Statistik tahlilning dastlabki bosqichida ma’lumotlar to‘planmaydi yoki hatto qaysi ma’lumotlarni o‘rganish kerakligi to‘g‘risida qaror qabul qilinmaydi.
Ushbu savollar rejalashtirish bosqichida (1) haqiqatan ham foydali ma’lumotlarga ega bo‘ladigan tarzda ko‘rib chiqiladi.
Ma’lumotlar mavjud bo‘lganda, tadqiqot bosqichida ularning dastlabki tahlili (2) o‘tkaziladi.
Keyingi qadam - baholash (3) - ma’lumotlar asosida noma’lum miqdorning raqamli qiymatini olishga imkon beradi.
Va nihoyat, oxirgi bosqichda - gipotezani tekshirish (4) - ma’lumotlar gipotezaning to‘g‘riligini aniqlash uchun ishlatiladi.
Marketing tadqiqotlarida ma’lumotlar to‘plashni rejalashtirish - tanlanma kuzatish tadqiqotini rejalashtirish, kimyoviy ishlab chiqarish jarayonini optimallashtirishni o‘rganish esa — eksperimentni rejalashtirish deb ataladi.
Tadqiqotni rejalashtirishning ushbu bosqichi ma’lumot yig‘ish uchun batafsil reja tuzishni o‘z ichiga oladi. Ehtiyotkorlik bilan rejalashtirish, agar to‘plangan ma’lumotlar berilgan asosiy savollarga javob topish uchun yetarli emasligi aniqlansa (va juda kech bo‘lsa) keraksiz xarajatlar va umidsizliklardan qochishga yordam beradi.
Aqlli reja — tahlil qilish uchun yetarli bo‘lgan ma’lumotlarning miqdorini aniqlashni o‘z ichiga oladi. Shunday qilib, oldindan tuzilgan reja loyihaning narxini oqilona darajada ushlab turadi va tahlil bosqichi juda silliq bo‘lishini ta’minlaydi.
Statistika, ayniqsa, sizni qiziqtiradigan odamlar, firmalar yoki boshqa tashkilotlar (aholi) ning katta guruhi bo‘lganida foydalidir, ammo siz to‘liq tadqiqot olib borishga qodir emassiz. Buning o‘rniga, ushbu to‘plamdagi vaziyat haqida foydali, ammo nomukammal tushunchaga ega bo‘lish uchun to‘plam obyektlarining bir qismidan (ammo hammasidan) iborat kichik guruh (namuna) tanlanishi mumkin. Tanlama to‘plam bo‘yicha so‘rov natijalarini bosh to‘plam uchun umumlashtirish jarayoniga statistik xulosa deyiladi.
