Neriman Qurban indd
Yüklə 2,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
“Axşamdı. Böyük Qalata körpüsü üzərində durur, limanın
fəaliyyətinə göz qoyuram, gəmi və qayıqları görür, minlərlə səsi eşidirəm. Qarşımda Xalicin suları, sağ tərəfdə Qalata, təpədə Pera, soldasa maviyə çalan İstanbul haləsi var. Bu şəhərdən hərarət yayıl- mır; adamlar burda eynilə Avropa şəhərlərində olduğu kimi qa- çaqaçlı mövcudluq mübarizəsi aparırlar. Bu onların səhvidirmi, yoxsa bu şəhər yeni bir ruh oyada bilməyəcək qədər köhnəlib, ya da yayılıbmı?” ...Amma otuz il sonra bu şəhərə işgüzar səfərə gələcək, adamları barədə tamamilə başqa fikirdə olacaqdı. Küləkli bir gündə papağını itirəndən sonra təzəsini almaq üçün dükana girəcək, aldığı papağın pulunu verəndə dükançı götür- məyəcək: “Sən bizim qardaşımızsan, biz qardaşımızdan pul
sını xatırlayıb mütəəssir olacaqdı... ...O günlərin birində bəxti gətirib İsgəndərunda tanış oldu- ğu yol yoldaşının vasitəsilə Muhamməd Əsəd Ərbili həzrətlərinin həmsöhbəti olmuşdu. Bir qədər uzunboylu, ağ saqqallı, qıyıqgözlü, qaraşın, cüssəli, vüqarlı və şirin danışıqlı şəxs onun yaddaşında dərin iz buraxmışdı. Yaşı yetmişi öt- müş həmsöhbəti ata-anası tərəfdən seyid idi, atası Muhamməd Səid Əfəndi Ərbildəki Xalidi təkkəsinin şeyxi olmuşdu. Təhsilini Ərbildə və Deyrdə alandan sonra elə Leopold yaşın- da Nəqşi-xalidi şeyxi Taha Həririnin müridi olub həccə get- miş, ordan Konstantinopola qayıdıb ruhani dərslər verməyə başlamış, Kəlami dərgahının şeyxliyinəcən yüksəlmişdi. Həyatında Sultan Əbdülhəmid xanın hökmüylə Ərbilə sür- gün, məşrutiyyətçilərin dəvətilə Konstantinopola qayıtmaq, Üsküdardakı Səlimiyyə dərgahının şeyxliyi, Sultan Rəşadın sevgisi, Fövzi Çakmak Paşayla görüşlər, Məclisi-Meşayıh sədrliyi də vardı. Artıq səkkiz il idi ki, sədrlikdən istefa verib 212 ruhani güzəran keçirirdi. Dini əsərləri, ərəb müəlliflərindən tərcümələri, türkcə və farsca divanı, Ərbildən Avropanın mərkəzinədək bir çox yerlərdə müridləri vardı. Yol yoldaşı danışmışdı ki, bir yapon generalı islamı qəbul eləyib Konstantinopola gəlir, Kəlami dərgahında Muhamməd Əsəd Ərbili həzrətlərinin zikr məclislərində olur, gedəndəsə deyir: “...Allah, Allah!” deyib zikr eləməkdə böyük qüvvə var. Pad- şahlar da belə, “Allah, Allah” desələr, top-tüfəng qüvvəsinin hökmü olmaz!” Leopold Veys itibaxışlı, söhbəti ağlagəlməz təsir göstərən Ərbili həzrətlərinin söylədiklərini lütfkar yol yoldaşının tərcüməsi sayəsində başa düşdüyünə heyifsilənirdi. Onda özünə qəti söz vermişdi ki, ərəb dilini mükəmməl öyrənəcək, Quranın sirlərinə vaqif olacaq. “Bir gün yanıma bir dinsiz gəlmişdi, – Ərbili həzrətləri de- yirdi, – müsəlmanlardan şikayət eləyirdi: “Bütün pisliklər müsəlmanlardadı, yalançılıq, oğurluq kimi pisliklər onlarda- dı, bu necə dindi axı?! Dedim, sənin bu söylədiklərin dinimi- zin böyüklüyünə sübutdu. Başqa dinlər batil olduğuna görə, şeytan onlara o qədər də baş qoşmur. Çünki boş evə oğru girməz”. Əlbəttə, Ərbili həzrətlərinin başqa dinləri batini sayması Leonun xoşuna gəlməmişdi, bununla belə, etirazını da büruzə verməmişdi. Ərbili həzrətləri onu Şərqə, islam dininə maraq göstərən alman kimi qəbul elədi – nolar, qoy belə olsun. Amma müdrik qocanın illərlə topladığı dəryadan bir damcı götürdüyünə görə, özündən razıydı. Şeyx islam dininin təməl prinsiplərini çox sadə dillə izah eləmişdi. Axırda həmsöhbəti ona divanı barədə də sual verdi, bircə şerini söyləməyi xahiş elədi. Ərbili həzrətlərinin sifətinə nur çiləndi, səsi yumşalıb həzinləşdi: Könül, nurlu
213 Leopold Veys şerin musiqisini duyurdu, amma tərcü- məçinin onu olduğu kimi çatdıra bilməməsini də anlayırdı. Gərək dili biləsən ki, vasitəçiyə ehtiyacın qalmaya... *** Bir həftəlik səfərin üç aydan artıq çəkməsi Leopold Veysi, elə bil, bir qədər böyüdüb yetkinləşdirmişdi. Qüds, Fələstin və Qahirə səfəri, doktor Veysmanla görüş, Muhamməd Əsəd Ərbili həzrətlərilə ünsiyyət, üstəlik, dayısının gərəkli məsləhəti... – bu ağlagəlməz dərəcədə tez başa çatan səfərdə az deyildi. Əlbəttə, Vyanada qatardan düşə, xətrinə dəydiyi atasıyla barışmağa cəhd göstərə bilərdi. Amma yox, hələ evdən baş götürüb gedəndə qarşısına qoyduğu məqsədə – la- yiq olduğu məqama çatmamışdı. Berlində işlərini yoluna qo- yacaq, sonra atasından əfv diləyəcəkdi. Düzdü, Qalisiyada doğulmuşdu, Vyanada və Berlində ya- şamışdı, amma özünün ruhən Şərqə mənsubluğu duyğusun- dan yaxa da qurtara bilmirdi. Bu təsadüf idimi? Çətin ki, belə olsun. Bəs dostu Rolf Bodmershof? Bəs elə bir neçə ay əvvəl Aleksandr Brailovskinin tanış elədiyi oğlan – Lev Nussimba- um? Adaşı zəkalı oğlana oxşayır, gələcəkdə ondan mütləq nəsə çıxacaq. Canında şərqli ehtirası var, bu yaşında başına kifayət qədər maraqlı macəralar gəlib, xeyli ölkələr gəzib- görüb – bütün bunlar izsiz-tozsuz ötüşə bilməz. Qatar yenicə işğaldan qurtulmuş Trakiya torpağından, Bolqarıstandan, süquta uğramış Avstriya-Macarıstan ərazilə- rindən keçirdi. Leopold Veys atasının cismani yaxınlığını hiss eləyir, qatardan düşməmək üçün özünü dilə tutmalı olurdu. Az qala, on il əvvəl evdən qaçıb başqa ad altında orduya qo- şulduğu vaxtları, atasının onu tapmaq üçün hansı əzablar çəkdiyini, universitetdə dərslərə necə həvəsiz getdiyini xatır- ladı. Berlində ilk vaxtlar güzəranını təmin eləmək üçün anası- nın yadigar üzüyünü satmaq məcburiyyətində qalması indi də yaddaşını köz kimi yandırırdı. Amma daha yolu bəllidi, 214 daha doğrusu, taleyi Şərqlə bağlıdı, bu yolda axıracan getmək əzmindədi. ...Elə bil, Berlindən uzun illərdi çıxmışdı, hər halda, şəhər ona əvvəlki kimi görünmürdü. İyul qeyri-romantik Şərqdəki – Qüdsdəki, Qahirədəki, ən azı, Konstantinopoldakı qədər duyulmasa da, sanki aləmə baxışında nəsə dəyişmişdi gözləri ətrafda Şərq saraylarını, cameləri, minarələri, qumlu səhraları, dəvə karvanlarını axtarırdı... Ömründə ilk dəfə vaxt çatışmazlığı hiss elədi... Tezliklə işlərini yoluna qoyub ora – Şərqə qayıtmalıydı...
|