―neft va gazni qayta ishlash texnologiyasi‖. 1 qism 5321300 – ―neft va neft-gazni qayta ishlash texnologiyasi‖ bakalavr ta‘lim yo‗nalishi uchun darslik

13.7 Quruq sovunlarda surkovlarni ko‗p tarmoqli to‗xtovsiz ishlab 
chiqarish
 
Sanoat sharoitida quruq sovunlarda natriyli, quyma va alyuminiy 
surkovlar ishlab chiqariladi. Jarayon dispers muhitida yaxlit eritmalarni hosil 
bo‗lishini, keyin esa uni sovutish va pardozlash jarayonlarini bo‗rli 
quyuqlashtirigichlarni termik-mexanik yoyish bilan tugallanadi. 
Qurilma quyidagi asosiy seksiyalardan tashkil topgan: havoli-quruq 
sovunni ishlab chiqarish; dispers muhitida quyuqlashtirgichni suspenziyasini 
tayyorlash; sovutish va pardozlash jarayonlarini bo‗rli quyuqlashtirigichlarni 
termik-mexanik yoyish bilan tugallash. Quruq sovunda qo‗yma surkovni ko‗p 

---

519 
tarmoqli to‗xtovsiz ishlab chiqarishning texnologik sxemasi 13.10-rasmda 
keltirilgan. 
13.10-rasm. Quruq sovunlarda surkovlarni ko‗p tarmoqli to‗xtovsiz ishlab 
chiqarishni texnologik sxemasi:
1-reaktorlar; 2-dozirovka nasoslari; 3,4-xom-ashyolarni qabul qilgichlar; 5-torozi; 6-
gomogenlash 
qurilmasi; 
7-nasoslar; 
8-quvurli 
issiqlik 
almashtirgichlar; 
9,14-
aralashtirgichlar; 10-deaerator; 11-vakuum nasos; 12-qirg‗ich sovutgich; 13-reologik 
xossasini nazorat qilish qurilmasi; 15,16-yig‗gich-to‗plagich. 
Aralash yaxshi qorilgandan keyin nasos (2) yordamida elekt quvurli 
qizdirgich (8) orqali haydaladi, shu yerda 200— 210 °С gacha qizdiriladi va 
keyin moyning qoldig‗i va qo‗shilmaning moyli eritmasi bilan aralashtirgichda 
(9) aralashtiriladi. Aralashma keyin sirkulyatsiya konturidagi gomogenlashtirish 
klapani (6) orqali deaeratorga (10) kirib boradi. Deaeratorda sovunli-moyli 
eritmadan havo chiqarib yuboriladi, keyin esa eritma sovutish uchun qirg‗ich 
sovutgichga (12) yo‗naltiriladi. Sovitilgan surkov yig‗gich-to‗plagichga (16) 
kirib boradi, kondensatsiyalanmagan mahsulot yig‗gich-to‗plagich (15) orqali 
qayta ishlashga yo‗naltiriladi yoki qurilmadan haydab chiqariladi.