Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər Tofiq Köçərli

Tofiq Köçərli                                    - 135 - 
 
Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər 
 
Paskeviçin  fikrincə, ermənilərin böyük hissəsi  «Azərbaycanda  qalmamalı  idi».  O, 
ermənilərin köçürülməsi işini Lazarevə tapşırdı. Lazarev ermənilərə erməni dilində 
müraciət  buraxıb  bildirdi  ki,  imperator  «  köçmək  istəyənlərə  Rusiya  dövlətində  – 
Đrəvanda, Naxçıvanda və Qarabağda etibarlı, sakit və xoşbəxt sığınacaq verir». 
Yox,  məqsəd  heç  də  Đran  ermənilərinə  «sakit  və  xoşbəxt  sığınacaq  vermək» 
deyildi. 
Məqsəd 
onları 
şirin 
vədlərlə 
köçməyə 
təhrik 
etməklə 
məskunlaşdırılacaqları  Şimali  Azərbaycan  əyalətlərini  xristianlaşdırmaq  idi. 
Ermənilərin Đrandan köçürülməsində Rusiyanın güddüyü strateji məqsədi Paskeviç 
belə formula etmişdi: «13. Ümumiyyətlə, xristianları (yəni erməniləri – T.K.) razı  
salmaq  lazımdır  ki,  onlar  Naxçıvan  və  Đrəvan  vilayətlərinə  getsinlər.  Xristian 
əhalisini  həmin  vilayətlərdə  nə  qədər  mümkündürsə  çoxaltmaq  nəzərdə  tutulur.  
Üzümçü  kəndinin  və  onun  ətrafındakı  3  erməni  kəndinin  sakinlərinə  Qarabağa 
getməyə icazə vermək lazımdır, çünki həmin vilayət onlara yaxındır». 
1828-ci il fevralın 29-da Paskeviç Təbrizdən Đrəvana göndərdiyi məktubunda 
belə bir göstəriş  vermişdi: «Bir sıra müsəlman kəndlərini onların dindaşları daha 
çox məskunlaşmış yerlərə köçürmək olarmı?» 
Bu,  Erməni  vilayətində  azərbaycanlıları  sıxışdırmağa  istiqamət  verilməsi 
demək idi.  
Nə  üçün  Rusiya  özünün  «pravoslav  kiçik  qardaşı»  ermənini  pravoslav 
mühitinə,  rusların  içərisinə,  müharibə  meydanından  uzaq,  torpağı  gen-bol  rus 
əyalətlərinə deyil, məhz Azərbaycana köçürürdü? 
Rusiyaya gələcək işğalçılığı üçün, Türkiyə ilə müharibə üçün xristian mühitli 
platsdarm yaratmaq lazım idi. 
Qriboyedovun oktyabrın 1-də  Naxçıvandan  Paskeviçə  göndərdiyi  məktubdan 
məlum  olur  ki,  bu  zaman  üçün  Naxçıvana  Đrandan  artıq  1228  erməni  ailəsi 
köçürülübmüş.   
Qriboyedov  komandana  məlumat  verirdi  ki,  Naxçıvana  gələn  kimi  məni 
bəylər,  sultanlar,  hamı  dövrəyə  alaraq  ermənilərin  gəlməsi  ilə  çətinliklərə  məruz 
qalmalırını  söylədilər.  Ermənilərin  köçürülməsindən  Naxçıvanda  Đrəvandan  daha 

---