―neft va gazni qayta ishlash texnologiyasi‖. 1 qism 5321300 – ―neft va neft-gazni qayta ishlash texnologiyasi‖ bakalavr ta‘lim yo‗nalishi uchun darslik
Yüklə 15,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
°
С gacha tushiriluvchi issiqlik almashinuvchi orqali, qisman tayyor mahsulotlar idishiga, qisman kublarga tortib chiqarib olinadi. Kublarga shuningdek asfalt va ekstrak ham xaydaladi. Kompuand havo bilan aralashtirilganidan so‗ng yo‗l bitumi sifatida chiqarib olinadi. Bunday sxema bo‗yicha ishlashda ma‘lum bir noqulayligi bu yo‗l bitumi komponentlarini aralashtirish jarayonining davriyligidir. 2.Qayta oksidlash – suyultirish – haydash orqali bitumlarni ishlab chiqarish. Hozirgi vaqtda yoqilg‗i profilidagi NQIZ larda yuqori parafinli neftlardan yo‗l bitumlari olish uchun foydalanilmaydi. Bunday zavodlarda bitum ishlab chiqarishning potensial xomashyosi - undan oksidlash orqali qoniqarsiz mahsuldorlikka ega bo‗lgan bitumlar olinadigan - gudron bo‗lishi mumkin. Yuqori parafinli neftlardan olinadigan bitumlarda aromatik uglevodorodlarning kamligi, birinchi navbatda, bu uglevodorodlarning dastlabki xomashyoda yetarli miqdorda emasligi bilan tushuntiriladi. Bundan tashqari xomashyoni qayta ishlash jarayonida aromatik tuzilishli birikmalarning yanada kamayishi yuz beradi. Shu sababli, aromatik uglevodorodlarni qandaydir darajada oxirgi haydash davomida qaynab ketmasdan qoldiq bo‗lib qolib, bitum duktilligini oshirishga imkon beruvchi, yuqoriroq haroratda qaynovchi 549 birikmalarga aylantirish uchun, yengil yufori parafinli xomashyoning bir qismini dastlabki oksidlashdan o‗tkazish taklif qilingan [27]. Ushbu usul bo‗yicha bitumlarni ishlab chiqarish sxemasi quyidagicha. Xomashyoning bir qismi, yengil gudron yoki mazut, KiSh bo‗yicha 70–100°С yumshash haroratigacha qayta oksidlanadi va oksidlanmagan qismiga aralashtiriladi. Bu xomashyo standart talablariga mos keluvchi haydalgan duktilli bitum qoldig‗i olinadigan vakuumli haydashdan o‗tkaziladi. Yaxshilangan xossali kompuandirlangan yo‗l bitumlari olishning afzalroq usulini tanlash uchun qayta ishlanadigan xomashyoning xususiyatlari va aniq bir neftni qayta ishlovchi zavodning o‗ziga xos sharoitlarini hisobga olgan holda retsepturalarni ishlab chiqish va ularning ishlab chiqarish texnologiyalarini maxsus tadqiq qilish kerak bo‗ladi. Respublikamizda va Rossiyada eng ko‗p bitum iste‘molchilari yo‗l qurilish tashkilotlaridir. Ularning hissasiga ishlab chiqarilgan bitumlar umumiy hajmining 65%i to‗g‗ri keladi. SNG mamlakatlari chet mamlakatlari yo‗llari qurilishida ishlatiluvchi bitumlar yuqori haroratlarda neft qoldiqlarini havo kislorodi bilan oksidlash texnologiyasi bo‗yicha ishlab chiqariladi. Shu bilan birga, oxirgi ikki – uch o‗n yillik davomida shimoliy mamlakatlar Finlyandiya, Shvetsiya, Kanada va boshqa Belorusiya va Rossiyaning markaziy va shimoliy-g‗arbiy viloyatlari ob-havosiga yaqin mamlakatlarda, yo‗l qurilishi Venesuyela nefti, Arabiston og‗ir nefti va shunga o‗xshash turdagi og‗ir yuqori smolali neftlardan foydalanib amalga oshirilmoqda [28]. Shu sababli, shu va boshqa turdagi yo‗l bitumlarning ba‘zi bir sifat va foydalanish ko‗rsatgichlarini taqqoslashga qiziqish paydo bo‗ladi. Bu ma‘lumotlar [29] ishda 14.2, 14.3 -jadvallarda keltirilgan. Ularda keltirilgan guruh tarkiblarini ko‗rib chiqish, oksidlangan bitum tarkibidagi parafinnaftenlarning yuqori qiymati va og‗ir aromatik uglevodorodlarning past qiymatlari haqida xulosa qilishga imkon beradi. Shuning hisobiga, oksidlangan bitumlar oksidlanmaganiga nisbatan, yaxshi past haroratdagi xossalarga, ammo yomon cho‗ziluvchanlik va adgeziya qiymatlariga |