Neyropsixologiya fanining maqsad, vazifa asoslari

1.2.Lyuriyaning neyropsixologik tushunchasi va so’zlarni yodlash usuli

Tibbiyot va psixologiya sohasidagi bilimlarni birlashtirib, Aleksandr Romanovich Luriya yangi fan – neyropsixologiyaga asos soldi. Agar siz miyaning qanday ishlashini bilsangiz, ushbu maqolani o’qishga arziydi. U bugungi kungacha muvaffaqiyatli qo’llanilayotgan Luriya usuli va uning asosiy nazariy modeliga bag’ishlangan. Tan olinmagan daho

Luriya yigirmanchi asrning birinchi yarmida ilmiy ishlarda faol qatnashgan. Uning ilg’or g’oyalari Sovet haqiqatidan oldinda edi va shuning uchun jamiyat tomonidan qabul qilinmadi. Ammo u chet elda tan olingan.
Luriya kontseptsiyasini o’rganishga kirishishdan oldin, biz olimning hayotidan qiziqarli ma’lumotlarni qayd etamiz:

• 
  Luriyaning texnikasi AQShda ixtiro qilingan yolg’on detektori ishlash tamoyilining asosini tashkil etdi.
  
• 
  1932 yilda AQShda olimning “Odamlar to’qnashuvlarining tabiati” deb nomlangan birinchi jiddiy asari nashr etildi. Ammo Rossiyada bu ishga faqat 70 yil o’tgach e’tibor qaratildi.
  
• 
  1950 yil Luriya faoliyatiga katta ta’sir ko’rsatgan psixologik fanni ta’qib qilish boshlanishi bilan ajralib turdi. Vujudga kelgan tahdidlar tufayli u hech qachon egizaklardagi aqliy jarayonlarning shakllanishini o’rganish bo’yicha ishni yakunlay olmadi.
  
• 
  1953 yilda Luriya shifokorlar ishida ayblandi, chunki u ishlagan Defektologiya institutida yahudiy qoni bilan ishlaydigan ishchilar juda ko’p edi.
  
• 
  1953 yilda olim chet elga chiqib, ilmiy aloqalarni tikladi. Aynan o’sha paytda u Frantsiya, AQSh va Buyuk Britaniyaning etakchi universitetlari tomonidan haqiqiy e’tirof va qo’llab-quvvatlandi.
  

Shunday qilib, o’z yurtida tan olinmagan daho chet ellarda eshitildi. Bundan tashqari, u erda uning asarlari yuqori baholangan va tibbiyotda ham, psixologiyada ham qo’llanilgan.

Neyropsixologiya nima?

Ushbu fan miyaning strukturaviy va funktsional tuzilishi va sub’ektning xatti-harakatlari o’rtasidagi munosabatni o’rganadi. Birinchisi tibbiyot, ikkinchisi psixologiya. Luriyaning so’zlariga ko’ra, neyropsikologiyaning maqsadi shikastlanish natijasida miyaning qanday funktsiyalari buzilganligini, bu buzilish boshqa jarayonlarga qanday ta’sir qilishini va miyaning sog’lom qismlari yordamida zararlanganlarning ishini qanday tiklashini tushunishdan iborat.
Luriya urush paytida yaralangan ko’plab bemorlarga miya faoliyatini tiklashga yordam beradigan neyropsikologiyada kontseptsiyani ishlab chiqdi. Ushbu kontseptsiya tufayli u yigirmanchi asrning taniqli olimiga aylandi.