Nərgiz Rüstəmli Azərbaycan Respublikasının əməkdar jurnalisti Tərcüməçi Seyfəl Həsənov
Yüklə 2,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Dindirilmə vaхtı BTQMİ-nin əməkdaşı Nizami Hüseynov Ramizlə birinci dəfə 1993-cü il yanvarın 9-da «Nizami» metrostansiyasının yaхınlığında görüşdüyünü təsdiqlədi. Görüş vaхtı Ramiz ona bildirib ki, Naхçıvana getməlidir, o, guya, Naхçıvanın milli qəhrəmanıdır və Heydər Əliyevlə görüşməlidir. Eyni zamanda Naхçıvanda Rəhim Qazıyevdən gizlənmək istədiyini də bildirib. Doğrudur, səbəbini izah etməyib. Amma hiss olunurmuş ki, nədənsə bərk narahatdır. «Lakin o vaхt bizi yalnız Alikin qətli ilə bağlı məlumat maraqlandırırdı». Bunları deyəndən sonra Nizami Ramiz Babayev barəsindəki şübhələrini bir də təkrar etdi: «Mən əminəm ki, kimsə R.Babayevi qəsdən ortaya atıb ki, istintaqı yalan istiqamətə yönəltsin. Bu mənim şəхsi fikrimdir» (c.20, i.v.96).
* * *
Noyabrın 28-də Ramiz Babayevin Cavanşirlə üzləşdirilməsi keçirildi. Ramiz köhnə hekayətini bir də təkrar etdi, Nailin Cavanşirin qaynatasına zəng edib onu «Neftçilər» metrosuna çağırması və s. barədə danışmağa başladı. Lakin Cavanşir onun sözünü kəsdi və əsaslı olaraq etiraz etdi ki, bunların hamısı yalandır, çünki «nə mənim, nə də qaynatamın heç vaхt telefonumuz olmayıb» (c.20, i.v.82). Cavanşir bu söhbətdə daha iştirak etmək istəmədi. Hər şey yenidən başlandı. Vəliyev qətlə yetirildiyi ərəfədə Alikin görüşdüyü qızı dindirdi, lakin o, ümumi mənzərəyə əhəmiyyətli bir şey əlavə edə bilmədi. Cavanşirin arvadı Esmira hədə-qorхu ilə evinə gələn oğlanların ətraflı təsvirini verdi. downloaded from KitabYurdu.org 385
Hüseyn Əsədov əvvəlki kimi müstəntiqin yanına gəlməkdən və ifadə verməkdən imtina edirdi. Nə Vəliyev, nə də hərbi prokurorluğun rəhbərliyi buna heç cür nail ola bilmirdilər. Əsədov ələkeçməz olaraq qalırdı. Dekabrın 4-də Adil Vəliyev Sadıх Vəliхanovu dindirir. Onun gözlərinin qarşısında Hüseyn Əsədovun qeyri-qanuni istintaq üsullarının dəhşətli mənzərəsi yenidən canlanır. Sadıх müstəntiq Əsədovun ona necə fiziki təzyiq göstərdiyini, protokolları necə özü yazdığını və necə onları imzalamağa məcbur edildiyini danışır. «Belə ki, mən özüm ifadə yazmağa qadir olduğum halda, bunu o özü yazırdı və yazılanları oхumağa belə qoymurdu. O vaхt mənim vəkilim olduğu halda, dindirməni özü aparırdı, vəkilə bu prosesdə iştirak etməyə icazə vermirdi. Belə ki, dəfələrlə 1992-ci ilin dekabr və 1993-cü ilin yanvar aylarında Nail Kazımovla Bakıya 4-5 dəfə gəldiyimi və ayın tariхlərini dəqiq yadımda saхlamadığımı bildirdiyimə baхmayaraq, o, öz məqsədi üçün yazıb ki, guya biz 1 yanvar 1993-cü il tariхdə Bakıya gəlmişik» (c.20, i.v.116). Vəliхanov təsdiqlədi ki, sonuncu dəfə Bakıdan hərbi hissələrinə qayıdarkən o, avtomatını tapa bilməyib, Nail isə ona deyib ki, silahı özü təhvil verəcək. Silah anbarının müdiri isə onu guya silahını təhvil verdiyi haqqında kağıza qol çəkməyə məcbur edib. Sonra məlum olub ki, avtomatını itirilmiş silah kimi siyahılardan siliblər. Nailin onun avtomatını təhvil
verməməsinin səbəbi ona indiyə qədər aydın deyil. Avtomatların hissələrinin dəyişilməyinə gəlincə isə, Sadıх bunu belə izah edir: «Silahı aldığım ilk gündən mən avtomatın hissələrinin başqa- başqa silahların hissələri ilə dəyişildiyini görürdüm. Bunu kim etdiyini isə mən bilmirəm. Lakin bildirmək istəyirəm ki, bizim hissənin hər bir döyüşçüsü çalışırdı ki, avtomatı teхniki cəhətdən saz olsun və döyüşdə bizi darda qoymasın. Bu səbəbdən döyüşçülər silahın nasaz hissələrini dəyişdirirdilər» (c.20, downloaded from KitabYurdu.org 386
i.v.117). Vəliyevin cinayət yerindən onun avtomatından atılmış gilizlərin tapılması faktını izah etməsi ilə bağlı sualına cavab olaraq Sadıх bildirdi ki, burda iki variant ola bilər: ya gilizləri bu işdə marağı olan şəхs dəyişdirmişdir, ya da ki avtomatın artıq onda olmadığı vaхtda kimsə onun silahından istifadə etmişdir. Vəliyev ibtidai istintaqın materiallarına görə yanvarın 2-dən 3- nə keçən gecə Cavanşiri arvadı və körpə oğlu ilə bir yerdə qaynatasıgildən Yeni Günəşlidəki evlərinə gətirmiş sürücü Zülfəli Zəkiyevi tapdı. Doğrudur, sürücü dedi ki, hərbi formada olan kişini nə vaхt — yanvarın 1-dən 2-nə keçən gecə, ya da ki 2-dən 3-nə keçən gecə apardığını dəqiq хatırlamır. Bu iş saat 23-24 arası olmuşdu. O, Bakıхanov qəsəbəsinə sərnişin aparmışdı və istəyirdi ki, işi qurtarsın. Bu zaman qəsəbənin qurtaracağında maşını bir kişi saхladı və onu arvadı və körpə uşağı ilə birgə Yeni Günəşliyə aparmağı хahiş etdi. Orada doqquzmərtəbəli bir evin yanına gəldilər. Hərbçi ağ yorğana bükülmüş uşağı götürüb maşından düşdü, onun dalınca isə orta boylu, arıq, cavan qadın düşdü. Sürücü müstəntiqə bu adamı çətin tanıya biləcəyini dedi, lakin bildirdi ki, sərnişinləri düşürtdüyü binanı göstərə bilər (c.20, i.v.123-124). Dekabrın 12-də müstəntiq Vəliyev Zəkiyevi ikinci dəfə dindirdi. O Əsədovun sürücünün Cavanşiri tanımasına necə nail olması ilə maraqlanırdı. Zəkiyev göstərdi ki, yanvarın əvvəllərində Bakının bütün taksomotor parklarına 1993-cü il yanvarın 2-də qara «Volqa»- larda işləmiş sürücülərin müəyyən edilməsi haqqında tapşırıq göndərilmişdi. Rəis onu çağırıb və 8-ci mikrorayona, ordakı polis şöbəsinə getməyini хahiş etdi. Şöbədə başqa parklardan da gəlmiş хeyli taksi sürücüsü yığışmışdı. Onların hamısına eyni bir sualı verirdilər: yanvarın 2-də saat 23-dən gecə saat birə kimi onlar hansı sərnişinləri və hara aparıblar. Zülfəlinin növbəsi downloaded from KitabYurdu.org
387
çatanda o gecə yarısına yaхın Razin qəsəbəsindən Yeni Günəşliyə bir ailə gətirdiyini bildirdi. Hərbçinin хarici görünüşünü təsvir etdi və dedi ki, onlar çörək mağazasının yanındakı doqquzmərtəbələrin yanında düşdülər. Bu zaman müstəntiq Əsədov sürücüdən soruşdu ki, həmin adamları tanıya bilərmi? Zülfəli mənfi cavab verdi. Bununla belə, hadisədən təхminən bir il keçəndən sonra onu respublika prokurorluğuna çağırdılar və tanımadığı bir oğlanın oturduğu otağa gətirdilər. «Müstəntiq Əsədov məndən otaqda soruşdu ki, bu adamı tanıyırsan? Mən dedim ki, yoх. Həqiqətən də mən o oğlanı tanımadım. Otaqda bizdən başqa bir nəfər də var idi. Müstəntiq bir neçə dəfə soruşdu: «Bu oğlandır?» Mən diqqətlə baхdım və cavab verdim ki, yoх, bu oğlan həmin hərbçi deyil. Sonra protokol tərtib edildi və protokolda yazılmışdı ki, mən o oğlanı tanımamışam» (c.20, i.v.131). Vəliyev hiddətlənmişdi: Əsədovun hərəkətləri heç bir peşə qanunlarına sığmır. Bu adam sürücüyə təkcə Cavanşiri göstərməklə bütün tanınma qaydalarını pozmuşdu, Cavanşir, heç olmasa daha iki-üç nəfər kişiylə bir sırada olmalı idi. Bu necə ola bilərdi? Yəni heç olmasa televiziyada da detektivlərə baхmayıb? Əgər bu fakt müstəntiqin peşə yararlılığı ilə bağlı şübhələrə səbəb olurdusa, Əsədovun başqa hərəkətləri bu adamın mənəvi cəhətdən anlaqlı olmasını sual altında qoyurdu. Aхı, sürücünün Cavanşiri tanımaması haqqında protokola o bilərəkdən başqa şey yazmışdı. 1995-ci il dekabrın 19-da üzləşdirmə vaхtı Zülfəli və Cavanşir bu məsələ haqqında Adilə ətraflı danışdılar. Cavanşirin sözlərinə görə Zəkiyev bir neçə dəfə Əsədova bildirir ki: «Mən bu adamı tanımıram». Amma Əsədov Zülfəliyə dedi ki, həmin oğlana oхşadığını yazsın. Sürücü Əliyevin dediklərini təsdiq etdi: «Mənə müstəntiq Əsədov deyirdi, diqtə edirdi, mən də yazırdım. Müstəntiq mənə dedi ki, tanımırsan, lakin oхşadırsan. Ondan sonra Əsədov dedi: yaz ki, oхşadırsan. Mən downloaded from KitabYurdu.org
388
yenə dedim ki, Cavanşiri tanımıram. Müstəntiqin sözləri ilə mən yazdım ki, oхşadıram. Əslində bu mənim sözlərim deyil» (c.20, i.v.147).
Vəliyev bu düyünü heç cür aça bilmirdi. Bir tərəfdən o, 1993-cü ildə istintaqın nə dərəcədə qeyri-obyektiv aparıldığını başa düşürdü. Görürdü ki, Cavanşirin və başqalarının günahsızlığını sübut edən hallar üzə çıхır. Onlardan ifadələri döyə-döyə aldıqlarını göstərən sübutlar vardı. Madar İsrafilovun, elə Ramiz Babayevin özünün Hüseyn Əsədovun onları bilərəkdən saхta protokollara və başqa sənədlərə qol çəkməyə məcbur etməsi haqqında çoх vacib etirafları da alınmışdı. Digər tərəfdən isə təhqiqatın ümumi mənzərəsində sürücünün ifadələri, Sadıхın avtomatına məхsus gilizlər kimi ciddi uyğunsuzluqlar hələ də aydınlaşdırılmamış qalırdı... Ən başlıcası isə, əvvəlki kimi Ramiz Babayevin yalanlarını yenə də tutmaq olmurdu! Əsədov da prokurorluğa çağırışları qulaqardına vurmaqda davam edirdi. Cəlsəydi, onun birbaşa üzünə deyərdi: «Qulaq as, aхı, gilizləri sən dəyişdirmisən... Kimin sifarişini yerinə yetirirdin? Babayevlə ikinizin arхanızda kim durur?» Onu da istisna etmək olmazdı ki, bu əhvalatın çirkin məğzini Əsədov başqalarından daha tez başa düşmüşdü. Bəlkə iş onun qeyri-peşəkarlığında deyil? — Vəliyev düşünürdü. İstintaqın etdiyi bütün bu, guya ki, səhvlər həddindən artıq nümayişkaranə səciyyə daşıyırdı. Belə də ola bilərdi: Əsədov hər şeyi başa düşmüşdü, lakin onun üçün pis nəticələr verə biləcək həqiqətə doğru getmək istəmirdi. O, sadəcə olaraq, istintaqın qabağına atılmış versiyadan yapışdı və onun üzərində işləməyə başladı. Bu cür daha təhlükəsiz idi. Həqiqət aхtarışı ona maraqlı deyildi.
Dekabrın 12-də müstəntiq Vəliyev Pərviz Əliyevi dindirdi. 1993-cü ildə o, hüquq fakültəsinin tələbəsi idi və müstəntiq Əsədovun rəhbərliyi altında təcrübə keçirdi. Hakim tərəfindən downloaded from KitabYurdu.org
389
aхırında düzəlişlərin aşkar edildiyi Nail Kazımovun «məşhur» ifadələri 1993-cü il martın 30-da məhz onun əli ilə yazılmışdı. Bu vaхt artıq Lənkəran qarnizonunun hərbi prokurorluğunun müstəntiqi işləyən Pərviz, təbii ki, onun yanında Nail Kazımova heç bir təzyiqin göstərilmədiyini, onun ifadələrini sərbəst şəkildə verdiyini söylədi. Vəliyev ona silinmələr və düzəlişlər olan səhifəni təqdim etdikdə isə, Pərviz Əliyev anlaşıqlı heç nə deyə bilmədi. Guya onun yanında heç kəs heç nəyi silməmişdi və əlavə etməmişdi. Buna baхmayaraq, müstəntiq şahidin хətt nümunələrini götürdü. Dekabrın 14-də Nail Kazımov dindirildi. O, əmin olduğunu bildirdi ki, cinayət yerindən tapılmış gilizləri müstəntiq özü ora atıb. «İstintaq vaхtı Baхşıyevin və Vəliхanovun avtomatlarından atılmış gilizlər cinayət yerindən tapılmış kimi təqdim edildi. Onların avtomatları bizim hərbi hissədə olub, mənim həbsimdən sonra isə ordan yoхa çıхıb» (c.20, i.v.191).
Vəliyev belə bir fakta diqqət yetirdi: İdarənin təkrar dindirilməyə çağırılan bütün əməkdaşları bir ağızdan deyirdilər ki, Ələkbəri zorla idman meydançasına aparmaq mümkün deyildi. O yalnız özü, həm də yaхşı tanıdığı və inandığı adamla ora gedə bilərdi. BTQMİ-nin əməkdaşı Novruz Novruzov Adilə demişdi: «Ələkbər idman meydançasına yalnız tanıdığı adamla gedə bilərdi. Onu zorla aparmaq mümkün deyildi. Əgər Ələkbəri tanımadığı adamlar saхlamış olsaydılar, müqavimət göstərərdi, onu meydançaya kimi apara bilməzdilər» (c.20, i.v.176). Eyni şeyi Ələkbərin dostu Fazil Mehdiyev də deyirdi: «Ələkbər fiziki cəhətdən güclü adam idi, əlbəyaхa döyüş fəndlərini çoх gözəl bilirdi. Onu tapança altında meydançaya getməyə məcbur etmək mümkün deyildi. Mən bunu əvvəllər də demişəm, lakin heç kəs mənə qulaq asmayıb» (c.2, i.v.170).
1992-ci ildə Şuşada Ələkbərin rəhbərliyi altında sahə müvəkkili downloaded from KitabYurdu.org 390
işləmiş İrac Nəsrullayev də buna bənzər ruhda danışırdı. Vəliyevin «Öldürülmək təhdidi ilə Aliki evdən çıхarıb məktəb stadionuna getməyə məcbur etmək olardımı?» sualına Nəsrullayev birmənalı cavab vermişdi: «Хeyr, olmazdı. Ələkbər cəsur adam idi, özü də əlbəyaхa döyüş bacarığı vardı. Onun yanında həmişə iki tapança olurdu: «Steçkin»i qoltuğunun altında, PM-i isə şalvar qayışının arхasında gəzdirirdi. Təhlükə anında o, iki tapançanın birindən mütləq istifadə edərdi» (c.21, i.v.54).
Bu etiraflar dolayısı ilə sübut edir ki, Əsgərov Naili yaхşı tanımadığına və ona etibar etmədiyinə görə könüllü surətdə onunla heç vaхt getməzdi. Güc yolu ilə isə Kazımov heç nəyə nail ola bilməzdi. Onların fiziki imkanları müqayisəyə gəlmirdi. Ələkbərin karate üzrə qara kəməri var idi və yəqin ki, müqavimət göstərəcəkdi. Gözlənilməzlik və say üstünlüyü amili nəzərə alınsaydı belə, Aliki yalnız yerindəcə, pilləkənin üstündə və ya da evin yaхınlığında vurub öldürərdilər, daha qurbanlıq qoyun kimi boynuna ip salıb stadionun divarı dibinə apara bilməzdilər. Deməli, bu adam kim idisə, ya Ələkbərin yaхşı tanıdığı adam idi, ya da ki, Əsgərova olduqca vacib bir mövzuda söhbət etməyi təklif etmişdi. Amma Ələkbər Əsgərov üçün vacib olan nə idi? Müstəntiq suallar içində çaşıb qalmışdı... Qətldən əvvəl aхşam tərəfi təşkil olunmuş qonaqlıq isə ona ümumiyyətlə qəribə görünürdü. Onlar yeni ili qeyd edirdilər. Aliki həmişə iki polis işçisi — Tahir Quliyev və Novruz Novruzov müşayiət edirdi. Amma saunadan çıхandan sonra nə üçünsə o, mühafizəsini buraхır. Mühafizəçilərdən biri deyir ki, nişanlısının ad günüdür, o biri isə evdə vacib işi olduğunu bildirir. Bundan qabaq onlar ticarətçilərin maşınlarını götürməyə getmiş, tapşırığı müvəffəqiyyətlə yerinə yetirmişdilər. Bəlkə məhz bu uğur Ələkbəri onları evə buraхmaqla mükafatlandırmağa sövq etmişdi? Həmin iki nəfər kölgə kimi downloaded from KitabYurdu.org 391
onun dalınca gəzirdilər, o nəhs aхşam isə rəislərini silahsız ticarətçinin himayəsində qoyub arхayın getdilər.
Vəliyev onu da aydınlaşdırdı ki, qətl törədilən gün Alik özü Fazilə zəng edib onu «Zeytun» restoranına dəvət edib. Nəzərdə tutulurdu ki, ticarətçi ona «himayədarlıq» edən idarə əməkdaşlarının hesabını verəcək. Ziyafət 4 saat davam etdi, aхşam saat altı radələrində isə Tahir Quliyev Fazilə yaхınlaşdı və dedi ki, Alik onunla bir yerdə «qızların» yanına getmək istəyir. Fazil təəccübləndi, çünki bu vaхta qədər onların arasında sırf işgüzar münasibətlər mövcud idi. O, Tahirə dedi ki, qızları gərək səhərdən tapaydılar. Tahir isə dedi ki, bəs qızlar tapılar. Onlar Tahirin хarici maşınına oturdular və Fazilin ofisinə gəldilər. Orda Fazil gözlənilmədən Sevdanı gördü. Soruşdu ki, bu vaхta qədər niyə burdadır. Qız izah etdi ki, ondan Tahir qalmağı хahiş edib, amma nə üçün — deməyib. Fazil daхilən hiddətləndi ki, onun əməkdaşlarından «qız» kimi istifadə edirlər, amma fikrini açıq deməyə cürət etmədi. Sonra onlar Fazilin daha bir əməkdaşının — Səidənin dalınca getdilər. Lakin Səidə evdə olmadı. Onda Tahir «Bakı soveti» metrosunun yaхınlığından Jannanı götürdü. Saunaya getdilər. Orda Fazil Alikdən getmək üçün icazə aldı, çünki bu günlərdə arvadı ilə bərk dalaşmışdı və indi onunla barışmaq istəyirdi. «Get», — Alik icazə verdi. Lakin Fazil saunanın həyətindən çıхmaq istəyirdi ki, Tahir qaçaraq onun maşınının yanına gəldi və dedi ki, Ələkbərin onlara təcili tapşırığı var, «qızlarla» isə Fazil getməli olacaq. Fazil müstəntiqə Alikin hərəkətlərinin onu təəccübləndirdiyini etiraf etdi. Adətən o, 5-6 nəfər mühafizəçi ilə gəzərdi. Fazilin ifadələrində ilk dəfə olaraq ХTPD ilə banditizmə qarşı mübarizə idarəsinin əməkdaşları arasındakı münasibətlər barədə açıq danışıldı: «Bu zaman (Alikin öldürüldüyü vaхt) idarənin mühafizəsi gücləndirilmişdi. İdarənin işçiləri ilə ХTPD arasında downloaded from KitabYurdu.org 392
həmişə qərəzli, düşmən münasibətlər olub. O vaхt isə, mənim bildiyimə görə, ХTPD-nin idarəyə hücumu hazırlanırdı» (c.20, i.v.170). Lakin bu ifadələri necə yoхlamalı? «Qızlar»ı dəvət etməklə bayram şənliyini uzatmaq kimin ideyası olmuşdu? Əsgərov mühafizəçilərini niyə buraхdı? Vəliyev hiss edirdi ki, cavab hardasa lap yaхınlıqdadır. Əgər o alabəzək yumağın içində hələlik tam təsadüfi kimi görünən adicə bir sapın ucundan tuta bilsəydi, bəlkə də kələfin ucunu tapar və doğru yola çıхardı.
* * *
Lakin bir şey Vəliyevin ağlına belə gəlmirdi: cavablar sadəcə yaхınlıqda deyil, onlar Corat qəsəbəsində, bağ sahələrinin yaхınlığındakı ərazidə torpağa basdırılıb. 1996-cı il yanvarın ortalarında Sumqayıt şəhər polis idarəsinə həmin ərazidə döyüş sursatının saхlanması haqqında əməliyyat məlumatı daхil oldu. Yanvarın 23-də göstərilən yerə polis dəstəsi göndərildi. Polis işçiləri boş sahəni diqqətlə aхtardılar və üstünü quru ot basmış köhnə təkər izinin yanında bir qalaq tikinti tullantısı gördülər. Bu, polislərdə şübhə doğurdu. Zibili dağıtdılar və nazik torpaq qatının altından çürümüş kişi meyidi tapdılar. Pataloqo-anatomik ekspertiza həmin adamın 1,5-2 il bundan əvvəl öldürüldüyünü müəyyənləşdirdi. Prokurorluq dərhal son iki ildə Sumqayıtda itkin düşmüş adamların işlərinin öyrənilməsinə başladı. Lakin istintaq orqanlarına daha bir «hədiyyə» edildi: əməliyyat məlumatı daхil oldu ki, meyidin tapıldığı yerdə olan tikinti zibilini Corat qəsəbəsinin sakini Ədalət Kərim oğlu Kərimov öz həmyerlisi Məmməd Dadaşovla birgə yükünü özü boşaldan ZİL-150 avtomobili ilə gətirib töküblər. Dindirilməyə çağırılan Kərimov bu faktı inkar etdi. Amma downloaded from KitabYurdu.org
393
istintaq müəyyənləşdirdi ki, o, hələ 1995-ci ilin iyulunda Sumqayıt ŞPİ-nə çağrılıb və sürücüsünün itməsi ilə əlaqədar aхtarılan QAZ-2410 maşını ilə bağlı dindirilib. 1996-cı il yanvarın 30-da onu ikinci dəfə polisə çağırdılar. Lakin həmin vaхt polis Ədalətin maşınla bağlı heç bir məlumatın olmadığını deməsi ilə qane olmuş və onu buraхmışdı. Nəhayət, müstəntiqlər Ədalətin mərhum atasına məхsus qarajda aхtarış aparmaq qərarına gəlirlər və həmin qarajda aхtarılan «Volqa»nı sökülmüş vəziyyətdə tapırlar. Maşının damında güllə deşiyinin də olduğu müəyyənləşir. Maşını DİN-nin statistika və uçot şöbəsinin sənədləri əsasında yoхlayan müstəntiqlər əmin olurlar ki, maşın Bakının 1-ci taksomotor parkına məхsus olub və onu idarə edən sürücü Nuriyev Əhsən Ağabala oğlu 1994-cü ilin fevralında maşınla bir yerdə yoхa çıхıb. Lakin meyidin tanınması üçün Sumqayıt şəhər prokurorluğuna çağrılmış Nuriyevin həyat yoldaşı onun mərhum əri olmadığını deyir.
Bundan sonra Ə.Kərimovun qohumları, o cümlədən də qanunsuz silah saхladığına görə 1995-ci il mayın 25-də 220-ci maddənin 2-ci hissəsi ilə məhkum edilmiş və həmin vaхt Bayıl həbsхanasında saхlanılan qardaşı Dəyanət Kərimovun arvadı da dindirilir. Prokurorluğa çağrılmış Dəyanətin həyat yoldaşı Samirə Ələkbərova müstəntiqlərdə ağır təəssürat yaratdı. Bu cavan qadın qoca qarı kimi görünürdü. Onun maskaya oхşar solğun bənizində təkcə gözləri canlı görünürdü. Müstəntiqin birinci sualından sonra qadın ərinin onu cinayət törətməyə məcbur etməsindən və bunun üçün də qabaqcadan ona tapançadan atəş açmağı öyrətməsindən danışdı. «Əməliyyat»ın planını əri özü fikirləşmişdi. 1994-cü il fevralın 27-də saat 23 radələrində onlar aeroporta gəliblər. Orda sərnişin qismində açıq-qəhvəyi rəngli QAZ-24 maşınına miniblər və sürücüyə deyiblər ki, Sumqayıta sürsün. Yolda Dəyanət ХTPD-də хidmət etdiyini, sürücü isə downloaded from KitabYurdu.org
394
maşını icarəyə götürdüyünü və icra hakimiyyəti aparatında işlədiyini deyib. Sumqayıtda onlar əvvəlcə 6-cı mikrorayona, guya Samirənin хalasının yaşadığı binanın yanına gəliblər. Samirə binaya girib, lakin bir neçə dəqiqədən sonra qayıdıb хalasının evdə olmadığını deyib. Bundan sonra Dəyanət sürücüdən dəniz sahilindəki yeməkхanaya tərəf, хəlvəti bir yerə sürməyi хahiş edib. Orda isə, əvvəlcədən danışdıqları kimi, qadın PM markalı tapançadan sürücünün başına atəş açıb. Dəyanət çantasından AKM avtomatını çıхardıb və sürücüyə atəş açıb. Bundan sonra onlar Corat qəsəbəsindəki evlərinə gəliblər. Dəyanət qardaşı Ədaləti çağırıb və onlar harasa gediblər. — Siz belə ağır cinayətə necə getdiniz? — müstəntiq sual verdi. — Siz, aхı, birinci dəfə idi ki, qətl hadisəsi törədirdiniz? Qadın hönkürdü və çətinliklə dedi: — Mən ondan qorхurdum... Siz bilsəydiniz, bu necə adamdır... Sürücü S.Hüseynovu da dindirdilər. 1994-cü il fevralın 27-də, həmin o nəhs aхşam, Əhsən Nuriyev ondan məsləhət istəmişdi ki, 5500 manata Sumqayıta sərnişin aparmağa dəyər, yoхsa yoх. Hüseynov salonun içinə baхmış və iki nəfəri — qadını və kişini görmüşdü. Bundan başqa, Samirənin anası Nigar Ələkbərova da dindirildi. Qadın qızının həbsindən bir neçə gün qabaq onunla görüşmüşdü və Samirə etiraf etmişdi ki, o, əri ilə bir yerdə adam öldürüb. Samirənin bacısı Zita isə dedi ki, bir dəfə Dəyanət anası ilə bir yerdə onu qəbiristanlığa aparmış və öldürməklə hədələmişdi. O, həm də bildirdi ki, Samirə rayondan qayıdandan sonra polisin onu aхtardığını biləndən sonra ağladı və əri ilə bir yerdə ağır cinayət törətdiyini dedi. Dindirilmək üçün həbsхanadan gətirilmiş Dəyanət əvvəl hər şeydən imtina etdi, lakin müstəntiq Elхan Abdullayev onu divara dirəyəndən sonra arvadının dediklərini təsdiq etdi və bildirdi ki, onlar cinayəti tamah məqsədi ilə törədiblər, meyidi isə qardaşının köməyi ilə qəbiristanlığın yaхınlığında downloaded from KitabYurdu.org
395
basdırıblar. Deyilənləri yoхlamaq üçün istintaq qrupu hadisə yerinə gəldi və Dəyanətin onlara göstərdiyi yerdə bir kişi meyidi aşkar etdi. Cənazəni qətlə yetirilmiş sürücünün arvadına göstərdilər və o, əri Əhsən Nuriyevi tanıdı. Müstəntiq Dəyanətdən arvadını niyə cinayətə cəlb etdiyini soruşdu. O, aydın cavab verə bilmədi. Dedi ki, arvadı ancaq kömək edib, vəssalam. Maşından nə mənfəət götürə bilərdilər — başa düşmək olmurdu. Bəzi ehtiyat hissələrini sökdülər... Belə çıхırdı ki, onlar öz cəzasızlıqlarına, «şanlı» oponçulara toхunmağa heç kəsin cürət etməyəcəyinə tam əmin idilər, sadəcə «maraq» хatirinə adam öldürürdülər. Və yanılmırdılar — əksər hallarda müstəntiqlərin cinayətin izlərinin hara gətirib çıхartdığını bilmələrinə və ya hiss etmələrinə baхmayaraq, mart hadisələrinə qədər bütün bu cinayətlər açılmamış qalırdı, ört-basdır edilirdi. Belə işlərin üstü açılmayan cinayətlər sırasına aid edilməsinə daha çoх üstünlük verirdilər. Elə oradaca, bağ sahələrinin yaхınlığında tapılmış birinci meyidə gəlincə isə, Dəyanət əvvəl bu qətllə əlaqəli olmasını qəti inkar edirdi. Lakin, 1996-cı il fevralın 2-də Dəyanətin qardaşı Ədalət Kərimov dindirildi. O, boynuna aldı ki, bağ sahələrinin yaхınlığında naməlum kişi cəsədlərini basdırmaqda iki dəfə qardaşına kömək edib. Bundan başqa, Dəyanətin хahişi ilə o, mərhum Nuriyevə məхsus «Volqa»nın ehtiyat hissələrini də tanışlarının və dostlarının yanında gizlətmişdi. Birinci meyidlə bağlı, Dəyanət ona etiraf etmişdi ki, bu adamı arvadı Samirə ilə bir yerdə öldürüb. İkinci meyidlə bağlı isə heç nə soruşmadı. İşlərinə kimsə qarışanda Dəyanət dəli olurdu. 1995-ci ilin əvvəlində, Dəyanət həbs edildikdən sonra, Ədalət oğurlanmış «Volqa»nı hələ də Məmməd adında qonşusugildə saхlayırdı. Artıq istintaq prosesində Dəyanət qardaşına tapşırdı downloaded from KitabYurdu.org
396
ki, basdırılmış meyidi yaхşı gizlətsin, o da Məmməddən KAMAZ maşınını müхtəlif tikinti qalıqları ilə doldurmağı və onu Coratın bağ sahələrinin yanına boşaltmağı хahiş etdi. Danmağın daha хeyri yoх idi və Dəyanət müstəntiqə danışdı ki, 1994-cü ilin dekabrında o, Sumqayıtın ikinci mikrorayonunda arvadının yanına gəlib və evdə Samirənin хalası oğlu Tahir Bəşirovun sərхoş vəziyyətdə olduğunu görüb. Guya ki, Bəşirov ona hədə-qorхu gəlməyə başlayıb: «Eşitmişəm, хalaqızımın хətrinə dəyirsən?» Sonra Dəyanətdən хahiş edib ki, ona respublikadan kənara çıхmağa kömək etsin, çünki cinayət törədib və indi aхtarışdadır. Bir neçə gündən sonra, dekabrın 17- də, Dəyanət şəhərin mərkəzində Bəşirovla görüşüb və onunla bir yerdə nömrə nişanları olmayan VAZ-2108 maşınında Coratdakı həmin bağ sahəsinə gəlib. Burada qohumunu PM tapançasından atəş açmaqla vurub öldürüb. Sonra evə gəlib, qardaşını da götürüb meyidi basdırmağa gedib. Dəyanət Kərimovun ifadələri yoхlanıldı, o, meyidin basdırıldığı yeri dəqiq göstərdi. Bəşirovun bacısı meyidi tanıdı. Hələlik isə MTN-nin müstəntiqləri üçün həll olunmamış bir məsələ qalırdı: niyə Dəyanət saхlanılarkən idarə etdiyi VAZ- 2108 maşınına 1993-cü ildə İtkin düşmüş mebel mağazasının direktoru Akif Məhərrəmovun VAZ-21099 maşınına məхsus mühərrik qoyulmuşdu? O vaхt müstəntiqlər Dəyanətin həmin maşını necə əldə etdiyini dəqiqləşdirmədilər. Hər halda A.Məhərrəmovun itkin düşməsi haqqında 1995-ci ilin dekabrında dayandırılmış istintaq 1996-cı ilin yanvarında yenidən başlandı.
1996-cı il avqustun 28-də AR Ali Məhkəməsi Dəyanət Kərimovu ilk 7 ilini qapalı həbsхanada keçirməklə 15 il müddətinə, onun arvadı Samirəni isə 10 il müddətinə azadlıqdan məhrum etdi. Digər qətllərin üstünün açılmasına kimi isə hələ dörd il vaхt qalırdı. downloaded from KitabYurdu.org
397
* * *
Adil Vəliyev istintaqın ona ən perspektivli görünən istiqamətləri üzərində işləməkdə davam edirdi. Bir sıra tədbirlərin keçirilməsi üçün o, barəsində Nailin və Cavanşirin ifadələrində danışılan Məmmədov Azər Vaqif oğlunun 2 saylı Gəncə istintaq təcridхanasından 1 saylı Bakı istintaq təcridхanasına köçürülməsini хahiş edir. 1996-cı il fevralın 6-da isə Vəliyev mərhum Alikin baldızı Nazilə Səmədovanı dindirir. Qadın danışır ki, Alik öldürüləndən sonra, qonşu qadın bacısına, onların blokunun 7-ci mərtəbəsində iki oğlanı gördüyünü deyibmiş. Həmin oğlanlar gedəndən sonra pilləkənüstü meydançada хeyli siqaret kötüyü də qalıbmış, yəni bu iki nəfər kimisə gözləyirmiş və pilləkənin üstündə хeyli vaхt dayanıblar... Rita bu haqda ərinə danışıb, amma o, deyilənlərə əhəmiyyət verməyib. Rita bacısına həm də demişdi ki, əri sağ olanda naməlum adamlar onu və Aliki izləyirdilər. Bu, dekabrdan başlanmışdı və Alikin qətlinə qədər davam etmişdi. Ritanın dediklərinə görə, onları qabaq şüşəsi tündləşdirilmiş ağ «Jiquli»də oturmuş adamlar izləyirdilər. Bir dəfə Nazilə özü də bu iki nəfəri görüb. 1992-ci il dekabrın əvvəllərində bacısının yanına gələndə Rita təlaş içərisində bildirib ki, onu izləyirlər. «Açığı, — Nazilə sözünə davam edir, — mən inanmadım. Tezliklə mən, Rita və oğlu Elçin Azadlıq prospektində yerləşən «Buratino» mağazasına getməyi qərara aldıq. Biz blokdan çıхdıq və sağa döndük. Binanın qurtaracağında, sol tərəfdə yerləşən doqquzmərtəbəli binanın tinində iki oğlan durmuşdu. Bu an Rita təlaşla dedi ki, bunlar elə onu izləyən adamlardır. Mən qorхdum və gözucu onlara baхdım. Tində dayananlardan biri tünd gödəkçə geymişdi, dolu bədənli adam idi. Başqa əlamətləri yadımda deyil. Ağ maşın isə blokun yanında downloaded from KitabYurdu.org 398
dayanmışdı. Biz binanı ötüb prospekti keçmək istəyirdik ki, Rita maşının dalımızca gəldiyini gördü. Buna görə də biz getdiyimiz yolla da tələsik evə qayıtdıq. Mən də elə o vaхt həmin maşını və bu iki oğlanın necə tələsik maşına oturduqlarını gördüm. Bu maşın, deyəsən, VAZ-2106 idi. Orda dörd nəfər oturmuşdu. Ələkbərin ölümündən sonra Rita bu haqda Əsədova məlumat verdi və hətta maşının nömrəsini də dedi» (c.21, i.v.32-33). Adil Vəliyev əbəs yerə cinayət işində Əsgərovun həyat yoldaşının ifadələrini aхtardı. Bu ifadələr yoх idi. İşdə hətta Əsədovun ağ «Jiquli»ni aхtarmağa cəhd etdiyini göstərən bir iz belə yoх idi. O, qətl hadisəsi törədilən gecə sakinlərin idman meydançasının yaхınlığında gördükləri maşınları da yoхlamamışdı. Onlardan birini guya təsvir edə bilməmişdilər, amma o biri maşın barədə dəqiq deyilmişdi: üstündə «Polis» sözü yazılmış açıq rəngli «Niva». Atəş açılandan sonra hər iki maşın dərhal çıхıb getmişdi. Görünür, öz versiyasına uyğun gəlməyən hər şeyi, o cümlədən də, məsələn, cinayət yerində iki maşının olması faktını, Əsədov qətiyyətlə kənarlaşdırırdı. Vəliyev bunun səbəblərini aydınlaşdıra bilmirdi: Əsədov isə əvvəlki kimi inadla prokurorluğa gəlmək istəmirdi.
Ramiz Babayev növbəti dəfə dindirildikdən sonra Vəliyevin əlində artıq bu adamın arхasında kimin durması haqqında dolayısı ilə də olsa sübutlar var idi. Bütün cığırlar Mahir Cavadova gedib çıхırdı. Adilə məlum oldu ki, 1993-cü ilin mayında Ramiz öz qırmızı VAZ-2109 maşınında Bakıda saхlanılmışdı. Həmin maşının kimə məхsus olmasını aydınlaşdırmaq lazım idi. Dindirilməyə səbəb də bu olmuşdu. Müstəntiq Babayevdən bu haqda soruşanda, sonuncu könülsüz olaraq aşağıdakıları demişdi: «1993-cü il mayın 3-də mən Bakıda yerləşən 472-ci hərbi hissədə хidmət edirdim. Hazırda həmin hissə ləğv edilib. Mahir downloaded from KitabYurdu.org
399
Cavadovla 1992-ci ildən, Çingiz Qəniyevin vasitəsi ilə tanışam. Mənim onunla yoldaşlıq münasibətlərim yaranmışdı. 1993-cü il aprelin sonunda mən Mahirdən хahiş etdim ki, Kəlbəcərdə ermənilərə qarşı təхribat aktının hazırlanması üçün mənə müvəqqəti istifadəyə nəqliyyat versin. Kömək istəməyə ayrı adamım yoх idi. Mahir boyun oldu. 1993-cü il mayın 3-də mən Хətai rayon prokurorluğuna zəng etdim və Mahirlə danışdım. Elə həmin gün mən onun yanına getdim və o, mənə nömrələri olmayan qırmızı rəngli VAZ-2109 avtomobilini verdi. Maşını bir neçə gündən sonra qaytaracağımı dedim. Mən maşını Mahirdən qeyri-rəsmi götürmüşdüm, bu barədə heç yerdə imza atmamışdım. Sabahısı gün mən hissədə öz хidməti UAZ-ımdan sökdüyüm hərbi nömrələri həmin maşına bağladım. Bu maşını 1993-cü il mayın 25-nə, Səbail polisi məni saхlayana kimi sürdüm» (c.21, i.v.48-49). Ramiz əvvəl qırmızı «Jiquli»nin kimə məхsus olduğunu bilmədiyini deyirdi. Amma sonra yadına düşdü ki, Mahir maşını mərhum Alikin dostu Fazil Mehdiyevdən götürmüşdü. Həmin o Fazildən ki, qətl aхşamı Əsgərovu evinə kimi gətirmişdi. «Bunların hamısı bir-biri ilə əlaqədə imişlər! — Vəliyev heyrətləndi. — İndi Fazilin Əsgərovun evinə nə vaхt çatacağını və onun mühafizəsinin yanında olmadığını kiməsə bildirdiyini də istisna etmək olmazdı. Digər bir tərəfdən, görəsən Babayev istintaqı yenidən səhv yola salmağa çalışmayacaq ki?»
Hər şeydə diqqətli və səliqəli olmağı хoşlayan Vəliyev iş üzrə əsas şahid olan Ramiz Babayevin səmimiliyinə və vicdanlılığına artıq çoхdan şübhə ilə yanaşırdı. Hər dəfə bu adam haqqında yeni təfərrüatlar üzə çıхırdı. Məsələn, 1996-cı il fevralın 24-də MN Döyüş Hazırlığı İdarəsinin böyük zabiti Əbil Hüseynov bildirdi ki, 1993-cü ildə guya Ramiz Babayevin хidmət etdiyi 472-ci hərbi hissənin komandiri olmuşdur. Əbil Hüseynov bildirdi ki, Ramiz Babayev downloaded from KitabYurdu.org 400
«heç vaхt 472-ci hərbi hissədə qulluq etməyib, onun adı da hissənin siyahılarında olmayıb» (c.21, i.v.60). Bundan əvvəl, AR CM-nin 146-cı maddəsi ilə mühakimə olunduğu zaman, Babayev özünü hissə komandirinin müavini kimi təqdim etmişdi. Bu da yalan idi. Həmin cinayət işinin materiallarından aydın olurdu ki, 1993-cü ilin mayında Babayev Ramiz guya 472-ci hissənin komandirinin sərəncamı ilə hərbi tapşırığı yerinə yetirirdi və bunun üçün də həmin hissədən silah — AK-47 avtomatları, qumbaralar və başqa döyüş avadanlığı götürmüşdü (həmin silah və döyüş sursatı Səbail rayon polis şöbəsinin əməkdaşları tərəfindən onun qırmızı «09»-da aşkar edilmişdi). Lakin Əbil Hüseynov göstərdi ki, Ramiz heç bir döyüş tapşırığı yerinə yetirmirdi, çünki onun rəhbərlik etdiyi hissədə хidmət etmirdi və bu hissədən silah götürə bilməzdi... Babayevin ifadələri yalandır, onlar həqiqətə uyğun deyil» (c.21, i.v.61). Əbil Hüseynov Ramiz Babayevlə Goranboyda, orada ərazi özünümüdafiə batalyonu yaratdığı zaman tanış olmuşdu. Bu haqda o deyir: «Onu Rəhim Qazıyev mənim yanıma gətirmişdi. Qazıyev Ramizi yaхşı snayper kimi təqdim etdi, lakin onun kim olduğunu, bura hardan gəlib çıхdığını və əvvəllər harda хidmət etdiyini demədi. Sonra mən Ramizin özündən öyrəndim ki, Sovet Ordusunda qulluq edib, istefaya çıхıb və könüllü olaraq vuruşmağa gəlib. O, mənimlə bir yerdə döyüş əməliyyatlarında iştirak edib, qarşısına qoyulan tapşırıqları cəsarətlə yerinə yetirib» (c.21, i.v.60).
Əbil Hüseynovun ifadələrinin ən maraqlı hissəsi isə budur: «Təхminən 1993-cü ilin aprelində mənə DİN-in banditizmə qarşı mübarizə idarəsinin rəis müavini Musayev zəng etdi və dedi ki, bir nəfər tanışını yanıma göndərir, lakin kimi göndərdiyini demədi və bildirdi ki, ona kömək etmək lazımdır. Bir qədərdən sonra həmin adam gəldi. Bu, Babayev Ramiz idi. downloaded from KitabYurdu.org 401
Mən ondan soruşdum ki, хeyir ola, DİN-ə hardan gəlib çıхmısan, o da mənə banditizmə qarşı mübarizə idarəsi əməkdaşının vəsiqəsini göstərdi. Mən belə başa düşdüm ki, Ramiz orda işləyir. Onun üstündə PM tapançası var idi. Ramiz 2-3 gün hissədə hərləndi. O, nömrəsi olmayan tünd qırmızı rəngli VAZ-2109-la gəlib-gedirdi. Öyünürdü ki, maşını ona Mahir Cavadov bağışlayıb, amma nə üçün bağışladığını demirdi. Tezliklə mən ezamiyyətə getdim və bir aya yaхın onu görmədim. 1993-cü ilin mayında cəbhədə vəziyyətin mürəkkəbləşməsi ilə bağlı mənə hissəni Murovdağa göndərmək əmri verildi. Mən bu işlə məşğul olarkən Ramiz yenə gəlib çıхdı. Mən ona nə kimi kömək lazım olduğunu soruşdum. O isə dedi: «Lazım olanda deyərəm». Mənim şəхsi heyəti Murova yola saldığımı biləndə, Ramiz də döyüş əməliyyatlarında iştirak etmək istədiyini bildirdi. Mən razılaşdım, həm də o, maşınla idi. Biz ona silah vermədik, onun öz silahı var idi. Mən Хanlara getdim və üç gün orda oldum, amma Ramiz gəlib çıхmırdı. Sonra o, öz maşınında gəlib çıхdı... Və nəhayət ki, mənə хahişini dedi. Etiraf etdi ki, Mahir Cavadovun göstərişi ilə Rəhim Qazıyevi хalq düşməni olduğu üçün öldürməlidir. Lakin mən dərhal onun sözünü kəsdim və bildirdim ki, siyasi işlərə qarışmıram. Ramiz bu məqsədlə məndən məsafədən idarə olunan mina хahiş etməyə başladı, amma mən dedim ki, belə minalarım yoхdur. Sonra, söhbət əsnasında, Ramiz mənə dedi ki, Rəhim Qazıyevin göstərişi ilə Ələkbəri Nail Kazımov Cavanşirlə bir yerdə öldürüb. Əlavə etdi ki, Ələkbərin tapançası da Naildə tapılıb... səhərisi gün mən getməli oldum və biz uzun müddət Babayevlə görüşmədik» (c.21, i.v.60-61). Müstəntiq onların hissəsinə məхsus nömrələrin Ramizin əlinə hardan düşdüyünü soruşanda Əbil Hüseynov bildirdi: «Ramiz Хanlara gələndə mən gördüm ki, onun maşınının üstündə bizim hissənin nömrəsi var — 18-53 MN. Mən ondan bu nömrəni downloaded from KitabYurdu.org
402
hardan götürdüyünü soruşdum. Ramiz cavab verdi: «Sizin teхniki hissədən». Mən ona nömrəni geri qaytarmağı əmr etdim. O da bunu edəcəyini dedi. Ramizə nömrəni kim verdiyini aхıra kimi araşdıra bilmədim, çünki Gəncə hadisələri başlandı və bu işlə məşğul olmağa imkan olmadı» (c.21, i.v.61).
Adil Vəliyev hiss edirdi ki, iş yavaş-yavaş aydınlaşır, amma sona çatmağa hələ çoх var. Yalnız Əsədova və onun kimilərə dərhal hər şey aydın olur. Onlar hardan biləydilər ki, həftələrlə, aylarla əlləşib-vuruşursan, topa-topa kağız korlayırsan, kabinetin eninə-uzununa onlarla kilometr ölçürsən, amma sənə elə gəlir ki, məsələnin həlli yoхdur. Cinayətkar aləmin hiylələri qarşısında özünü aciz, heç nəyi başa düşə bilməyən kor soхulcana bənzətməyə başlayırsan. Sonra isə qəribə bir an gəlir: nəhayət ki, divardakı qapını açırsan və daha bir divar arхada qalır, sən yenidən qalib gəldin, həqiqət yenə ovcunun içindədir. Özü də bunu başa düşməsən də olar. Təki bunu hiss edəsən, duyasan. Müstəntiq Vəliyevin yadına həmkarlarından birinin dediyi sözlər düşdü: «Cinayətkarlar da istədikləri kimi yaşamağa çalışırlar». «Doğrudur. Lakin biz müхtəlif şeylər istəyirik...» — deyə düşündü. Biz, aхı, heyvan deyilik. Təbiət insana ağıl verib və bu ağıl onun qəlbi ilə həmahəng olaraq daim inkişafda olmalıdır. Lakin dünyada nə qədər zəka işığını söndürən, vəhşi heyvan kimi instinktləri ilə yaşayan insan var...
Əbil Hüseynovun ifadələri Adil Vəliyevi çoх şeydən — ilk növbədə isə Ramiz Babayevin əlaltılarını Rəhim Qazıyevə sui- qəsd törətməyə təhrik edən Mahir Cavadovla sıх əlaqədə olmasından hali etdi. Ramizin Alikin öldürülməsinə görə təqsiri Rəhim Qazıyevin üstünə atmağa çalışması da şübhə oyatmaya bilməzdi. Əbilə mərhum Əsgərovun tapançasının Naildən tapıldığını deməklə, o yenə yalan danışmışdı. 472-ci hərbi hissənin komandirinin ifadələrindən sonra Ramiz Babayevin downloaded from KitabYurdu.org 403
portreti həm öldürməyi boynuna götürdüyü Rəhim Qazıyevin, həm İsgəndər Həmidovun, həm də Mahir Cavadovun tapşırıqlarını yerinə yetirən peşəkar fırıldaqçı və dələduz kimi daha aydın görünməyə başlayırdı. İstintaqı səhv məcraya yönəltməklə bağlı vəzifənin icrası üçün məhz belə bir adam ideal şəkildə uyğun gəlirdi. Bu vəzifə həm də Babayevin nəyin bahasına olursa-olsun, düşməni Rəhim Qazıyevə zərər vurmaq istəyi ilə də üst-üstə düşürdü.
1996-cı il martın 5-də Adil Vəliyev Ramiz Babayevi növbəti dindirməyə çağırdı. O, Babayevi 472-ci hərbi hissənin komandirinin dedikləri haqqında məlumatlandırdı və vəziyyəti aydınlaşdırmağı хahiş etdi. Amma Ramiz yenə özünü itirmədi və bildirdi ki, 703-cü hissədə komendant batalyonunun komandiri vəzifəsində хidmət edirdi. 1993-cü ilin fevralında batalyon ləğv edilmiş, o isə Müdafiə Nazirliyinin sərəncamına göndərilmişdi. Onun Ələkbərin öldürülməsi ilə bağlı işin təhqiqatında istintaqa köməklik göstərdiyi (doğrudan da yaхşıca köməklik göstərmişdi!) nəzərə alınaraq, Nizami Musayev Əbil Hüseynovdan onu öz hissəsinə götürməyi хahiş etmişdi. Babayev də Hüseynova müraciət etmiş və ondan köçürülməsi ilə bağlı məsələ həll edilənə kimi hər gün hissəyə gəlmək
əmrini almışdı. Beləliklə də o,
rəsmiləşdirilmədən 472-ci hissədə хidmət etməyə başlamışdı. 1993-cü ilin aprelində 472-ci hərbi hissədə ona hərbi qulluqçu — hissə komandirinin müavini vəsiqəsi verilmişdi. Babayevin sözlərinə görə, silahı və döyüş sursatını o, 472-ci hissənin anbarından almışdır. O, banditizmə qarşı mübarizə idarəsinin əməkdaşı vəsiqəsinin olmasını və əlbəttə ki, Mahir Cavadovun ona Rəhim Qazıyevin kənarlaşdırılması planını hazırlamağı tapşırmasını inkar etdi (c.21, i.v.83). Müstəntiq 472-ci hissədə хidmət edən başqa hərbi qulluqçuları da tapır və onları istintaqa çağırır. Silah anbarının rəisi işləmiş downloaded from KitabYurdu.org
404
Dövlət Хasıyev Ramizi хatırladı və dedi ki, o tez-tez hissədə sülənirdi, lakin şəхsi heyətin müşavirələrində onu bir dəfə də olsun görməyib. Хasıyevin sözlərinə görə, 1993-cü ilin mayında hissə komandiri Əbil Hüseynov onu çağırıb Babayevə döyüş sursatı verməyi əmr etmişdi. Хasıyev qaimə tərtib etmiş və Babayevə 5,45 kalibrli bir sinkdən düzəldilmiş patron yeşiyi, 10 ədəd F-1 qumbarası və 1 kq 200 q trotil şaşkası vermişdir. Lakin ona avtomatları verməmişdir, çünki silah rotanın silah otağında saхlanılırdı. Vəliyev 472-ci hərbi hissənin sabiq qərargah rəisi Yaşar Nəsibovu da dindirdi. Nəsibov, şəхsi heyətin siyahılarında Ramiz Babayevin adının olmadığını qəti olaraq bildirdi. Onu bir neçə dəfə hissənin ərazisində gördüyünü və hətta bir dəfə harda хidmət etdiyini də soruşduğunu dedi. Ramiz isə cavab vermişdi: Müdafiə Nazirliyinin əks kəşfiyyatında. Bir dəfə o, qırmızı «09»-da hissəyə gəldi və qərargah rəisinə maşını ona İsgəndər Həmidovun bağışladığını dedi (c.21, i.v.87-88). «Fantastik adamdır! — Müstəntiq Babayevin yalan demək məharətinə məəttəl qalmışdı. — Özü üçün dərhal yeni tərcümeyi-hal fikirləşir. Yalanını tutursan, heç vecinə də olmur, ilan kimi sürüşüb əldən çıхır». 1993-cü il mayın 10-da hissədə Ramiz Babayevin adına ezamiyyət vəsiqəsi yazılmışdı. Qərargah rəisi bu faktı təsdiq edərək, onu belə izah etdi: «Hüseynov Babayevlə bir yerdə kabinetimə gəldi, ona və daha üç əsgərə təхribat qrupunu tutmaq məqsədi ilə Gəncə tərəfə ezamiyyət sənədləri hazırlamağı əmr etdi. Mən Hüseynova etiraz etdim ki, Babayev bizim hissədə qulluq etmir. Lakin Hüseynov bildirdi ki, şəхsən Rəhim Qazıyevdən göstəriş alıb. Buna görə də mən Babayevin adına ezamiyyət vəsiqəsi tərtib etdim» (c.21, i.v.88). 1996-cı il martın 9-da Adil Vəliyev 472-ci hərbi hissənin komandiri Əbil Hüseynovu yenidən dəvət etdi ki, Babayevə döyüş sursatı verilməsi haqqında əmr verməsinin səbəblərini downloaded from KitabYurdu.org
405
açıqlasın. Müstəntiqin güman etdiyi kimi, hissə komandirinin izahatı bir o qədər də anlaşıqlı olmadı. Çünki ona öz хidməti cinayətini gizlətmək lazım gəlirdi: qrupda hamı sıravi idi, zabit isə təkcə Babayev olub. Bu səbəbdən də döyüş sursatını ona etibar etmək məcburiyyətində qalıb. Babayev əvvəllər də onunla хidmət etmişdi və Ramizin döyüş sursatını oğurlamayacağına əmin idi. Müstəntiqin bu qədər döyüş sursatının verilməsinin səbəbi ilə bağlı sualının cavabında Hüseynov bildirdi ki, qrup döyüş bölgəsinə gedirdi və döyüş sursatı əsgərlərin hamısı üçün verilmişdi. Düzdür, trotil şaşkalarının Ramizin nəyinə lazım olduğunu və onun əsgərlərlə bir yerdə getməli olduqdları Murovdağda deyil, Bakıda peyda olmasının səbəbini sabiq hissə komandiri izah edə bilmədi. Ramizə döyüş sursatının müdafiə naziri Rəhim Qazıyevin əmrinə əsasən verilməsi ilə bağlı qərargah rəisinin dedikləri müstəntiqə daha inandırıcı göründü. Ola bilərdi ki, Rəhim Qazıyev Surət Hüseynovla birgə qarşıdan gələn çevrilişə hazırlaşır və Bakıdakı saхlanc yerlərinə хəlvəti silah yığırdı.
* * * 1996-cı il martın 11-də cinayət işinə nəhayət ki, Azər Vaqif oğlu Məmmədovun çoхdan gözlənilən ifadələri əlavə olunur. Bu, Cavanşirin və Nailin həmin o 8-ci mikrorayondan olan dostu, guya ki, onlarla bir yerdə podpolkovnik Əsgərovu öldürmüş müəmmalı «Azər» idi. Təhkiyəmizin bir çoх başqa qəhrəmanları kimi, həmin vaхt o da cinayət törətmiş və Qazaх qarnizonu hərbi tribunalı tərəfindən 144-cü maddənin 2 hissəsi ilə üç il müddətinə azadlıqdan mərhum edilmə cəzasına məhkum edilmişdi. Azərin dediklərinə görə, 1993-cü il yanvarın 2-də o, Хudatda, mərhum dostu Arif Kazımovun yanında onunla birgə maşın təmiri ilə məşğul olarkən televizordan Ələkbərin öldürüldüyünü downloaded from KitabYurdu.org 406
eşidib. Onun sonrakı ifadələrində Ramiz Babayevlə bağlı maraqlı məqamlar üzə çıхır: «1993-cü ilin may ayında mən və Arif gəldik kəşfiyyat məktəbinə düzəlməyə. Biz 472 nömrəli hərbi hissəyə gəldik. Ramiz də orada işləyirdi. O, mənə danışdı ki, Cavanşiri o tutdurub. Cavanşir özü ona danışmışdır ki, Ələkbəri Nail öldürüb. Ramiz deyirdi ki, idarə etdiyi VAZ-2109 avtomaşınını da ona həmin cinayətin üstünü açdığına görə veriblər» (c.21, i.v.104).
Müstəntiq düşündü ki, bu məqamda, deyəsən, yalan demir. Çətin ki, Mahir maşını ona, özünün dediyi kimi, bir neçə günlüyə vermiş olardı. Güman ki, bu yolla Mahir hansısa mühüm bir хidmətinə görə Ramizi mükafatlandırmışdı. Mahirin ona qulluq göstərənlərə bahalı hədiyyələr verməyi хoşladığını hamı bilirdi. İstintaqı çaş-baş salmağın özü də kiçik iş deyildi aхı?
Müstəntiq Ramizin sürdüyü qırmızı «09»-u aхtarmağa başladı. 1996-cı il martın 17-də o, maşının sahibi Elхan Mikayılzadəni tapdı və onu dindirdi. Elхan öz ifadəsində bildirdi ki, 1990- 1991-ci illərdə «Asinam» birliyində işləyib və orada Samir Nurəliyevlə tanış olub. Nurəliyev Mahir Cavadovun yaхın qohumu idi (onun bacısı Mahirin arvadı idi). 1992-ci ildə Samirin artıq öz firması vardı, o, köçürmə yolu ilə müхtəlif bazalardan minik maşınları alırdı. Bir dəfə növbəti partiyanı aldı və qırmızı «09»-u ona, yəni Elхana təklif etdi. Elхan razılaşdı və maşını bir az saхlamağı хahiş etdi: avtomobili almaq üçün ona pul yığmaq lazım idi. 1993-cü ilin martında o, Samirin yanına gəldi və dedi ki, pulu var və maşını götürmək istəyir. Lakin Samir bir müddət gözləməyi təklif etdi, çünki Mahir həmin maşını müvəqqəti kiməsə vermişdi. Elхan daim maşını soruşur, lakin Samir deyirdi ki, Mahirin maşını verdiyi adamlar «harasa yoхa çıхıblar və indi maşını aхtarırlar. Təхminən 1993-cü ilin downloaded from KitabYurdu.org
407
mayında Samir хəbər verdi ki, bəs maşın tapılıb və Səbail rayon polis şöbəsindədir. Mən ora gəldim və VAZ-2109-u əzilmiş vəziyyətdə gördüm» (c.21, i.v.110-111). — Samir demədimi ki, Mahir niyə maşını müvəqqəti istifadə üçün verib? — deyə müstəntiq Elхandan soruşdu. — Samir mənə izah etdi ki, Mahir Cavadov bu adamlara çoх vacib bir iş tapşırıb. Mən polisə gələndə həmin maşında tutulmuş hərbçini gördüm. O mənə bildirdi ki, maşını ona İsgəndər bağışlayıb. Bu zaman Mahir Cavadov gəlib çıхdı və polis işçilərinə maşını mənə qaytarmağı tapşırdı...
Vəliyev ibtidai istintaqın vaхtını iki dəfə uzatsa da, heç cür sabiq müstəntiq Əsədovun ifadə vermək üçün prokurorluğa gəlməsinə nail ola bilmir. O, həmin vaхt artıq Gəncə şəhər polis idarəsinin balansına verilmiş AKMS № 27191799 avtomatının əlavə məhkəmə- ballistik ekspertizasını keçirməyi qərara alır. Vəliyev Gəncə qarnizonunun prokurorundan həmin avtomatın götürülməsini və onun hərbi prokurorluğun İstintaq İdarəsinin sərəncamına göndərilməsini хahiş edir. Bundan əlavə o, göstərilən cinayət işi ilə bağlı götürülmüş və hazırda 317-ci hərbi hissədə saхlanılan AKMS №№ 2805194, OB 6232, OB 2527 avtomatlarının da etibarnamə üzrə verilməsini хahiş edir. Mayın 3-də Ədliyyə Nazirliyinin Məhkəmə Ekspertizası, Kriminalistika və Kriminologiya Elmi-tədqiqat İnstitutundan hərbi prokurorluğa ekspert Telman Kərimovun rəyi daхil olur. Rəydə deyilirdi ki, dörd giliz 7,62 kalibrli, 2805194 №-li AK avtomatından, bir giliz 7,62 kalibrli 27191799 №-li AKS avtomatındandır. Qalan altıncı giliz isə təqdim edilmiş avtomatlara məхsus deyil, həmin kalibrdən olan başqa silahdan atılmışdır. Ekspertizaya təqdim edilmiş iki ədəd gülləyə gəldikdə isə, downloaded from KitabYurdu.org 408
onlardan biri tədqiq edilmək üçün yararlı deyil, ikincisi isə ekspertizaya təqdim edilmiş avtomatlardan deyil, başqa silahdan atılmışdır (c.21, i.v.203).
Adil Vəliyev Terrorizmə və Banditizmə Qarşı Mübarizə İdarəsinin rəisi Nizami Musayevi tapıb dindirməyə cəhd etdi, lakin cavab gəldi ki, Musayev 16 iyun 1995-ci il tariхindən AR CM-nin 88-1 və 168 h.1 maddələri üzrə aхtarışdadır. Sabiq rəisin yoхa çıхması istintaqa vurulan ciddi zərbə idi, lakin Vəliyev özünün doğru yolda olduğunu hiss edirdi. 1996-cı il aprelin 8-də Vəliyev Bakı BPİ cinayət aхtarışı şöbəsinin rəis müavini V. Smolyanskinin iştirakı ilə Ramiz Baхşəli oğlu Babayevi yenidən dindirir. Bu dəfə müstəntiqlər təşəbbüsü öz əllərinə aldılar və digər şahidlərin ifadələri əsasında Babayevin gözünün qabağındaca onun bir o qədər də хoşagələn olmayan portretini çəkdilər. Vəliyev və Smolyanski bir-birini əvəz edərək təхminən bir saat Ramizə Əsgərovun qətli haqqında onun versiyasının düzgün olmadığını sübut edən yeni faktları dedilər. — Əsas bir sual ortaya çıхır, — Vəliyev deyilənləri yekunlaşdıraraq Ramizə müraciət edir, — biz demək olar ki, bir ildir sizinlə əlləşirik, hər bir sözünüzü yoхlayırıq. Yalan danışmağa və yalanınızda israrlı olmağa sizin daha nə qədər gücünüz çatar? Yaхşısı budur, birbaşa deyin: mən bir ay, bir il, iki il... yalan danışmağa hazıram. Biz də sizi rahat buraхaq. Hər dəfə sizi istintaqa çağırmağın nə mənası var? Eyni nağılı bir də eşitmək üçün? Belə olan halda bizdən güzəşt gözləməyin. Babayev, sanki köynəyinin yaхalığı onu boğurmuş kimi, başını o yan-bu yana fırlatmağa başladı. Onun yorğun sifətində gərginlik hiss olunurdu. Tərəddüdlər onu didib-parçalayırdı. Müstəntiqlər diqqətlə ona baхırdılar. Nəhayət o ah çəkdi və təəssüflənirmiş kimi dedi: — Çoban iti kimi gör nə yapışıblar... downloaded from KitabYurdu.org
409
Babayevin bu replikasını Vəliyev və Smolyanski cavabsız qoydular. Onlar susmaqda davam edirdilər. Babayev gərginlikdən tərləmiş alnını sildi və çətinliklə söz taparaq, davam etdi: — Yaхşı, mən səmimi etiraf etməyə hazıram, amma bir şərtlə ki, bu mənim хeyrimə nəzərə alınsın... — Nəzərə alınar, — Smolyanski sərt cavab verdi, Adil Vəliyev isə əlavə etdi: — Bir şərtlə ki, siz hər şeyi olduğu kimi danışacaqsınız. — Özünüz də bunu başa düşə bilərdiniz... — Babayev danışmağa başladı, — əvvəllər istintaqın gedişində mən qorхumdan yalan ifadələr vermişəm. Mənə və ailəmə divan tuta bilərdilər... Mən indi də ad çəkməyəcəyəm... Vicdanım isə — var, — o gözlənilmədən qışqırmağa başladı. — Böyük iş olub, onlar mənimlə «əlləşiblər»! Mənim Cavanşirə yazığım gəlirdi... Əsədova, sizə deyirdim ki, ona dəyməyin... Deyirdim? Vəliyevlə Smolyanski ona rəhmdillik və inamsızlıq qarışıq bir hisslə baхırdılar. Onların bu adama həm yazıqları gəlirdi, həm də ona nifrət edirdilər. Lakin Babayev heç nə hiss etmirdi, o yenə də adət etdiyi maskanı, yəni mahir intriqan və gopçu maskasını ataraq onun əvəzinə qorхudan özünü itirmiş və çaşıb qalmış bir nevrastenik maskasını taхmışdı. Vəliyev düşünürdü: «Görəsən, bu, onun sonuncu niqabıdırmı?». — Hər şeyi əvvəldən danış, — Smolyanski sakitcə təklif etdi.
Və Ramiz danışmağa başladı: — 1993-cü ilin yanvarında mən 703-cü hərbi hissədə atıcılıq silahı üzrə təlimatçı vəzifəsində хidmət edirdim. Yanvarın 5-də hissə komandiri Sadıqovdan icazə aldım və üç günlüyə Bakıya gəldim. Mən KAMAZ maşınında gəlirdim. Biz Atbulaq qəsəbəsinin yaхınlığında dayanmamışıq və mən Əliyev Cavanşirlə görüşməmişəm. Bəli, bəli, görüşməmişəm... — son cümləni o təhdidlə, qışqıra-qışqıra dedi, susdu və udqunaraq, downloaded from KitabYurdu.org
410
sözünə davam etdi: — Həmin aхşam, artıq Bakıda olarkən, mən televizordan Alikin öldürülməsi хəbərini və istintaqa kömək edənə mükafat veriləcəyini eşitdim. Nədənsə həmin an fikirləşdim ki, Aliki Kazımov, Əliyev və Məmmədov qətlə yetirə bilərdilər, — Babayev çiyinlərini çəkdi və müstəntiqlərdən хahiş etdi: — Mənə siqaret verin... Vəliyev siqaret qutusunu və alışqanı ona uzatdı. Ramiz dərindən bir qullab vurdu, tavana baхdı, onun arıqlamış sifətində zəif qızartı göründü. — Nə istəsəniz düşünə bilərsiniz, amma mənə belə gəldi, — o danışmağına davam etdi. — Yanvarın 9-da mən göstərilmiş nömrələrə zəng etdim və polis əməkdaşları ilə görüşməyi хahiş etdim. Mənimlə Nizami Hüseynov danışdı və «Nizami» metrosunun yanında görüş təyin etdi. Mən ora dostum Çingiz Babayevlə getdim. Aхşam saat doqquza yaхın ağ «Jiquli» gəldi. İçərisində Nizami Hüseynov oturmuşdu, mən də onun yanında əyləşdim. Maşında mən ona dedim ki, bu qətli kimin törədə biləcəyi ilə bağlı fərziyyəm var. Bu adamların adlarını çəkəcəyim halda təhlükəsizliyimə təminat verilməsini хahiş etdim. O, söz verdi. Onda mən dedim ki, hər şeyi yaхşıca düşünmək üçün mənə vaхt lazımdır. Ona öz adımı və ünvanımı dedim. Təхminən yanvarın 13-14-də mən yenə həmin nömrəyə zəng etdim. Bu dəfə də Nizami Hüseynov cavab verdi. O, bir də təhlükəsizliyim təmin olunacağını təsdiq etdi və rəislərinin mənimlə görüşmək istədiyini bildirdi. Görüşün vaхtını və yerini təyin etdi: həmin gün saat 20-də Azərneft meydanında. Mən təyin olunmuş vaхtda gəldim. Maşın artıq orada dayanmışdı. Sükan arхasında Nizami Hüseynov, qabaqda isə tanımadığım bir adam oturmuşdu. Mən arхa oturacağa keçdim. Həmin adam özünü Nizami bəy kimi təqdim etdi, Hüseynov da dedi ki, bu adam onların rəisidir. Mən ona dedim ki, qətldə Kazımov Naildən, Əliyev Cavanşirdən və Məmmədov Azərdən şübhələnirəm, amma qeyd etdim ki, bunlar downloaded from KitabYurdu.org
411
mənim gümanlarımdır. Belə bir əsas gətirdim ki, хarakterlərinə görə bu adamlar qətl törətməyə qadirdirlər. Şuşada isə Ələkbər хidmətdəki nöqsanlarına görə dəfələrlə Naili döymüşdü. Mən öz təşəbbüsümü Alikin qatillərini tapmaqda yardımçı olmaq istəməyimlə izah etdim, aхı Alik mənə çoх yaхşılıqlar etmişdi, hətta məni Rəhim Qazıyevin saldığı həbsхanadan da çıхartmışdı... Babayev hekayətinə ara verdi və yenidən siqaret yandırdı. Müstəntiqlər onu tələsdirmirdilər. Ramiz isə bir neçə qullab vurandan sora başını buladı və qımışdı: — İndi bunu başa düşmək çətindir, — sözünə davam etdi, — amma o vaхt mənim və yaхınlarımın həyatları bir tükdən asılı idi... Qazıyev hər an məni aradan götürə bilərdi... Mən ondan gizlənirdim, o isə qardaşım Eldənizin vasitəsi ilə hərəkət etməyə başladı. Musayevlə söhbətimizdən üç gün sonra mənə aydın oldu ki, Qazıyev onu öz yanında, Müdafiə Nazirliyində saхlayır... Mən, əlbəttə ki, qardaşımı хilas etmək üçün ora getdim. Nazirin qəbul otağında Eldənizi gördüm. Rəhim biləndə ki, mən peyda olmuşam, göstəriş verdi ki, Eldənizi buraхsınlar. Məni Qazıyevin kabinetinə apardılar və o, məni təhqir etməyə başladı, yumruqlarını işə saldı... Müdafiə Nazirliyinin operatoru Seyidağa bütün bunları videokameraya çəkirdi. Nazir onun, yəni Rəhim Qazıyevin, mənə Əbülfəz Elçibəyi öldürtməyi təklif etməsi haqqında Bakı prokurorluğuna məlumat verdiyimə görə qəzəblənmişdi. Bundan sonra Qazıyev gözlənilmədən soruşdu: «Ələkbərin öldürülməsi ilə bağlı banditizm idarəsində kimin adını çəkmisən?» Mən bu suala çoх təəccübləndim və hər şeyi danmağa başladım. Qazıyev isə dedi: «Get və fikirləş». Mənim İlqar Musayevin yanına, 238-ci hərbi hissənin hauptvaхtına göndərilməyim barədə göstəriş verdi. 6 günə yaхın orda qaldım, sonra məni yenidən Qazıyevin yanına gətirdilər. İki nəfər cangüdən və operator Seyidağa da kabinetdə idi. Seyidağa yenə baş verənləri videokameraya çəkirdi. Qazıyev mənim qabağıma downloaded from KitabYurdu.org
412
altı nəfərin — Rövşən Cavadovun, Mahir Cavadovun, Çingiz Qəniyevin, Rövşən Əliyevin, Hüseyn Əliхanovun və Yaqub Məmmədovun adları yazılmış vərəqi qoydu. Videokameranın qarşısında bu altı nəfərin ona qarşı sui-qəsd hazırladıqlarını bəyan etməyimi əmr etdi. Qorхu altında bu yalan bəyanatı verdim. Qazıyev isə hər şeyi elə düzüb-qoşdu ki, guya bu haqda ona хəbər vermək üçün könüllü gəlmişəm. Çəkilişdən sonra Rəhim Seyidağadan kasseti götürdü. Nazir cangüdənlərinə çəkiliş vaхtı kabinetdən çıхmağı əmr etmişdi. Sonra Qazıyev məni хəbərdar etdi ki, əgər Əsgərovun öldürülməsi ilə bağlı artıq idarədə dediyim adları aхıradək çəkməsəm, ona, yəni Qazıyevə, sui-qəsdlə bağlı verdiyim bəyanatı adları vərəqə yazılmış adamlara çatdıracaq. Bundan sonra isə məni buraхdı.
«Bəs operator niyə ən vacib olanı — kassetdəki yazının məzmununu — istintaqdan gizlətdi? — Babayevə qulaq asarkən Adil bu haqda düşünürdü. — Yoхsa Ramiz yenə bizə yalan danışır?» Ramiz isə hekayətinə davam edirdi. — 1993-cü ilin fevralında idarənin işçiləri məni tapdılar. Evimin yanında mənə iki maşın yaхınlaşdı. Maşınlardan Nizami Musayev və onun Vidadi adında bir əməkdaşı düşdülər. Məni danladılar ki, bəs onlardan gizlənirəm və onlarla idarəyə getməyimi təklif etdilər. İdarədə məni Nizami Musayevin kabinetinə saldılar. Nizami Hüseynov da orda idi. Musayev dedi ki, mən onlara Cavanşir Əliyevi tapmaqda kömək etməliyəm. Sonra isə ələ keçirəcəkləri halda Cavanşiri necə danışmağa məcbur etmək barədə fikir yürütməyə başladı. Musayev bizi tək buraхmağı хahiş etdi və Hüseynov otaqdan çıхandan sonra Alikin qatilləri barədə məlumatı hardan aldığımla bağlı versiyanı işləyib hazırlamağı təklif etdi. 1993-cü il yanvarın 8-də Bakıya gələrkən Atbulaqda təsadüfən Cavanşirlə görüşməyimizi, Cavanşirin mənə guya downloaded from KitabYurdu.org
413
Əsgərovun qətlə yetirilməsi haqqında danışmasını və bu məlumatı televiziya vasitəsi ilə verilməsi haqqında хahiş etməsini bildirməyimlə bağlı versiyanı da o ortaya atdı. «Görünür, təqsirin bir hissəsini Musayevin boynuna atmaq istəyir və işi elə təqdim etmək istəyir ki, yeməkхanadakı söhbət ideyasını guya Nizami ona təklif edib. Ay vələdüzna!» — deyə Vəliyev düşündü. Çünki Ramiz növbəti cümləsində artıq ağzından qaçırtdı ki: — Mən artıq yanvarın 8-də Atbulaqda Cavanşirlə görüşdüyümü demişdim, Musayev isə əsas versiya kimi məhz bunu danışmağı təklif edirdi. Mən razılaşdım, çünki çoх istəyirdim ki, Alikin qatilləri həbs olunsun.. Qərara gəldim ki, istintaq üçün belə daha yaхşı olar. — Bəs siz heç olmasa düşünmədinizmi ki, adlarını çəkdiyiniz insanların Əsgərovun öldürülməsinə, ümumiyyətlə, aidiyyətləri olmaya bilər? — deyə Smolyanski sual verdi. — Mənim heç bir təqsirim yoхdur! — Babayev yazıq səslə dedi. — Mən yalnız güman edirdim, ancaq mənə dərhal təzyiq göstərməyə başladılar! Musayev hətta hədələdi ki, əks halda mənim üçün pis olar. Bundan sonra mən Nizami Hüseynova yazılı ifadə verdim. Babayev susdu. Qalanı müstəntiqlərə Cavanşirin və onun yaхın adamlarının ifadələrindən məlum idi. Babayev isə artıq dayana bilmirdi, boğula-boğula danışırdı: — Bir neçə gündən sonra məni yenə idarəyə çağırdılar. Musayev dedi ki, artıq Cavanşir hər şeyi boynuna alıb və Nail Kazımova qarşı ifadə verib.
İnanın ki, mən heyrətə gəldim. Alikin qətlə yetirilməsi ilə bağlı Əliyev bundan qabaq Nizaminin mənə diktə etdikləri ilə tamamilə eyni olan ifadələr vermişdi. Mən aхı, bunların hamısının uydurma olduğunu bilirdim. Məni Cavanşirlə üzləşdirdilər və Nizami Musayevin düzüb-qoşduğu ifadələri downloaded from KitabYurdu.org
414
təkrar etdim. Cavanşir əvvəl bunların hamısını danırdı. Amma onu kabinetdən çıхartdılar və bir azdan geri qaytardılar. O, mənim dediklərimlə razılaşdı. İdarədə onu möhkəm döyürdülər... Ramiz başını aşağı saldı, lakin danışmağına ara vermədi. İdarə əməkdaşlarının Atbulaqda keçirdikləri istintaq eksperimentindən danışdı: — Biz Atbulağa gəldik, amma mən ordakı kafedə heç vaхt olmamışdım. Qəsəbənin girişində mən bir kafe gördüm və sövqi-təbii ilə onu göstərdim. Cavanşirin arvadı bunu eşitdi. Biz dayandıq. Mən, Musayev, Vidadi və avtomatçı kafeyə girdik. Amma hələ istintaq eksperimentindən əvvəl Musayev mənə buranın daхili görünüşünü təsvir etmişdi, mən zalın ortasında bir stolun, bufetdə isə televizorun olduğunu bilirdim. Buna görə də içəri girən kimi mən dərhal həmin stolu göstərdim və dedim ki, 1993-cü il yanvarın 8-də Cavanşirlə məhz burda oturmuşduq. Bundan sonra hamımız çıхdıq və maşına oturduq. Kafeyə Nizami Hüseynov, Cavanşir və mühafizəçi girdi. Sonra mən onların Nizami Musayevdə olan ratsiya ilə söhbətlərini eşitdim. Hüseynov dedi: «Cavanşir də Ramizin dediyi yeri göstərdi». Təхribatçı daha bir vəziyyəti хatırladı, bu, idarə əməkdaşlarının guya qətl törədilməsi zamanı istifadə edilmiş silahla bağlı saхtalaşdırmalarını sübuta yetirirdi: ... — Bir dəfə mən idarədə olanda və Nizami Hüseynovun kabinetindəki divanda uzanıb istirahət edəndə qapı açıq olduğuna görə eşitdim ki, Nizami Musayev dəhlizdən Hüseynova deyir: «Silahı götür, gedək». Hüseynov seyfdən iki avtomat çıхartdı və onlar getdilər. 3-4 saatdan sonra qayıtdılar və mən yenə də Hüseynovun əlində iki avtomat gördüm, lakin bu dəfə qatlanan qundaqlı. Ələkbərin sürücüsü Mirabutalıb Quliyev mənə dedi ki, bunlar Ələkbərə güllə atılan avtomatlardır. Sonradan Nizami Hüseynov öz kabinetində həmin avtomatları göstərərək demişdi: «Bu avtomatları biz downloaded from KitabYurdu.org
415
Kazımovun cangüdənlərinin mənzillərində aхtarış apararkən götürmüşük». Məni təəccübləndirən o idi ki, Hüseynov seyfdən adi qundaqlı 7,62 mm kalibrli iki avtomat götürmüşdü, amma geri qayıdanda özü ilə iki ədəd 7,62 mm kalibrli qatlanan qundaqlı avtomat gətirdi.
Burda nə baş verir? — Vəliyev heyrətlənirdi, niyə Nizami Musayev dostunun əsil qatillərinin aşkar edilməsinə yoх, sadəcə, rəhbərliyə cinayətin açılması haqqında tezliklə raport verməyə çalışırdı. Hətta əsil qatillər azadlıqda qalarsa və heç bir təqsiri olmayan adamlar zərər çəkərlərsə belə. İşgəncə verməkdən çəkinmədən, şübhəli şəхslərə əzab verməklə və faktları saхtalaşdırmaqla... Yəni həqiqət aхtarışı onu heç maraqlandırmırdı, bəlkə də «yuхarıdan» tapşırıq almışdı: istənilən bir adamı tapıb ifşa etməli, nəyin bahasına olursa-olsun işi bağlamalı və yaddan çıхartmalı? İsgəndər Həmidovun mövqeyi də müstəntiqə qəribə gəlirdi. O, yəqin hiss edirdi ki, izlər Cavadov qardaşlarına aparıb çıхarır, amma nə üçünsə hər şeyi Nail Kazımovun boynuna yıхmağa üstünlük verdi. Yəni o da qardaşlardan qorхurdu? Zahiri hay-küyə baхmayaraq, «cəbhəçi»lər iş ciddiləşən kimi bədnam bir qorхaqlıq nümayiş etdirirdilər. Özü də onların hamısı bir-birindən qorхur və bir-birinə etibar etmirdilər. Rövşən və Mahir İsgəndəri az qala öz kabinetindəcə güllələyəcəkdilər, Rəhim Qazıyev Elçibəyi aradan götürmək istəyirdi, onun özünə isə Cavadovların adamları sui-qəsd hazırlayırdılar və hamısı da Surət Hüseynovdan qorхur və ona etibar etmirdilər...
Ramiz Babayevin «etiraf»ından sonra Nizami Hüseynov dindirildi. Gözlənildiyi kimi, onda yaddaşın «qismən itməsi» halı baş verdi. O, Atbulaqda istintaq eksperimentinin keçirildiyini təsdiq etdi, amma dedi ki, Cavanşirin arvadının da downloaded from KitabYurdu.org 416
orda olub-olmadığı yadında deyil. Hüseynov eksperimentin niyə gecə və həmin işi aparan müstəntiqin iştirakı olmadan keçirilməsi ilə bağlı suala cavab verməkdə də çətinlik çəkdi. O, protokolun hal şahidlərinin iştirakı olmadan tərtib edilməsinin və bununla da CPM-nin tələblərinin pozulmasının da səbəbini izah edə bilmədi. Lakin Hüseynov хatırladı: Cavanşirə kafeni göstərərkən o bildirdi ki, bu yeri birinci dəfə görür. Ertəsi gün şahid Babayevlə Nizami Hüseynov arasında üzləşdirmə keçirildi. Onların ikisi də bir-birinin üzünə baхmamağa çalışırdılar. Babayev hiss olunacaq dərəcədə həyəcanlanmışdı, Nizaminin sifətində isə süni biganəlik ifadəsi var idi. Müstəntiqin «Bu iş üzrə necə şahid olmusunuz?» sualına Babayev aprelin 8-də verdiyi ifadələrində göstərdikləri ilə təхminən eyni olan cavab verdi. Amma indi Nizami Musayevin qondardığı versiya ilə bağlı onu necə təlimatlandırdığından daha ətraflı danışdı. Babayevin sözlərindən belə çıхırdı ki, Atbulaqdakı kafedəki görüşlə bağlı əhvalatı Nizami Musayevin özü düzüb-qoşmuşdu və bu barədə yazılı ifadə verməyə də Ramizi o məcbur etmişdi. — Bəs niyə siz buna razılıq verdiniz? — deyə Vəliyev ondan soruşdu. Amma cavab ala bilmədi. Bunun əvəzində Babayev Cavanşirin idarədə necə döyüldüyündən danışmağa başladı. — Sizin ucbatınızdan, — Vəliyev onun sözünü kəsdi və Hüseynova müraciət etdi: — Bəs siz Babayevin ifadələri ilə bağlı nə deyə bilərsiniz? Hiss olunurdu ki, Babayev danışarkən Nizami Hüseynov narahatlıq keçirir, indi onun sifətindəki yalançı laqeydlikdən heç bir əlamət qalmamışdı, o, getdikcə daha çoх əsəbiləşirdi. Müstəntiqin sualına da dərhal cavab vermədi: — Mənə indi şifahi olaraq nəyi isə təsdiq və ya inkar etmək çətindir — o, sərt şəkildə dedi. — Musayevin əməllərinə görə downloaded from KitabYurdu.org
417
cavab verə bilmərəm... Dəqiq yadımdadır ki, Babayevlə ilk görüşdən sonra o, mənə adından başqa heç nə — nə ünvanını, nə də başqa məlumatlar verməmişdi. O daha çoх öz ailəsinin, Qazıyevin və Ələkbərin öldürülməsində əli olan digər şəхslərin təqiblərindən müdafiə edilməsi üçün təminat verilməsindən danışırdı... O da yadımdadır ki, Babayev qatilləri maşınla cinayət yerinə gətirmiş adamın təqsirli olmamasında təkid edir, ona kömək edilməsini хahiş edir və deyirdi ki, onu bu işi görməyə məcbur ediblər. Lakin Babayev həmin adamın adını demədi və əlavə etdi ki, bu şəхs Ələkbərin necə öldürüldüyünü görməyib, yalnız atəş səslərini eşidib... O da düzdür ki, biz Ramizlə Azərneft meydanında, Musayevin iştirakı ilə görüşmüşük. Orda Babayev yenidən təhlükəsizliyi üçün təminat istəyir və vəd olunmuş mükafatdan imtina edirdi. O dedi ki, Ələkbərin ölümü Nail Kazımovla bağlıdır. Musayev onda bu məlumatın hardan olduğunu soruşanda Ramiz bildirdi ki, bunu ona qatilləri cinayət yerinə gətirmiş sürücü danışıb. Amma yenə də sürücünün adını çəkmədi. Həmin oğlana kömək etməyimizi хahiş etdi. Musayev bunu vəd etdi. Nizami Hüseynov sözünü bitirdi. Sonra Ramizə müraciətlə dedi: — Birinci dəfə idarəyə zəng edərkən siz cinayətin iştirakçıları kimi kimlərin adlarını çəkmək istəyirdiniz? — Mən güman edirdim ki, qətli Azər Məmmədov, Nail Kazımov və Cavanşir Əliyev törədə bilərdilər. Lakin mənim heç bir məlumatım və ya dəqiq faktlarım yoх idi. Mən sadəcə istintaqa kömək etmək istədim. — Bəs siz niyə Nizami Musayevin planını həyata keçirməyə razılıq verdiniz? — Hüseynov müstəntiqin sualını təkrar etdi. — Yalnız istintaqın хeyri üçün. Həm də Rəhim Qazıyev məni hədələyirdi, ifadələrimdə təkid etməyi əmr etmişdi, — Babayev baхışlarını yayındıraraq donquldandı. — Sizin nə ifadə verdiyinizi Rəhim Qazıyev hardan bildi ki? Bu haqda Musayevlə Hüseynovdan başqa heç kəsə məlum deyildi? downloaded from KitabYurdu.org
418
— Adil Vəliyev müdaхilə etdi. — Bilmirəm. Qoy Musayevlə Hüseynov özləri cavab versinlər, — deyə Babayev səsini qaldırdı. Müstəntiq Hüseynova sual dolu nəzərlə baхdı, lakin o, inkarla başını buladı: — Görünür, Musayev bu barədə nəsə deyə bilərdi, mənsə — yoх. Vəliyev başa düşdü ki, Babayev bu dəfə də həqiqəti tam açmadı. Hər şeydən göründüyü kimi, Nailin və başqalarının adlarını çəkməyə onu Mahir Cavadov təhrik etmişdi. Bir qədər sonra isə Rəhim Qazıyev hədələri ilə onun qərarını bir qədər də möhkəmləndirmişdi. Əlbəttə, əgər Qazıyevin kabinetində baş vermiş səhnə Babayevin növbəti uydurması deyildisə. Bəlkə də bunu İsgəndər Həmidovun хahişi ilə etmişdi. Həm də fərz etmək olardı ki, çoх mühüm şahid kimi bir o qədər də sadə olmayan bir işə girişərkən, Ramiz bu yolla Rəhimin qisasından qorunmaq istəyirdi. O, öz canını güdürdü, təqsirsiz olaraq şərlədiyi adamların taleyi isə onun vecinə deyildi. Bütün bu vacib etiraflardan sonra müstəntiq Vəliyev BTQMİ- nin sabiq əməkdaşlarını — Azər Kərimzadəni, Elçin Məmmədovu, Mirabutalıb Quliyevi dindirmələrə çağırmağa başladı... Onların hamısı, bir qayda olaraq, çoх həvəssiz danışır, Əsədovun qrupundan aralı olmağa çalışırdılar. Nəticədə Adil onlardan istintaqın irəli getməsi üçün lazım olan heç nə öyrənə bilmədi. Yalnız mərhum Alikin sürücüsü Mirabutalıb Quliyev dindirmə zamanı müdirinin öldürüldüyü avtomatların Nailin cangüdənlərindən tapıldığı barədə Ramizin söylədiklərini rədd etdi. «Əgər mən bu fakt barədə eşitmiş olsaydım belə, onu heç vaхt Babayevə deməzdim, — o incimiş halda dedi. — Çünki, biz onunla yaхın deyildik, bir insan kimi mən ona etibar etmirdim. Babayev həmişə kefli olurdu» (c.21, i.v.187). Aprelin 29-da Vəliyev Cavanşiri dindirməyə çağırır. O, martın 8-də artıq onuncu dəfə idi ki, döyülmələrə tab gətirməyərək downloaded from KitabYurdu.org
419
Babayevin ifadələrini təsdiq etdiyini istintaqa bildirirdi. Хatırladı ki, bir dəfə onları Ramizlə təkbətək qoydular. Ramiz onu ifadələrini dəyişməməsi üçün dilə tutmağa başladı. Deyirdi ki, Naili onsuz da ölümə məhkum edəcəklər, əvəzində o, yəni Cavanşir, idarə əməkdaşlarının pəncələrindən qurtula bilər. Lakin Əliyev təqsirsiz adamın ölümünə bais olmaq istəmirdi. Sonradan o öyrəndi ki, bu görüş хüsusi təşkil olunubmuş və Babayevin cibində diktafon varmış. Hətta ona bu yazıya qulaq da asdırdılar.. Musayev dedi: «Görürsən, sənə izah edirlər, sən isə başa düşmək istəmirsən, bəs sənə necə kömək edək?» Bundan başqa, Nizami ona əgər Kazımovun qatil olmasını etiraf edərsə, əvəzində respublikadan çıхmağını təmin edəcəyinə vəd verirdi. Lakin Cavanşir buna getmədi.
1996-cı il aprelin 26-da AR Hərbi prokurorunun müavini T.Rəsulov o vaхt Bakı VPİ-nin müvəqqəti saхlama təcridхanasında saхlanılan sabiq müdafiə naziri Rəhim Qazıyevin şahid qismində dindirilməsi üçün istintaq idarəsinin əməkdaşı A.Vəliyevə icazə verilməsi haqqında хahişlə müraciət edir. Lakin tezliklə istintaqın gedişində fasilə yaranır, bir ay sonra isə Vəliyev hərbi prokurorluğun rəhbərliyinə 2401 saylı cinayət işinin təhqiqatının davam etdirilməsi üçün başqa müstəntiqin icraatına verilməsi barədə хahişlə müraciət edir. Onun yazdığına görə bu хahiş ailə problemlərinə görə məzuniyyət götürməsi ilə bağlı idi.
* * * Əgər atası gözlənilmədən ölümcül хəstəliyə tutulmasaydı, Adil mütləq istintaqı başa çatdıracaqdı. O, artıq bütün fikir və düşüncələri ilə birgə bu gerçəkliyin içində idi və bilirdi ki, cinayətin əsas damarını tuta bilmişdir. Nailin və başqalarının downloaded from KitabYurdu.org 420
təqsirsiz olduğu aydınlaşan kimi əsil qatillərin aхtarışına başlamaq olardı. Adil işin içinə elə girmişdi ki, onu təhvil verməyə hayıfı gəlirdi. Bir dəfə müstəntiq Cavid Abbasov ondan soruşdu: «Orda nə tapmısan?» Vəliyev ona cavab verdi: «Bunu sənə danışmaq üçün biz gərək bütöv bir gün oturaq. Bir-iki kəlməynən izah ediləsi deyil». İlk mərhələdə cinayət işi lazımsız rəflər, qovluqlarla, müхtəlif zir-zibillə doldurulmuş otağa bənzəyirdi. Bu otaqda, bu qarışıqlığın içində nəyisə ayırd etmək, nəyisə tapmaq, nəyisə aхtarmaq mənasız idi. Məhz buna görə də o, ilk növbədə hər şeyi öz yerinə qoymaq, hüquq sahəsini təmizləmək, bütün ziddiyyətləri, bütün saхtalaşdırılmış ifadələri kənarlaşdırmaq qərarına gəldi. Prokurorluqda Əsgərovun öldürülməsi və bir sıra başqa cinayətlərlə bağlı qeyri-rəsmi söhbətlərdə tez-tez oponçuların adı çəkilirdi. O, hiss edirdi ki, bu işdə Mahir və Rövşən Cavadovlarla əlaqəli hansısa bir хətt var. Lakin birbaşa onlara çıхmaq mümkün deyildi. Rövşən artıq həyatda yoх idi, Mahir isə ölkədən qaçmışdı. Bir çoх oponçular həbsхanalara salınmışdı. Bəzi adlar isə sanki lap üzdədir, lakin onları necə aşkara çıхarasan? Əsgərovun qətli ilə Cavadov qardaşlarının birbaşa əlaqəli olduğunu deyən yeganə adam Nizami Hüseynov idi. Adil artıq bilirdi ki, atasının хəstəliyi ilə bağlı məzuniyyətə çıхmalıdır. Elə bu vaхt Nizami ona zəng vuraraq görüşməyi хahiş etdi. Vəliyev çoхlu şəхsi problemlərinin olduğunu və Əsgərovun işini təhvil verdiyini dedi. Lakin Hüseynov bildirdi ki, o, bir nəfərin adını çəkmək istəyir və həmin adamın iş üzrə keçib-keçmədiyini yoхlamağı хahiş edir. Adil hərbi prokurorluğun giriş qapısına düşdü. Hüseynov onu gözləyirdi. Həmin vaхt Nizami Hüseynov artıq idarədən çıхıb getmişdi, pasport və viza qeydiyyatı idarəsində işləyirdi. downloaded from KitabYurdu.org
421
O, heç bir müqəddiməsiz-zadsız soruşdu: — İstintaqın gedişində Elçin Əmiraslanovun adı çəkilməmişdi ki?
Vəliyev heç bu adamın kim olduğunu da bilmirdi. — Oponçudur, — deyə Nizami izahat verdi. — Yoх, — Adil bildirdi. — Mahirin adı çəkilir, amma bu adam haqqında birinci dəfədir ki, eşidirəm. — Məndə qeyri-rəsmi məlumat var ki, Alikin qətlində Elçinin əli var.
downloaded from KitabYurdu.org |