―neft va gazni qayta ishlash texnologiyasi‖. 1 qism 5321300 – ―neft va neft-gazni qayta ishlash texnologiyasi‖ bakalavr ta‘lim yo‗nalishi uchun darslik

 
 9.9 -jadval 
Vakuumli gazoylning ikkita namunasida gidrotozalashni qovushqoqlikka va erish 
haroratiga ta‘siri keltirilgan [13, 14]:
Ko‗rsatgichlari 
Namuna 1 
Namuna 2 
Xomashyo 
Mahsulot 
Xomashy
o 
Mahsulot 
Chegaraviy qaynashi, 
o
C 
Tarkibi, % mass.niC 
oltinguugrt 
azot 
100
o
Cdagi kinematik qovushqoqlik, 
mm
2
/s 
Erish harorati, 
o
C 
H
2 
ni sarfi m
3
/m
3
xomashyo 
Oltingugurtsizlashtirish, % 
441- 
566 
1,68 
- 
10,5 
35 
49-45 
81,7 
- 
0,31 
- 
8,8 
35 
- 
- 
398- 
544 
1,76 
0,150 
11,4 
40,6 
71 
86,4 
330-537 
0,24 
0,098 
8,9 
37,8 
- 
- 
Suyuqlik fazasi jarayonda maksimal harorat bug‗ fazali jarayonga 
nisbatan 20°С da (400°С o‗rniga 380°С) va sirkulyatsiya gazining o‗rtacha 
miqdori taxminan 15 marta yuqori bo‗ladi.
Reaktorning ish rejimini suyuqlik-fazali (tomchili) va bug‗ fazali 

---

382 
distillyatlarni gidrooltingugurtsizlantirish ma‘lumotlari keltirlgan [14]: 
9.10-jadval 
 
Ko‗rsatgichlari 
Suyuq fazali rejim 
Bug‗ fazali rejim 
Xomashyo 
Harorat, °C 
Bosim, MPa 
Xomashyoni 
massali 
uzatish 
tezligi, 
t/(m
3
soat) 
Sirkulyatsiya gazining m
3
1 t ketadigan xom-
ashyo 
Kerosinli, og‗ir 
gazoyllar va vakuum 
distillyatlari 
300-400 
3-10 
1-5 
50-300 
Benzin yoki 
benzin-kerosinli 
distillyatlar( 250 
°Cgacha) 
300-380 
2-4 
4-6 
40-200 
Qurilmani regeneratsiya oralig‗ida yurishida reaktordagi harorat ba‘zida 
butunlay ya‘ni 30-40°С (А) gacha ko‗tariladi. Reaktor blokidagi bosimlar 
farqini ko‗tarilish ham kuzatiladi qaysiki, sirkulyatsiya gazini va xomashyoni 
siljishida energiya sarfini kuchayishiga olib keladi.
Zavod qurilmalarining birida gidrotozalashda uchta ketma-ket ulangan 
reaktorlarda nisbatan yengil vakuum gazoyli ( 463°С gacha 98 % mahsulot 
qaynaydi.mass.), bir yarim yil davomida reaktorlardagi harorat 350 dan 385- 
390°С gacha ko‗tariladi; shu davr davomida umumiy bosimlar farqi 0,18 dan 
0,45 MPa. gacha o‗sgan, reaktor blokidagi umumiy ortiqcha bosim 3,3 MPa.ga 
yaqin. Bu qurilmada reaktorlarning qolgan asosiy ishlari quyidagicha: 
xomashyoni hajmiy uzatish tezligi 0,9-1,2 soat-1; sirkulyatsiya gaziga nisbatlari: 
Bu qurilmada reaktorlarning qolgan sharoitlardagi ishi quyidagilar: 
xomashyoni hajmiy uzatish tezligi 0,9-1,2 soat-1; sirkulyatsiya gazining 
nisbatlari: xomashyo 400-600 m
3
/m
3
; sirkulyatsiya gazidagi vodorodning 
konsentratsiyasi 75-85 % (hajmiy), undagi vodorod sul‘fidning tarkibi 
monoetanolli tozalashdan keyin 0,05-0,10 % (hajmiy); ishning birinchi sikli 
regeneratsiyadan keyingi katalizator-alyumin-kobal‘t-molibden. Gazoyldagi
oltinguugrtning miqdori-katalitik kreking uchun xomashyo -2,5-3,5 dan 0,4-0,6 
% gacha (massasiga nisbatan) kamaygan, kokslanishi esa 0,17 dan 0,04% gacha 
(massasiga nisbatan) kamaygan [16]. 
Qurilmada 
gidrotozalash 
jarayonida 
silindrik 
tik 
reaktorlarda 
qo‗zg‗almaydigan katalizator qatlamining distillyatlari alyumin-kobal‘-

---

383 
molibden yoki alyumin-nikel‘-molibdenli katalizatorlar keng qo‗llaniladi. 
Katalizatorlarning samaradorlik ko‗rsatgichlari o‗zaro taqqoslanganda А1-Со-
Мо katalizatorlari oltingugurtni chiqarishda samaralidir, А1-Ni-Мо 
katalizatorlari esa – azot va to‗yingan aromatik birikmalarni va olefinlarni 
uzoqlashtirish munosabatida samarali hisoblanadi [17, 18]. Kerosin 
distillyatlaridan, atmosfera va vakuumli gazoyl hamda mazutlardan azotni 
uzoqlashtirish 
nisbatida 
kuchaytirilgan 
faol 
katalizatorlarni 
oltingugurtsizlashtirish texnologiyasi ma‘lumdir.
Katalizatorlarning xizmat muddati yengil, og‗ir va vakuum gazoyllarini 
gidro-oltingugurtsizlashtirish jarayonlari (36 oydan 48 oygacha), lekin 
katalizatorlarning unumdorligi har xil, qaysiki, gidro-oltingugurtsizlashtirish 
har bir turdagi xomashyoda har xil hajmiy tezlikda olib boriladi.
Procatalise (Fransiya) firmasi uch xil sortdagi АlО
3 
tipidagi katalizatorlarni ishlab 
chiqaradi [19]: