Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti muslimov narzulla alixanovich
Kasbga yо‘naltirish bosqichlari mazmuni
Yüklə 5,28 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Kasbga yо‘naltirish bosqichlari mazmuni.
Umumiy о‘rta ta’lim maktablarini bitirgan о‘quvchilarning taxminan 90% kasb-hunar kollejlariga, 10% esa akademik litseylarga о‘qishga borishlari mо‘ljallangan. Bunday ijtimoiy talablarni qondirish maqsadida maktabda kasbga yо‘naltirish yuzasidan olib boriladigan ishlarni mazmunan yangilash, izchil yо‘lga qо‘yish zarurligi yuzaga kelmoqda. Dars jarayonida xalq hо‘jaligida bevosita ishlab chiqarish bilan mashg‘ul mehnat ahllariga hurmat va izzat tuyg‘ularini singdirib borishga alohida e’tibor qaratish lozim. Kasb-hunarga yо‘llash bо‘yicha olib boriladigan ishlarning barcha shakl va metodlari о‘quvchilarning maqsadli ravishda kasb tanlashlariga xizmat qilishi lozimdir. Maktabda kasb-hunarga yо‘naltirish ishlarini yо‘lga qо‘yishda an’anaviy amaliy mashg‘ulot, suhbat, dialogli munozaralar bilan birga pedagogik о‘yin, konferensiya, mustaqil fikrlar, mahalla, ishlab chiqarish korxonalarining jamoalari bilan birgalikda о‘tkaziladigan tadbirlar kabi yangi pedagogik texnologiya elementlaridan unumli foydalanish tavsiya etiladi. Umumiy о‘rta ta’lim davlat standartlariga asosan maktabda kasbga yо‘naltirish bо‘yicha mashg‘ulotlar 8-9 sinflarda amalga oshiriladi. 8-sinfda kasblar haqida “О‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limidagi tayyorlov yо‘nalishlari, kasblar va ixtisosliklar tasniflagichi” asosida axborot berish davom ettirilishi bilan bir qatorda о‘quvchilarga kasb egallash yо‘llari, kasb tanlashda tibbiy nomuvofiqliklar, kasbga yaroqlilik va hokazolar tushunchalari berib boriladi. Maktabda о‘quvchilarni kasb-hunarga yо‘naltirish birgina mehnat ta’limi о‘qituvchisining ishi emas, balki butun maktab jamoasining, mahalla, ota-onalar, jamoatchilikning birgalikdagi ishidir. Maktabda fan о‘qituvchilari mavzuni yoritish jarayonida kasblar bilan bog‘lab о‘tishsa, maktab psixologi va rahbariyati 286 о‘quvchilarning individual qobiliyatlari, qiziqishlarini hisobga olgan holda ta’lim- tarbiya ishlarini olib borishsagina о‘quvchilarga kasb tanlashlarida kо‘mak bergan bо‘lishadi. Shu bilan birga takrorlash zarurki, magistrlar О‘zbekiston Respublikasida yuz berayotgan ijtimoiy-iqtisodiy о‘zgarishlar, “Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi”ning qabul qilinishi о‘quvchi yoshlarni va aholini kasb-hunarga yо‘naltirish tizimini takomillashtirish – ish о‘rinlarini bо‘shab qolish jarayonlari jadallashadigan va ishchilarning malakalariga qо‘yiladigan sifat talablari oshib borayotgan bozor iqtisodiyoti sharoitida yanada muhim ahamiyat kasb etadi. Aholini ratsional va samarali bandligini ta’minlashdagi kasb-hunarga yо‘naltirishning asosiy roli shundan iboratki, yoshlar va aholi tomonidan kasbning ongli va ilmiy asoslangan tanlovi ularni mehnat faoliyatida yuqori natijalarga erishishda zamin yaratadi, iqtisodiyot sohalaridagi kasb-hunarga bо‘lgan mavjud ehtiyojlarni hisobga olgan holda mehnat resurslarini oqilona taqsimlaydi hamda insonlarning ish qidirish, ta’lim va kasbiy faoliyat turini tanlashlaridagi zо‘riqish holatlarini oldini olishga yordam beradi. Bu borada asosiy yо‘nalish qilib, О‘zbekiston Respublikasining “Ta’lim tо‘g‘risida”gi Qonuni, “Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi”, halqaro mehnat tashkilotining Nizomlari, konvensiyalari va takliflar, bir qator boshqa hujjatlar, shuningdek, rivojlangan mamlakatlarning bu sohadagi ishlarining amaliy tajribalari asos qilib olindi. Kasb-hunarga yо‘naltirish ishlari О‘zbekiston Respublikasi xalq ta’limi vazirligining о‘quvchilarni kasb-hunarga yо‘naltirish va psixologik-pedagogik tashxis Markazlari tomonidan bosqichma-bosqich va muntazam ravishda amalga oshirilmoqda. О‘zbekiston Respublikasi hukumati tomonidan rasmiy jihatdan qabul qilingan qarorlardan birida о‘quvchilarni kasb-hunarga yо‘naltirish yuzasidan umumiy qoidalarda quyidagilar ta’kidlangan: 1. О‘quvchilarni kasb-hunarga yо‘naltirish va psixologik-pedagogik tashxis markazi О‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1998 yil 13 maydagi 203-sonli “О‘zbekiston Respublikasida umumiy о‘rta ta’limni tashkil etish 287 tо‘g‘risida”gi Qaroriga asosan tashkil etilgan. 2. О‘quvchilarni kasb-hunarga yо‘naltirish va psixologik-pedagogik tashhis markazi har bir tuman, shahar xalq ta’limi bо‘limlari tuzilmasida, о‘z hududlari doirasida bolalar rivojlanishiga psixologik-pedagogik jihatdan tashhis qо‘yish, ularning qobiliyati va moyilligini aniqlash, bolani 6 yoshdan boshlab maktabga qabul qilish tо‘g‘risida tavsiyanomalar berish, о‘quvchilarni har yili tibbiy- pedagogik tekshirishlardan о‘tkazish, bolalarga va ota-onalarga о‘quvchilarni о‘qitishda, tarbiyalashda va ijtimoiy moslashtirishda psixologik-pedagogik yordam kо‘rsatish, shuningdek, maktab о‘quvchilariga, ularning qobiliyatlarini, kasb- hunarga moyilliklarini, qiziqishlarini va kо‘nikmalarini hisobga olgan holda, akademik litsey yoki kasb-hunar kollejidagi ta’lim yо‘nalishini tanlashda kо‘maklashish maqsadida tuzilgan. О‘quvchilarni kasb-hunarga yо‘naltirish va psixologik-pedagogik tashhis markazi va u orqali boshqa tashkilotlarning ilmiy-metodik rahbarligida: - о‘quvchilarning kasb-hunarga layoqat yо‘nalishlari va qobiliyatlari darajasini tashhis etish ishlarini maktablarda muntazam ravishda olib borilishini; - har bir о‘quvchi haqida uning qiziqishlari, intilish va layoqatlari, erishgan yutuq va kamchiliklari, aqliy va umumiy rivojlanishi haqidagi kо‘p yillik psixologik va pedagogik tashhis ma’lumotlari bankini tashkil etilishi, tartibga keltirilishi, maxsus daftar va dasturlar yordamida qayd etib borilishini; - Kasb-hunar klassifikatori va hududda mavjud bо‘lgan о‘rta maxsus, kasb- hunar ta’limi yо‘nalishlari bо‘yicha axborot tо‘playdi va targ‘ibot qilishni tashkil etadi. Maktab pedagogika kengashi bilan birgalikda attestatsiya yakunlariga kо‘ra 9 sinflarning bitiruvchilari о‘qishni akademik litseyda yoki kasb-hunar kollejida davom ettirish tо‘g‘risida asosli tavsiyanomalar beradi. Yangi tashxis metodikalarining yaratilishida, sinab kо‘rilishida tajriba maydonchasi vazifasini о‘taydi, metodik va ommabop qо‘llanmalar yaratishda ishtirok etadi. 288 Markaz ta’lim muassasalarining tibbiy-sanitariya holatini nazorat etadi, ularning tegishli mutaxassislar bilan ta’minlanishida xalq ta’limi va sog‘liqni saqlash bо‘limlari, maktablar rahbariyati bilan hamkorlik qiladi, davriy ravishda ularning hisobotlarini talab etadi, davlat va jamoatchilik tashkilotlari bilan bajarilishi lozim bо‘lgan faoliyatlarni muvofiqlashtiradi. Ta’limda iqtidorli bolalarning rivojlanishini maktab psixologlari orqali nazorat qiladi, iste’dodli deb topilgan о‘quvchi-yoshlarning hududiy bankini yaratadi. Ularning ijtimoiy-oilaviy muhiti haqida ma’lumotlar yig‘ishni tashkil qiladi, intellekt kо‘rsatkichlarini, kasb-hunarga moyilliklarini, qiziqishlarini va kо‘nikmalarini hisobga oladi, ehtiyojga qarab tegishli metodik, psixologik, tibbiy yordam usullarini qо‘llaydi. Markaz о‘z hududi doirasidagi yashovchi bolalar orasidan jismonan zaif va aqliy rivojlanishida nuqsoni bо‘lganlarni nazoratga oladi, ular haqida alohida ma’lumotlar bankini yaratadi, maktab jamoasi, ota-onalar bilan hamkorlikda ularga oilada, shuningdek tegishli maxsus ta’lim muassasalarida bilim olishlari uchun tavsiya beradi, ularga metodik, psixologik va tibbiy yordam berishni tashkil qiladi. Maktablar va maktabdan tashqari ta’lim muassasalarida bolalar va yoshlarning kasbiy tayyorgarligini shakllantirishda, kasb-hunarga yо‘naltiruvchi tadbirlarning о‘tkazilishida metodik va amaliy yordam beradi, qilingan ishlar natijalarini tahlil qiladi va umumlashtiradi. О‘z hududi doirasida mutaxassislarga bо‘lgan ehtiyojni Mehnat vazirligining bо‘linmasi orqali oladi, о‘rganadi va zarur bо‘lgan kasb-hunarlar haqida maktablardagi kasb-hunarga yо‘naltiruvchi mutaxassislar bilan maxsus kechalar, suhbat va kо‘rik-tanlovlar, turli musobaqalar uyushtirishda yordam kо‘rsatadi. Yilda bir marta hududdagi maktab о‘quvchilarini tibbiy kо‘rikdan о‘tkazishda tuman, shahar sog‘liqni saqlash bо‘limlari faoliyatlarini maqsadli muvofiqlashtiradi, jismonan zaif, kasal bolalarni sog‘lomlashtirish ishlarining nazoratini maktab tibbiy xodimlari, ota-onalar, jamg‘armalar, kasaba uyushmalari va boshqalar bilan birgalikda amalga oshiradi. 289 I-IV sinflarning о‘quvchilari kasb tanlashdan hali uzoq turadilar. Biroq ular о‘rtasida tо‘g‘ri yо‘lga qо‘yilgan kasb tanlash ishi shunday bir negiz bо‘lishi kerakki, yuqori sinflardagi о‘quvchilarning kasbga bо‘lgan qiziqishlari, о‘y va niyatlari keyinchalik shu negiz asosida rivojlanadigan bо‘lsin. Barcha kasblar uchun zarur va muhim bо‘lgan shaxs xislatlari bor, bular- mehnatsevarlik, hamma kasb va mutaxassislikdagi mehnat ahliga nisbatan hurmat- ehtirom, mehnat qilish zarurligini tushunish va anglash, о‘z ishini rejalashtira va nazorat qila bilish, ish joyini tо‘g‘ri tashkil qilish, ish batartib va intizomli bо‘lish, toqatlik, sabotlilik, topshiriqni bajarishning eng oqilona usulini tanlab ola bilish, materiallar hamda vaqtni tejash va shu kabilardir. Ana shu xislatlar va fazilatlarning hammasini bolalarda birinchi sinfdan boshlab shakllantirish lozim. Bolalarni kasblar olamiga asta-sekin olib kirish, ularni shu olamda mо‘ljal olishga о‘rgatish zarur. О‘qituvchi о‘quvchini darslarda kuzatish, u bilan suhbatlashish, bola faoliyati mahsulini tahlil qilish jarayonida uning ba’zi bir xususiyatlarini, mayllarini payqab oladi, bu xislatlarni rivojlantirish yuzasidan tegishli ishlarni ado etganlan keyin bular keyinchalik kasbni belgilashda asosiy omil bо‘lishi mumkin. Bolaning kasbiy muhim xislatlarini barvaqt aniqlash esa keyinchalik unga о‘z xususiyatlariga qarab kasbni tо‘g‘ri tanlash, uni muvaffaqiyatli ravishda о‘zlashtirish, mehnatda yuksak natijalarga erishish imkonini berishi mumkin. Kо‘pgina olimlar о‘tkazgan tadqiqotlar shuni kо‘rsatadiki, maktab о‘quvchilarining taxminan 30 foizida tanlangan kasbga nisbatan barqaror qiziqishlar boshlang‘ich sinflardayoq shakllanar ekan. О‘qituvchining vazifasi - о‘quvchilarning qiziqishlarini mumkin qadar oldinroq aniqlashdan va jamiyat talab-ehtiyojlariga muvofiq shu qiziqishlarini rivojlantirishdan, inson shaxsini har tomonlama uyg‘un kamol toptirish uchun shart-sharoitlar yaratishdan iborat. Mehnat ta’limi darslari kasbga yо‘naltirish ishini olib borish uchun alohida imkoniyatlarga ega. Buni mehnat darslari kasbga yо‘naltirishga qaratilgan yо‘lining tahlil misolida ham kо‘rish mumkin. I-IV sinflarda mehnat ta’limining asosiy maqsadlaridan biri-о‘quvchilarda inson uchun mehnat birinchi zaruriyat, 290 ijtimoiy burch ekanligiga, har qanday kasbni egallash uchun mustahkam va chuqur bilimlar kerakligiga ishonch hosil qilishdan iborat. Mehnatga muxabbatni va ishlash istagini faqat mehnatda tarbiyalash mumkin. shu boisdan ham mehnat ta’limi darslarida qariyb 80 foiz vaqt amaliy ishlar uchun ajratilgan. Shu bilan birga darslarda bolalar odamlar mehnat faoliyatining asosiy sohalari bilan, ularning qiziqishlari va qobiliyatlarini rivojlantirishga kо‘maklashuvchi sanoat va qishloq xо‘jalik ishlab chiqarishiga oid eng kо‘p tarqalgan kasblar bilan tanishtiriladi. О‘qituvchi ilgari tuzgan kasbga yо‘naltirish rejasiga muvofiq tarzda dars reja-konspektini yoza turib, kasbga yо‘naltirish darsi oldiga maqsad qо‘yib, kasbga yо‘naltirishga oid ma’lumotlarni unga kiritadi. Bu esa biron-bir kasb, asbob, ishlab chiqarish texnologiyasi, muayyan mehnat operatsiyalarini о‘rgatishdan, kasb jihatidan muhim xislatlarini tarbiyalashdan, о‘quvchilarni ilgari belgilangan reja asosida о‘rganishdan yoki ana shu tarkibiy qismlarning hammasini qо‘shib olib borishdan iborat bо‘lishi mumkin. Quyi sinflarning о‘quvchilari xilma-xil materiallar (qog‘oz, karton, tabiiy materiallar, tunuka, sim, yog‘och, fanera, plastmassa, tolali materiallar) bilan ish kо‘radilar, ular ishlashga oid о‘zlariga bop, ma’qul bо‘lgan operatsiyalarni о‘rganadilar. Ular texnik va texnologik tusdagi masalalarni yechishni о‘rganadilar, turli materiallar hosil qilish va qо‘llanish ishini, bu materiallarning odamlar turmushidagi ahamiyatini bilib oladilar, u yoki bu texnologik opratsiyalarni bajarish uchun mо‘ljallangan eng oddiy asboblardan foydalanish yо‘llari bilan tanishadilar va foydalanishni о‘rganadilar, tegishli kasblar tо‘g‘risida ma’lumotlar oladilar. Chunonchi, о‘quvchilar uchun ishlab chiqilgan (transport) konstruktori bolalarni 18 xil turli transport mashinalari va kasblar bilan tanishtirish imkonini beradi. О‘quvchilar qurilish konstruktori bilan ishlab, qurilish kasblari, ularning muhimligi va zarurligi tо‘g‘risida, qurilish bilan bog‘liq bо‘lgan odamlar mehnatining mazmuni haqida ma’lumotlar oladilar, qurilish obyektlarini modellashtirishni о‘rganadilar. Bu ishlar bolalarda texnik tafakkurni, makonga oid 291 tasavvurlarni, ijodiy qobiliyatlarni rivojlantirishga yordam beradi, ularda quruvchi mehnatiga hurmat bilan qarash hissini tarbiyalaydi. О‘quvchilar chorvachilik kasblari bilan ham tanishadilar, hayvonlarni tо‘g‘ri parvarish qilishni о‘rganadilar. О‘qituvchining о‘quvchilarda yerga omilkorlik bilan qarash hissini shakllantirishi, qishloq xо‘jaligidagi mehnat tо‘g‘risida tо‘g‘ri tasavvur berishi, о‘z mehnati va о‘z jamoasi mehnati natijalaridan xursand bо‘lishni о‘rgatishi muhimdir. Shu boisdan ishni shunday rejalashtirish kerakki, bolalar chorva mollarni parvarish qiladigan, hosilni yig‘ishtirib oladigan, mehnat natijalarini hisob-kitob qiladigan bо‘lsinlar. Bunday hollarda bolalarning ishga qiziqishi kuchayadi va kasbga yо‘naltirish ishi alohida mazmun kasb etadi. Yuqori sinflarda о‘quvchilar kasblar bilan professiogrammalar yordamida tanishadilar. kichik yoshdagi о‘quvchilar uchun esa hiskoya qilib berish, suhbatlar о‘tkazish, kasb namoyondalari bilan uchrashish, diafilmlar, kinofilmlar kо‘rish, albomlarni kо‘zdan kechirish, sayohatlar о‘tkazish kо‘proq maqbuldir. Bu sohada olib borilayotgan barcha ish shakllaridan suhbat о‘tkazish hammadan kо‘p foydalanilmoqda. Suhbat bolalarning faol ishtirokida о‘tishi muhimdir. Shu maqsadda о‘qituvchi kasblar tо‘g‘risida, ayniqsa ota-onalari, qarindoshlari yoki tanish-bilishlari mazkur kasblari haqida ma’lumotlar tо‘plash yuzasidan о‘quvchilarga topshiriqlar berishi mumkin. suhbatlar hikoya qilib berish, fotosuratlarni namoyish qilish, ta’limning texnik vositalarini qо‘llanish bilan tо‘ldirishi mumkin. Informatika va hisoblash texnikasi imkoniyatidan foydalanish ayniqsa muhimdir. Darsning amaliy qismi mazkur kasbdagi odamlarning mehnati bilan bog‘lansa ayni muddao bо‘lur edi. Masalan, “Tolali materiallar bilan ishlash” bо‘limini о‘rgana turib, о‘quvchilar bichiqchi kasbi bilan tanishadilar; turli choklash ishlarini bajarib, tugmalar qadab, kiyimlarni mayda tuzatish ishlarini ado etib, olgan ma’lumotlarini mustahkamlaydilar. О‘quvchilarni dasturda kо‘zda tutilgan kasblar bilan tanishtirishdan tashqari kasbini targ‘ib qilish, ya’ni bolalarni ushbu hudud uchun zarur bо‘lgan kasblar 292 bilan tanishtirish, ularda yana shu kasblarga nisbatan hurmat-ehtiromni tarbiyalash, shu kasblarning jozibali jihatlarini ochib berish lozim. Bu borada darslardan tashqari о‘quv dasturida kо‘zda tutilgan korxonalarga qilinadigan ekskursiyalar katta rol о‘ynashi mumkin. Kasbga yо‘naltirish ishiga kompleks yondashish о‘quvchilarni har tomonlama о‘rganishni ham kо‘zda tutadi. Bu tadbir о‘quvchilar buyon ishlashning tо‘g‘ri shakllari va metodlarini qidirib topishga yordam beradi. О‘rganishni metodlar bilan о‘tkazish, eng muhimi - bu ishni muntazam ravishda va sobitqadamlik bilan amalga oshirish kerak. Kuzatish - о‘quvchilarni о‘rganishning keng ommalashgan metodidir. Bu metod muayyan maqsadni kо‘zlaydi, ish reja asosida olib boriladi, kuzatishning yakunlovchi natijalari qayd qilinadi. Mehnat ta’limi darslari kuzatish о‘tkazish uchun keng imkoniyatlar yaratib beradi. Diagnostik suhbatlar о‘tkazish ham qо‘llaniladi. Bunday suhbatlar yakka tartibda yoki jamoa tarzida о‘tkazilishi mumkin. Quyi sinflarda о‘tkaziladigan mehnat darslarida о‘quvchilar faaoliyati natijalarini tahlil qilish uchun yaxshi imkoniyatlar mavjud. Chunki mehnatning turli obyektlarini tayyorlash chog‘ida har bir bolaning shaxsiy xususiyatlari g‘oyat ravshan namoyon bо‘ladi: bir xil bola texnik konstruktorni yaxshi biladi, ikkinchi xil bola tikishda mahorat kо‘rsatadi, uchinchi xil bola esa maktab uchastkasida о‘z qobiliyatlarini namoyon etadi va h.k. О‘quvchilarning hujjatlarini va amaliy ish - xarakatlarini tahlil qilish ham bola shaxsini о‘rganishda о‘qituvchiga yordam berishi mumkin. О‘quvchilarning shaxsini о‘rganish ularni tarbiyalash bilan chambarchas bog‘liqdir. О‘qituvchi о‘quvchining alohida xususiyatlarini payqab, unda mavjud iste’dod nishonlarini rivojlantirish metodlarini topa olishi, uning xulq-atvoridagi salbiy jihatlarini bartaraf etishi mumkin va h.k. Ba’zi bolalarda kasbga moyillik yaxshi namoyon bо‘ladi, kо‘pchilik bolalarda bu narsa birdaniga aniqlanmaydi. О‘qituvchining boladagi iste’dod nishonalarini aniqlashi, bularni qobiliyatini rivojlantirish va shakllantirishda kо‘maklashimni muhimdir. 293 Yuqorida ta’kidlab о‘tilganidek, kasbga yо‘naltirish ishi - о‘quv jarayonining uzviy tarkibiy qismidir. Quyi sinflardan boshlanadigan bu ish jamiyat uchun zarur, har bir kishining xususiyatlariga mos kasblarga barqaror qiziqishni tarbiyalashga yordam beradi. Mehnatga qiziqishning mavjudligi va mehnat qilishga shaylik- shaxs yetukligining eng muhim kо‘rsatkichlaridan biridir. Sinfdan va maktabdan tashqari ish о‘quvchilarni kasb-korni ongli ravishda tanlashga, ularni ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirishga, moddiy ishlab chiqarish, fan, texnika borasida va shu kabi sohalarda ularda ishga qiziqishni shakllantirishga kо‘p jihatdan yordam beradi. Sinfdan tashqari mashg‘ulotlarda olib borilayotgan kasbga yо‘naltirish ishida о‘quvchilarning yosh va bilish xususiyatlariga qarab bir necha bosqichni kо‘rsatib о‘tish mumkin. Birinchi bosqich (I-IV) sinflarning о‘quvchilari bilan ishlash - moddiy ishlab chiqarish sohasida mehnat bо‘lgan ijtimoiy qiziqishlarni shakllantiradi, о‘quvchilarda umuman mehnatga ijobiy munosabatda bо‘lishni, eng muhimi - jismoniy mehnatga shunday munosabatda bо‘lishni, ishchi degan nomni hurmat qilishni, qо‘lidan keladigan о‘z mehnati bilan atrofdagi kishilarga quvonch bag‘ishlashga va bundan ma’naviy qoniqish olishga intilishni shakllantiradi. Bu boradagi ishlar oldindan tuzilgan reja asosida olib boriladi. Bu rejaga muvofiq ekskursiya uyushtirish eng ommalashgan kasblar tо‘g‘risida qishloq maktablarining о‘quvchilari uchun jamoa xо‘jaligida, shahar maktablarining о‘quvchilari uchun korxonalarda, ota-onalarning ishlari va ularning mehnatda erishgan muvaffaqiyatlarida suhbatlar tashkil qilish kо‘zda tutiladi. Ekskursiyalar chog‘ida ishlab chiqarish jarayonida qatnashayotgan odamlarning mehnatiga, xom ashyodan tayyor mahsulot olishga berayotgan mehnat qurollariga asosiy e’tibor beriladi, jamiyat va ayrim odamlar turmushida mehnatning roli о‘qtirib о‘tiladi. Ikkinchi bosqich (V-VII) sinflarning о‘quvchilari bilan ishlash - biron ish qilishga undaydigan bosqich. Ma’lumki, ta’lim-tarbiya jarayonida о‘quvchilarda bilishga bо‘lgan qiziqish, odatda, kasbga bо‘lgan qiziqishdan oldin shakllanadi. 294 Shu boisdan ushbu bosqichida kasbga yо‘naltirish sohasida olib borilayotgan ishda о‘quvchilarda ish turlari (texnika bilan ishlash, tabiat obyektlari va shu kabilar bilan ishlash) ni bilishga bо‘lgan qiziqishni uyg‘otish muhimdir. Kasbga yо‘naltirishning ana shu bosqichida texnikaga va mehnatga (texnika ijodkorligi va qishloq xо‘jalik tajribachiligiga) oid sinfdan tashqari mashg‘ulotlar, viktorinalar, о‘yinlar katta rol о‘ynashi lozim. Bu bosqichda о‘quvchilarda ijtimoiy maqsadlarning shakllanishi davom etadi, shu bilan birga kasbga yо‘naltirish ham boshlanadi. Uchinchi bosqich (asosan VIII-IX) sinflarning о‘quvchilarini qarab oladi - bu bosqichida о‘quvchilar о‘z kuchlarini konkret mehnatda tekshirib kо‘radilar, о‘quvchilarning kasbga bо‘lgan qiziqishlari va mayllari yanada shakllanadi. О‘quvchilar bu bosqichdaо‘z kasbiy niyatlarining birmuncha umumiy kasblar bо‘yicha amaliy kо‘nikma va malakalar bilan mustahkamlaydilar. Bu bosqich konkret kasbni tanlash, uni о‘zlashtirish yо‘llarini belgilash bilan tugaydi. О‘quvchilarni qiziqishlari (predmetlar, predmet-texnika, ishlab chiqarish-texnika va shu kabilar) bо‘yicha tо‘garaklarda ishlashi ushbu bosqich uchun diqqatga sazovordir. Yüklə 5,28 Kb. Dostları ilə paylaş:
|