―neft va gazni qayta ishlash texnologiyasi‖. 1 qism 5321300 – ―neft va neft-gazni qayta ishlash texnologiyasi‖ bakalavr ta‘lim yo‗nalishi uchun darslik

9.5. Yuqori haroratli ajratgichlarda qo‗llaniladigan kerosinni gidrotozalash 
qurilmasi
 
Qurilmaning texnologik sxemasi 9.5-rasmda tasvirlangan. Xomashyoda 
oltingugurt tarkibini kamaytirsh uchun - kerosin-0,166 dan 0,001% (massaga 
nisbatan)dan kichik emas Qurilmani xomashyo o‗tkazish qobiliyati 3975 
m
з
/kun, reaktordagi katalizatorning hajmi 156 m
3
, reaktorning ichki diametri 
3,81 m. 

---

375 
9.5-rasm Yuqori haoratli ajratishni qo‗llash orqali kerosinni gidro tozalash qurilmasini 
texnologik sxemasi: 
1-reaktor; 2-katalizator; 3-quvurli pech; 4,7-nasoslar; 5,6,8,12.16-issiqlik almashtirgichlar; 
9,14-ajratgichlar; 10-kompressor; 11-qabul qilgich; 13-kondensator-sovutgich; 15-havoli 
sovutish appartlari; 17-barqarorlashtirish kolonnasi; 18-qaynatgich. 
Xomashyo nasos (4) yordamida issiqlik almashtirgichlar (8 va 6) orqali 
aralashtirish chizig‗iga issiqlik almashtirgichlarda (12 va 5) oldindan qizdirilgan 
vodorod-tarkibli gaz bilan aralashishi uchun yo‗naltiradi. Olingan gaz-
xomashyosi aralashmasi zmeyevik pechlaridan (3) o‗tadi va 4,2—4,4 MPa 
bosimda va 380°С haroratda qo‗zg‗almaydigan katalizator qatlamli reaktorga 
(1) kirib keladi. 
Reaktorning pastki qismidan chiqqan gaz mahsuloti aralashmasi ketma-
ket qaynatgichda (18) va issiqlik almashtirgichlarda (5 va 6) sovitiladi hamda 
ajratgichga (9) beriladi. Shu yerda yuqori haroratli (qaynoq) ajratgichda (9) 
aralashma 3,8 MPa ga bosimda suyuqlik va gaz-bug‗ fazasiga ajratiladi. 
Suyuqlik fazasi gidrotozalangan kerosin bilan erigan gazlarni va benzin 
fraksiyasi ajratgichdan (9) keyin kolonnada (17) fizik barqarorlashtirishga 
mahkum qilinadi. 

---

376 
Ras
m
-9
.6
..
K
er
o
si
n
n
i yuqori 
h
ar
o
ra
tl
i se
p
aras
ti
y
al
as
h
u
su
li
d
a g
id
ro
to
za
la
sh
1
-rea
k
to
r;
2
- 
k
at
al
izat
o
r;
3
- 
p
ec
h
; 
4
,7
- 
n
as
o
s;
5
,6,
1
2
,1
6
- 
is
si
q
li
k
al
ma
sh
g
ic
h
; 
9
,1
4
- 
sep
arat
o
r;
1
0
- 
k
o
m
p
re
ss
o
r;
11
- 
yi
g‗
g
ich
; 
1
9
- 
k
o
n
d
en
sa
t-
so
v
u
tg
ich
; 1
5
- 
h
av
o
li
s
o
v
u
tg
ich
; 1
7
- 
b
er
q
ar
o
rl
as
h
ti
ru
v
ch
i 
k
o
lo
n
n
a;
1
8
- 
q
iz
d
irg
ich
. 

---

377 
Gazni va bug‗ni aralashmasi ajratgichdan (9) chiqadi (yuqori bosim 
ostida) bir-biri bilan ketma-ket ulangan issiqlik almashtirgichlarda (12 va 16) 
sovitiladi. Issiqlik almashtirgichga (12) kirishdan oldin aralashmaga 
kondensatsiyalangan suv va korroziya ingibitori eritmasi purkaladi, qaysiki 
issiqlik almashtirgichdan (12) kondensator-sovutgichgacha (15) bo‗lgan 
uchastka korroziyaga nordon sul‘fid ammoniyga mahkum etilgan. Bu 
uchastkada oqimni sovutish harorati 177°Сdan past bo‗lganligi uchun 
aralashmani harakat tezligi 9 m/sek oshmasligi kerak. Suvli kondensator-
sovutgichdan (13) kirib keladigan uch fazali aralashma 3,7 MPa bosimda va 43 
°С ga yaqin haroratda past haroratli (sovuq) ajratgichda (14) ajraladi. Suvdan 
ajralgan uglerod kondensati benzinli va yengil kerosinli fraksiyalardan tashkil 
topgan bo‗ladi, ajratgichdan (14) chiqqandan keyin issiqlik almashtirgichda (16) 
qizdiriladi va barqarorlashtirish kolonnasiga (17) to‗planadi. 
Ajratgichdan (14) ketadigan vodorod – tarkibli gaz qabul qilgich (11) 
bilan tomchi urgich orqali o‗tib, kompressorda (10) 4,9 MPa bosimgacha 
qisiladi va keyin esa toza gaz-texnik vodorod bilan birlashadi. Gazlarni 
aralashmasi issiqlik almashtirgichlarda (12 va 5) qizdirilgandan keyin qildirilgan 
xomashyo bilan birlashtiriladi. Barqarorlashtirish kolonnasidan (17) yuqorisidan 
quviladigan bug‗lar va gazlar chiqariladi, pastki qismidan – tozalangan kerosin 
olinadi. Kolonnaning ish rejimi shunday ushlab turiladiki, kerakli haroratda 
alangalanadigan mahsulot olish uchun. Bu kolonnaning pastki qismidagi harorat 
267°С, bosim 0,44 MPa. Issiqlik almashtirgichdan (12) oldin gaz-bug‗ 
aralashmasining qaynoq oqimiga suv va ingibitor eritmasi purkaladi, bunda 
aralashmaning harorati 205°С gacha pasayadi. Undan keyin aralashma issiqlik 
almashtirgichga (12) kirib keladi. Qaynoq ajratgichda (9) gaz-mahsulot 
aralashmasi eng yuqori haroratda ajratiladi. 
Izoh: 
1. Vodorod-tarkibli gazni sirkulyatsiya tizimida bosimning umumiy farqi 
(kompressorgacha va undan keyin 10 ) 1,19 MPani tashkil qiladi, bu qurilma 
uchun haddan tashqari hisoblanmaydi. Lekin sirkulyatsiya gazini kompressor 

---

378 
bilan siqishda sarflanadigan energiya tizimda gidravlik qarshilikni o‗sishi bilan 
oshadi va loyihalashda qarshilikning kattaligi yetarlicha aniq topilishi kerak. 
2. Reaktorning ishchi oralig‗iningoxiridagi gidravlik qarshilik amalda 
boshlanishiga nisbatan (0,21 va 0,07 MPa) yuqori.
3. Qizdirilgan xomashyo va gazni, xomashyoni bir qismini 
birlashtirganda. Bug‗simon holatga o‗tishda (bug‗lanuvchi agent gaz 
hisoblanadi) issiqlikning bir qismi sarflanadi, shuning uchun aralashmaning 
harorati taxminan 35°С ga pasayadi. 
4. Eng yuqori haroratli issiqlik almashtirish apparatlarida (5,6 va18) 
quvurli fazo orqali gaz-mahsulotlari, aralashmalar, qizuvchi muhit, quvurlar 
oralig‗idagi-qizdirilgan muhit kiradi. 
5.Gaz-mahsulotlarini aralashmasi ajratgichga kirishda (9) xomashyoning 
haroratini o‗zgarishi hisobiga issiqlik almashtirgichning (6) oldida doimiy 
ushlab turiladi: sovuq xomashyoning bir qismini aylanma chiziqdan foydalanib 
(sxemadagi uzuk chiziq) oldindan qizdirilgan issiqlik almashtirgichdan 
chiqadigan (8) xomashyo bilan birlashtiriladi.