―neft va gazni qayta ishlash texnologiyasi‖. 1 qism 5321300 – ―neft va neft-gazni qayta ishlash texnologiyasi‖ bakalavr ta‘lim yo‗nalishi uchun darslik

14.2. Reaktorli zmeyevikli (quvur ichida quvur) turdagi bitumli qurilma 
Zmeyevik turidagi reaktorli bitum qurilmasida neftli bitumlarni 
oksidlanishi sodir bo‗ladi. Bitumni xomashyosi sifatida gudronlar, ko‗p tarkibli 
gudronlar hamda og‗ir neftning 350
о
С dan yuqori bo‗lgan – mazutlari 
qo‗llaniladi. Yo‗l qurilishiga ishlatiladigan, qurilishga, yopilmalarga va maxsus 
qovushqoq – bitumlarning yumshatish harorati 130
о
С va igna kirib borish 
chuqurligi 25
о
С (100 g, 5 sek)dan 00gacha bo‗lgan mahsulotlar hisoblanadi.
Yo‗l uchun oksidlangan qovushqoq bitumlarni chiqishi (gudron) chiqishi 
98%ga yaqin, qurilish uchun 94-96%ni (massasi bo‗yicha) tashkil qiladi.
Qurilmaning 
asosiy 
seksiyalari 
quyidagilar: 
zmeyevikli 
pechda 
xomashyoni qizdirish; reaktor bloki (zmeyevik turidagi reaktor); gaz va suyuqlik 
fazasini ajratish; neft mahsulotlarini va suv bug‗larini kondensatsiyalash va 
sovutish; ajratish; oksidlangan gazsimon mahsulotlarni yoqish kiradi. 
Qurilmaning texnologik sxemasi 14.2-rasmda keltirilgan. 
Xomashyo – gudron rezervuardan porshenli nasos (1) yordamida olinadi 
va 260-270°С haroratda qizdirish uchun zmeyevikning quvurli pechiga uzatadi. 
Undan keyin mahsulot yig‗gichga (3) to‗planadi. U yerdan mahsulot porshenli 

---

526 
nasos (4) yordamida olinadi va aralashtirgichga (5) beriladi. U yerga porshenli 
nasos (9) yordamida retsirkulyatsiya oksidlangan mahsulot beriladi va 
kompressor yordamida (8) 0,7-0,8 MPada havo siqiladi.
14.2-rasm. Xom-ashyoni ko‗pikli holatda oksidlash uchun reatorli zmeyevikli bitum 
qurilmasining texnologik sxemasi: 
1, 4, 9, 12, 15 – nasoslar; 2- pech; 3- yig‗gich; 5- aralashtirgich; 6- reaktor; 7- havoli 
resiver; 8- kompressor; 10- bug‗latgich; 11, 13- havoli sovutuvchi apparat; 14- ajratgich; 16- 
o‗txona. 
Hosil bo‗lgan aralashma aralashtirgichdan (5) reaktorga uzatiladi (6). 
Reaktor umumiy tik quvurli zmeyevik ko‗rinishda bo‗ladi, uzunligi 150-400 m. 
Xomashyoni kislorod bilan oksidlanishi aralashtirgichda (5) boshlanadi (ko‗pikli 
tizimda) va reaktorning zmeyevikida (6) davom etadi. Reaktorning (6) quvurlar 
oralig‗idagi oksidlanish reaksiyasining ekzotermik issiqlikligini olish uchun 
unga shamollatgich yordamida havo uzatiladi. Reaksiya mahsulotlarini 
aralashmasi reaktordan (6) bug‗latgichga (10) to‗planadi va u yerda suyuqlikdan 
gaz ajratib olinadi. Ishlangan havo, gazsimon oksidlangan mahsulotlar, neft 
mahsulotlarining va suvning bug‗lari II–chi havoli sovutish apparati orqali 
ajratgichga (14) yo‗naltiriladi. Ajratgichning yuqori qismi orqali ishlangan 
havo, 
oksidlangan 
gazsimon 
mahsulotlar 
hamda 
suvning 
va 
neft 
mahsulotlarining kondensatsiyalanmagan bug‗lari o‗txonaga (16) atmosferaga 
beriladigan oksidlangan gazlarni yoqib yuborish uchun beriladi. Neft 
mahsulotlarining bug‗larini asosiy kondensatsiyalangan qismi (quvilgan yoki 

---

527 
qora solyar) ajratgichning (14) pastki qismida to‗lanadi, u yerdan markazdan 
qochma (yoki porshenli) yordamida sovutgich orqali yig‗gichga beriladi.