―neft va gazni qayta ishlash texnologiyasi‖. 1 qism 5321300 – ―neft va neft-gazni qayta ishlash texnologiyasi‖ bakalavr ta‘lim yo‗nalishi uchun darslik

 
9.3-rasm. Mavhum suyultirilgan qatlamli katalizatorni gidrokreking qurilmasini 
texnologik sxemasi: 
1,4,9,14,23-nasoslar; 2,3-reaktorlar; 5,15-pechlar; 6-issiqlik almashgich; 7,18-sovutgich; 
8,13,19-ajratgichlar; 10-reduksiya klapani; 11-absorber; 12,16-kompressorlar; 17-
fraksiyalash kolonnasi; 20,21-bug‗lantiruvchi kolonna; 22-vakuumli kolonna. 
9.4-jadval 
Fraksiya 
Tarkibi, 
 % (massasiga nisbatan.) 
С
5
- 270 
о
С 
270 - 340 
о
С 
340 - 500 
о
С 
Yuqori 500
о
С 
37,7 
20,2 
29,1 
5,0 
jami 
92,0 
Mavhum suyultirilgan qatlam gidrokreking jarayoni bitumsimon 
qumlardan ajratilgan yuqori qovushqoqli neftdan ―sintetik‖ neftni olishda keng 
tarqalgan. Bunday neftni alyumin-kobal‘t-molibdenli katalizatorda 450°С 
haroratda, vodorod bosimi 10 MPa, qayta ishlanganda, xomashyoni hajmiy 
uzatish tezligi (suyuqlik xom –ashyosi bo‗yicha) 0,9 soat-1, katalizatorni 
massali nisbatlari: xomashyo 3 : 100 nisbatga teng va boshqa mahsulotga 
aylanish chuqurligi 62,2 % (massasiga nisbatan) da quyidagi fraksiyalar 
olingan. 
Mavhum suyuq qatlamli gidrokrekinglash katalitik kreking qurilmasida 
mavhum suyultirish rejimida og‗ir gazoylni qayta ishlash imkoniyatini beradi. 

---

370 
Bunday xomashyoda yupqa katalizator changi reaktorning gidrokreking ishida 
aks etmaydi. Qator gidrokreking qurilmalarida mavhum suyultirilgan qatlamli 
arzon qattiq materialli apparatlarda xomashyoni oldindan detallizatsiyalash 
ko‗rib chiqiladi. 
Gidrokreking 
qurilmasini 
ishlatish 
rezervuarlarda 
saqlanadigan 
xomashyoni smolalanishi va polimerlanish xususiyatiga moyilligini va 
katalizatorlar bilan ishlashda uning tarkibida nikel‘, kobal‘t yoki molibdenning 
mavjudligini e‘tiborga olgan holda zaxarli karbon metallarni paydo bo‗lishini 
hisobga olib xavfsizlik choralariga rioya qilinadi. 
Neftni vakuumli qayta haydashda gidrokreking qoldiqlari [zichligi 979,2 
kg/m
3
, oltinguugrt miqdori 2,08% (massasiga nisbatan), Konradson bo‗yicha 
kokslanuvchanligi 13,0% (massasiga nisbatan), fraksiyaning tarkibi q.b.h. - 524 
°С- 25 % (hajmiy) va >524 °С - 75 % (hajmiy)] ko‗rsatgichda olingan. 
9.5-jadval 
Mahsulotlar 
Chiqishi, kg/kun 
Vodorod sul‘fid
Fraksiya C1—C3,
Fraksiya C4—204°C
Fraksiya 204—360°C
Fraksiya 360—524°C
Fraksiya >524°C
6000 
7000
27
111
106 
83 
Mavhum suyuq qatlamli gidrokrekinglash katalitik krekinggi reaktorlarida 
kanallarni paydo bo‗lish xavfini bartaraf qilishda barbotajni yaxshilash 
maqsadida va gaz xomashyo aralashmasini katalizator bilan effekt samarasini 
oshirishga erishish uchun seksiyalashtirish qo‗llaniladi. Issiqlik rejimini 
boshqarish uchun sovuq vodorod seksiyali kiritiladi.