Navoiy davlat pedagogika instituti

Naturaga qarab tasvirlash. Natyurmort.

Boshlang‘ich. smilarda asosiy vazita o'quvcniiarda narsaiaming
nisbati, tuzilishi, shakli, rang jihatdan tahlil qilish va tasvirlash
malakasini hosil qilishdan iborat. Shuningdek, o‘quvchilar avval
tasvirlanayotgan narsaning umumiy va estetik jihatdan ahamiyatli
tomonlarini aniqlab oladilar, keyin esa narsaning qismlari va detallarini
aks ettirishni o‘rganadilar.

Naturaga qarab rasm chizish vazifalari 1-2 dars davomida va qisqa
muddatli (5-15 daqiqa davomida bajaradigan lavha va chizgilar) bo‘lishi
mumkin. Xomaki ish va chizgilar darsning muayyan mavzusidan kelib
chiqib, darsning boshlanish qismi, o‘rtasi yoki oxirida bajarilishi
mumkin. O’quvchilaming ko‘rib, eslab qolish qobiliyatini, makon
haqidagi tasawurlarini rivojlantirish uchun ularga eslab va tasavvur
qilib rasm chizish bo‘yicha ko'proq vazifa berish kerak boMadi.
Naturaga qarab chizilgan rasmlami bo'yash (ya’ni rangtasvir
ishlash) mashg‘ulotlarida bolalar e’tibori ranglar uyg‘unligini idrok
qilishni rivojlantirishga, akvarel yoki guash bo‘yoqlari bilan asliga
qarab, eslab qolib va tasavvur qilib chizishga qaratilgan. Rangtasvir
mashg'ulotlari o‘quvchilarga idrok qilish orqali atrof-muhitning
ranglarda ifodalangan go‘zalligini bilish imkoniyatini berib, ularning
ruhan o‘sishiga ko‘maklashadi, bolalarning estetik didini o'stiradi.
Naturaga qarab rasm ishlash mashg‘uiotlarida o‘qituvchi bolalar
e’tiborini tasvirlanayotgan obyektlaming nafis va go‘zalligi, ranglaming
hamohangligi, shakl mutanosibligiga, tasvirlanayotgan buyumlar
orasidagi o'zaro mantiqiy bog‘liqlik kabilarga qaratadi.
b) Naturaga qarab haykal ishlash o‘quvchilar uchun qiziqarli
mashg‘ulot turi bo‘lib, naturani ko‘ra bilish, uning shaklini, hajmini,
tuzilishi va o‘lchov nisbatlarini to‘g‘ri olishga o'rgatadi. Shuningdek,
bunday mashg‘ulotlarda haykaltaroshlikda qo‘llaniladigan material va
asboblar bilan ishlash yuzasidan muayyan bilim va malaka hosil
qilinadi. Bulardan tashqari o‘quvchilar tuzilishi jihatidan unchalik
murakkab bo‘lmagan haykallarni alohida-alohida va yaxlit loy
bo‘laklaridan ishlash yo‘llarini ham o‘rganadilar.
Bunday darslarda bolalar hajmli va relefli haykallar ishlaydilar.
Natura uchun narsaning tuzilishi, rangi, proporsiyalari aniq ko‘rinib
turadiganlari tanlab olinadi. Natura chizish uchun qo'yilgach, uni har
tomonlama diqqat bilan kuzatish, qismlaming o‘zaro bog‘liqligini va
farqini taqqoslash orqali aniqlab olish zarur boMadi.
Haykaltaroshlik ishlarida natura hajmdor qilib tasvirlanayotganligi
tufayli ish jarayonida turli tomonlarga aylantirib turiladi. Mashg‘ulot
o'tkazilayotgan xonada yorag'lik chap tomondan tushishi va naturaning
shakli yaqqol ko‘rinib turishi maqsadga muvofiqdir.
Dars uchun kerakli natura topilmagan yoki uni sinfga olib kirish
imkoni boMmagan taqdirda ulaming rasmini ishlash, tashqarida kuzatish
yoki rasmiga qarab amalga oshiriladi.