Neyrokognitiv tadqiqotlar. Uyqu va amneziya. Ongning zamonaviy nazariyalari

Intellekt va intellektual testlar.
Qismlardan rasm xosil qilish metodikasi A.N.Bernshteyn(1911) tomonidan taklif
yetilgan bo’lib, tafakkur xususiyatlarini, rasmning yaxlitligini taxlil qila olish, qobiliyatnio’rganishga mo’ljallangan. Tajriba o’tkazish uchun rasmlar to’plami (murakkabligi ortibboradigan 6 ta rasm) kerak bo’ladi: Birinchi 3 ta rasm 4 qismga bo’lingan bo’lishi kerak,qolganlari ko’proq qismlarga bo’linadi. Bunda birinchi va to’rtinchi rasm bir xil bo’lishi kerak,lekin ular har xil qilib kesilgan bo’ladi. Tadqiqotni bir necha marta takrorlash uchun rasmlarningturli variantlari bo’lishi zarur. Rasmlar namunalari ixtiyoriy ravishda tanlanishi mumkin,masalan, hayvonlarning, alohida predmetlarning rasmlari. Bolaga rasm qismlari to’nkarilgan
xolda tartibsiz, namunasiz ko’rsatiladi.
Tadqiqotchi tadqiqot qarorida topshiriq, uning oxirgi natijasi qancha vaqt bjarilganligini yozib boradi. Sinaluvchi xarakatlarining maqsadga yo`naltirilganligi taxlil qilishga, xarakatning maqsadga yo`naltirilgan rejasi mavjudligi va yo`qligini aniqlashga, aqliy faoliyat jarayonida qanday tayanch belgilarga ye`tiborni qaratish zarur.
3-5 yoshdagi sinaluvchilar uchun bunday topshiriqlarni bajarishda rasm namunasi ham ko’rsatilib turiladi. Bola qo’llanmani qanchalik yaxshi o’zlashtirgani, ilgari idrok yetilgan obrazniuning alohida qismlaridan qayta yarata olganini ta`g`idlash muhim. Tadqiqot qarorida bolaning xarakatlari bayon yetiladi: tartibsiz «`sinash va xato, qilish»` xarakteriga yega, maqsadga yo`naltirilgan va boshqalar. Bunday topshiriqlarni bajarish xususiyatlari, faqatgina fazoviy ko’rish xayoli, ko’rgazmali tafakkur xolati haqidagina yemas, balki tafakkur tanqiydiligini shakllari darajasi haqida ham bilish imkonini beradi.
Hozirgi vaqtda xorij psixologiyasida intellektual testlarni qo’llanilishi.
QISMLARDAN RASM XOSIL QILISh.
Metodika A.N.Bernshteyn (1911) tomonidan taklif etilgan bo’lib, tafakkur
xususiyatlarini, rasmini, rasmning yaxltiligini taxlil qila olish, uning ba`zi qismlari ketmaketligini o’rnata olish qobiliyatini o’rganishga mo’ljallangan. Tajriba uchun rasmlar to’plami(murakkabligi ortib boradigan 6 ta rasm) kerak bo’ladi: Birinchi 3 ta rasm 4 qismga bo’lingan bo’lishi kerak, qolganlari ko’proq qismlarga bo’linadi. Bunda birinchi va to’rtinchi rasm bir xil bo’lishi kerak, lekin ular har xil qilib kesilgan bo’ladi. Tadqiqotni bir necha marta takrorlash uchun rasmlarning turli variantlari bo’lishi kerak. Rasmlar namunalari ixtiyoriy ravishda
tanlanishi mumkin, masalan, hayvonlarning, alohida predmetlarning rasmlari. Bolaga rasm qismlari tunkarilgan xolda tartibsiz, namunasiz ko’rsatiladi.
Tadqiqotchi tadqiqot qarorida topshiriq, uning oxirgi natijasi qancha vaqt
bajarilganligini yozib boradi. Sinaluvchining xarakatalarini taxlil qilishga, xarakatning maqsadga yo`naltirlgan rejasi mavjudligi va yuqligini aniqlashga u aqliy faoliyat jarayonida qanday tayanch belgilarga tanlangaligiga ye`tiborni qaratish zarur.
3-5 yoshdagi sinaluvchilar uchun bunday topshiriqlarni bajarishda rasm namunasi ham ko’rsatilib turiladi. Bola qo’llanmani qanchalik yaxshi o’zlashtirilgani, ilgari idrok yetilgan obrazni uning alohida qismlaridan qayta yarata olganini ta`qidlash muhim. Tadqiqot qarorida xarakatlari bayon yetiladi: tartibsiz «`sinash va xato qilish»` xarakteriga yega, maqsadga yo`naltirilgan va boshqalar.
Bunday topshiriqlarni bajarish xususiyatlari, fakatgina fazoviy ko’rish xayoli,
ko’rgazmali tafakkur xolati haqidagina yemas balki, tafakkur tanqidiyligining shakllanish darajasi haqida ham bilish imkonini beradi.
Intellektni psixometrik tekshirish
Psixometrik asoslangan testlar qo’llaniladigan aniq metodikalardan farq qiladi. Bu
testlarni ishlab chiqishda asosan bolaning psixik taraqqiyoti darajasini aks yettiruvchi o’rnatilgan me`yordan chetga chiqishlarni, tengdoshlar guruhini taqqoslovchi miqdoriy ko’rsatkichlarga ye`tibor beriladi. (V.M.Bleyxer, L.F.Burlachuk, 1978). Ularning muqarrarligi bir xil yoshdagi sinaluvchining katta guruhlarida amalga oshiriladi (V.V.Stolin, A.».Shmel`yev, 1984).