab chiqaradi	800
«6-firma» yakuniy mahsulotni ulgurji sotuvchiga etkazib beradi	900
«7-firma» mahsulotning chakana savdosini amalga oshiradi	1000
Umumiy savdo qiymati	4050

2-masala
Firma 7 investitsion loyihani ko‘rib chiqayapti, deb faraz qilamiz. Har bir loyiha bo‘yicha kutiladigan foyda normasi to‘g‘risidagi malumotlar quyidagi jadvalda berilgan.
a) agar firma 10% kredit olsa, unda bu loyihalardan qaysi biri foydasiz bo‘ladi?
Jadval

Loyihalar	Kutiladigan foyda normasi, %
A	12
B	8
V	7
G	15
D	25
Ye	11
J	9

b) Agar kredit uchun protsent stavkasi 13% gacha oshsa, unda qanday loyixalar foydasiz bo‘ladi?


3-masala
Uch investitsion loyiha mavjud:

1. 
   Xarajatlar 150 ming so‘m. Kutiladigan yillik foyda 1 ming so‘m.
   
2. 
   Xarajatlar 150 ming so‘m. Kutiladigan yillik foyda 15 ming so‘m.
   
3. 
   Xarajatlar 1000 ming so‘m. Kutiladigan yillik foyda 75 ming so‘m.
   

	Protsent stavkalari
	5%	7%	9%	11%

a) Har bir loyiha uchun (A,B,C) foyda normasini hisoblang.

b) Agar kreditga olingan kapital protsenti darajasi 5%, 7%, 9% va 11% ga teng bo‘lsa, unda bu protsent stavkalarning qaysi birida A, B, C loyihalarini amalga oshirish tadbirkor uchun qulay (Q) yoki noqulay (N).
4-masala
Ishlab chiqarish funksiyasining ko‘rinishi Y = K^L^1-,  = 0,5, mehnat birliklarning miqdori 16, kapital birliklarning miqdori esa 9. Mehnat va kapital egalarining daromadini aniqlang.


4-mavzu. Real sektorning makroiqtisodiy tahlili


Topshiriqlar


Vaziyatli topshiriq
Iste’mol, investitsiya va xukumat.
Topshirikda anik misolda J.Keynsning tanikli «Iste’mol-investitsiyalar - xukumat» modelini kullash imkoniyatlari kurib chikiladi. Multiplikator, iste’molga cheklangan moyillik, solik-iktisod makrodarajasida daromad shakllanishi va uzgarishi ta’sir muvozanatini ta’minlash buyicha davlat tadbirlari mantiki kursatiladi. Bundan tashkari Keynsning «asosiy psixologik konuni» va «tejamkorlik samarasi» aks ettirilgan.
Topshirikda uch gurux katnashdi: a) shaxsiy foydalanish uchun maxsulot va xizmatlarni sotib olishga pulni sarflaydigan iste’molchilar; b) investorlar – investitsion maxsulot sotib oladigan xususiy ishlab chikaruvchilar; v) davlat xarajatlarini amalga oshiradigan va umumiy iktisodiy xolatni boshkaradigan xukumat.
Topshirik kuyidagicha utkaziladi – avval sof milliy maxsulotning boshlingich darajasi belgilandi (daromad darajasi). U iste’molchilar, investorlar va davlat xarajatlari yigindisidan iborat. Bundan tashkari xukumat tula bandlikka mos keladigan daromad xajmini aniklaydi. Sung bozor xolati uzagaradi. Investorlar kapital kuyilmalarni oshiradilar. Bu jarayon daromadga multiplikativ ta’sir etadi. Iste’molchilar tomonidan xisoblangan iste’molga cheklangan moyillik asosiy investorlar tomonidan multiplikator mikdori aniklanadi.
Shunday kilib, SMM (daromad)ning yangi saxni belgilanadi. Xukumat xisobot buyicha u tula bandlik saxnidan kam, ya’ni deflyatsion farkni tashkil etadi. Uni bartaraf etish uchun investitsiya va iste’molni ragbatlantirish buyicha tadbirlar kullanadi: soliklar kamaytiriladi, ish xaki oshiriladi. Bu tadbirlar ishlab chikarishni va xaridorni oshishiga olib keladi, lekin deflyatsion farklarning daromadga multiplikativ ta’sirini oshiradi. Shu bilan yillik kamayishi va natijada, multiplikator parametrlari uzgarishini e’tiborga olish kerak. Xamma kerakli xisoblarni utkazib, xukumat tula bandlikka erishish uchun uz xarajatlarini oshirish saxnini aniklaydi.
Xamma guruxlar xarakati grafiklarda ifodalanadi. Grafiklar absissa uki – SMM saxni, ordinatalar uki – xarajatlar xajmi (iste’mol, investitsiya, xukumat xaridorlar) aks ettirilgan koordinatalar tizimida tuziladi. Bunda muvozanat saklanishi uchun, xarajatlar daromadlarga teng bulishi kerak. Bu talabga javob beradigan nuktalar tuplami koordinatalar boshidan 45 li burchak xosil kiladi. Shuning uchun, muvozanat nuktalari funksiya grafigi bilan yukorida aytilgan tugri chizik kesmasida joylashgan buladi. Endi topshirik tugrisida umumiy tushuncha olgandan sung, xar bir guruxning ketma-ket xarakatiga utish mumkin.