Nitq məDƏNİYYƏTİNİn təDQİQİ, İNKİŞafi və

RƏV SÖVLƏMƏK, MÜNASIBƏT BILDIRMƏK, MƏSLƏHƏT VERMƏK, MÜHAKIMƏ VÜRÜTMƏK TƏRZI. Insanlar istər yazılı, istərsə də şifahi formada başqasının fikrinə münasibət bildirir, rəy söyləyirlər. Orta və ali məktəb praktikasında rəy söyləmək və münasibət bildirmək məzmun və formasına görə müxtəlifdir, rəngarəngdir. Şagird danışığına, oxusuna, yazılı işlərinə rəy vermək, ali məktəbdə tələbə nitqini məzmun və forma baxımından qiymətləndirmək, yoxlama, kurs, diplom və buraxılış işi vя sairəyə rəy vermək, başqasının nitqinə münasibяt bildirmək, istiqamət vermək və s. Bu iş ali məktəb həyatında açıq dərslərt müzakirə etmək, elmi işlяr, müdafiə olunacaq əsərlər barədə fıkir söyləmək vя s. formalarda daha geniş bir şəkildə tətbiq olunur. Hяm şifahi, həm də yazılı formada verilən rəylər, söyляnilяn fikirlər fəaliyyət və işin məzmunundan, keyfıyyətindən, iş görənin şəxsiyyətindən asılı olmayaraq bütün hallarda dilin etik ölçülərinə uyğun olmalı, hissiyyata, mənliyя toxunan fikir və ifadələrə yol verilməməlidir. Istər şifahi, istərsə də yazılı şəkildə rəy verilərkən, münasibət biidirilərkən «iş yararsızdır», «Tarixdən xəbəri yoxdur», «Hətta sözləri sətirdən sətrə keçirə bilmir», «Boş və mənasız fikirlərdir» və s. kimi ifadələrin işlədilməsi məsləhət görülmür. Həmin fikirləri başqa tərzdə məsələn: «Təfərrüata yol verilmişdir»; «Bəzi fikirlər aydın verilmir», «Bu barədə daha əsaslı faktlar gətirmək olardı», «Bir qədər səthilik nəzərə çarpır», «Bu hissəsinin yenidən işlənilməsi məsləhətdir» və s. kimi ifadə etmək olar və lazımdır.

Bəzi müəllimlərin şagird və tələbələrin cavabları barədə söylədikləri «Sən qanan şey deyil», «Savadsızın birisən», «Sən bunları başa düşməzsən», «Tupoysan», «Dünyadan xəbərin yoxdur» və s. kimi təhqiranə rəylərlə, replikalarla, neqativ rəylərlə heç cür razılaşmaq olamaz. Belə ifadələr şagird və tələblərin şəxsiyyətini alçaldır, onu qəlbən incidir, təhqir edir, öz gücünə inamını azaldır. Belələri cavab verməkdən, fikrini bildirməkdən çəkinir, əksər hallarda susmağı üstün tuturlar.