Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti pedagogika va psixologiya fakulteti

2.2. O’qituvchining ko’p yillik pedagogik mehnati va uni tashkil qilishning integrativligi

O’qituvchining ko’p yillik pedagogik mehnati kasbiy mahorat bo’la olmasligi mumkin. O’qituvchining kasbiy mahorati ixtisosligi bo’yicha egallagan bilimlar darajasi va kasbiy tajribalari asosida paydo bo’ladi. Kasbiy tajribalar o’z kasbidan qoniqmagan, biroq yillar davomida o’zining xizmat majburiyatlarini sidqidildan bajaruvchi o’qituvchida ham yuzaga kelishini unutmaslik kerak. F.G.Ziyatdinova ma’lumotlariga ko’ra 80 foiz o’qituvchilar u yoki bu darajada, 20 foiz o’qituvchilar esa to’liq o’z ishlaridan qoniqmaydilar. Bunday o’qituvchilarda – hatto ixtisosligi bo’yicha chuqur bilimga ega bo’lsalar ham, pedagogik mahoratning muhim elementlaridan biri – ixtisosligi bo’yicha bilimlar darajasini ko’rsatuvchi “ijodkorlik tuyg’usi”, o’qituvchining o’ziga xos ruhiy va jismoniy holati sifatida shakllanmaydi.

Bilim va ixtisoslik – nafaqat o’qituvchining mehnat faoliyatiga ta’sir qiluvchi, balki uni, ham to’liq, ham qisman kasbiy mahoratini belgilovchi ob’ektiv–shaxsiy omillar tizimidagi printsipial elementlardir. O’qituvchining bilimi uning kasbini belgilovchi diplomi, sifati bilan, ya’ni ta’lim muassasalaridagi mehnati jarayonidagi xususiyatlari va yutuqlari bilan aniqlanadi. Ixtisoslik – bu qizg’in mehnatga tayyorgarlik sifatida ta’lim va tarbiyaviy faoliyatning o’zidir.
Bilim va ixtisoslikning birligida mehnat, o’qituvchining tashkilotchisi va mazmun jihatidan mukammal pedagogik faoliyatni tashkil etuvchi sifatida namoyon bo’ladi. Ixtisoslik o’zgaruvchan va harakatchan jarayondan iborat. Pedagogik amaliyotda bu bog’liqlikning o’zaro ta’siri haqida etarlicha turg’un tasavvur yuzaga kelgan: chunonchi, oliy ta’lim – oliy ixtisoslik. O’qituvchilarda fanni o’qitishning nazariy muammolariga, butun fanlarning metodologiyasiga va texnologiyalariga ko’proq qiziqish mavjud. O’qituvchilarning chorakdan kamroq qismi bilimlar egallash darajasiga hayotiy qadriyat sifatida qaraydi, undan ham kamrog’i, ya’ni 10 foizi – mukammal kasbiy tayyorgarlikni, pedagogik mehnat nufuzini oshirishda hal qiluvchi jarayon deb hisoblaydilar.
Bu muammoni his qilgan o’qituvchilarning bir qismi o’z ixtisosliklari bo’yicha o’qitishning mustaqil ijodiy dasturini tuzish yo’liga o’tdilar va bu bilan ta’lim va tarbiya berish komponentini kengaytirdilar. Mehnatda ma’no va ahamiyatni birlashtiruvchi “jonli bilim” tushunchasi ana shundan paydo bo’lgan. Bunda ma’no tushunchasi “inson turmushida individual ongning chuqur joylashganini” bildiradi (ushbu tushuncha G.G.Shpet tomonidan ta’riflangan), ahamiyat tushunchasi esa – ongning jamiyatga, millat ma’naviyati va mafkurasiga jalb etilganligini bildiradi.