Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər Tofiq Köçərli

Tofiq Köçərli                                    - 134 - 
 
Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər 
 
dəhşətli məlumat da var: Məlik Bağır «55 nəfər erməni yüzbaşını aldadaraq evinə 
dəvət edib və onların başını kəsərək Şaha (Đran şahına – T.K.) göndərib». 
Yaxud,  I  Pyotrun  Xəzəryanı  vilayətlərə  basqını  zamanı  Qarabağ-Gəncə 
bəylərbəyinə  tamamilə  etinasızlıq  göstərən  məliklər  Gəncə  ilə  əlaqələrini  bərpa 
etməyə  çalışdılar.  Onlar  bildirdilər  ki,  «əgər  bundan sonra onlar  Gəncə  əhalisi  və 
mülkədarları,  digər  şiələr  əleyhinə  bunt  qaldırsalar  və  itaətsizlik  göstərsələr, 
düşmənçilik etsələr… onların adamları, daşınar və daşınmaz əmlakı ilə hökmdarlar 
istədikləri kimi rəftar edə bilərlər». 
I  Pyotrun  varisləri  onun  erməniləri  himayə  etmək  və  əzizləmək  siyasətini 
davam  etdirdilər.  Đkinci  Rus-Đran  müharibəsinin  (1826-1828)  qalibi  Rusiya  dərhal 
Đran  ermənilərini  təzəcə  işğal  etdiyi  Azərbaycan  ərazisinə  köçürməyə  başladı.  Bu 
barədə  Tükrmənçay  müqaviləsinə  xüsusi  maddə  daxil  edildi:  «Şah  həzrətləri  … 
Azərbaycan  adlanan  vilayətin  (Cənubi  Azərbaycanın  –  T.K.)  bütün  əhalisinə  və 
məmurlarına  büsbütün  və  tam  bağışlanma  əfv  edir.  Hansı  dərəcəyə  məxsus 
olmasından  asılı  olmayaraq,  onlardan  heç  kəs  öz  hərəkətinə  və  ya  müharibə 
ərzində  və  ya  Rus  ordusunun  adı  çəkilən  vilayəti  müvəqqəti  tutduğu  zaman 
davranışına  görə  təhqirə  məruz  qalmamalıdır.    Bundan  başqa,  o  məmur  və 
sakinlərə  bu  gündən  başlayaraq  öz  ailəsilə  birlikdə  Đran  vilayətindən  Rusiyaya 
sərbəst  köçmək,  hökumət  və  yerli    rəisliyin    heç  bir  maneçiliyi  olmadan  onların 
satlıq malına və ya əmlakına və əşyalarına hər hansı gömrük və vergi qoyulmadan 
daşınar mülkiyyətini aparmaq və satmaq üçün bir il vaxt verilir». 
Bu maddə bilavasitə Đran erməniləri haqqında idi.  
Rus ordusu «Azərbaycan vilayətinin paytaxtı» Təbriz şəhərini (S.Qlinka) işğal 
edən  kimi  komandan  Paskeviçin  Peterburqdan  çağırıb  Təbrizin  komendatı  təyin 
etdiyi polkovnik erməni Lazarev general Paskeviçin tapşırığı ilə erməniləri Rusiya 
hüdudlarına  köçməyə  sövq  etdi.  Lakin  Paskeviçin  yazdığına  görə  «sərt  soyuq  və 
ola  bilsin  ki,  bütün  Azərbaycanın  həmişəlik  bizim  əlimizdə  qalacağına  ümidlər  » 
erməniləri  köçməyə  başlamağa  qoymurdu.  Məlum  oldu  ki,  Türkmənçay 
müqaviləsinə  əsasən  rus  ordusu  Cənubi  Azərbaycanı  tərk  etməlidir.  Ona  görə  

---