Nizomiy nomidagi

Xaqiqiy o‘lcham - bu tayyorlanilgan detalning yo‘l qo‘yilgan xatoliklar bilan o‘lchanilib o‘rnatilgan o‘lchamidir (ya’ni detalning tayyorlangandan keyingi o‘lchami xaqikiy o‘lcham deyiladi). Ikkita chekli o‘lcham mavjud:
Bulardan kattasi eng katta chekli o‘lcham deyilib (+), kichigi esa eng kichik chekli o‘lcham (-) deyiladi.




D e.kat. D e.kich. - Teshik uchun,
d e.kat. d e.kich. - val uchun belgilanadilar.
Yaroqli detalning xaqiqiy o‘lchami chekli o‘lchamlar oralig‘ida yoki ularga teng bo‘lishi kerak.
Chizmalarni soddalashtirish maqsadida naminal o‘lchamga nisbatan chekli og‘ishmalar kiritilgan, (ya’ni, chekli o‘lcham bilan naminal o‘lcham orasidagi tafovut - og‘ishi deb ataladi).
Yuqoriga chekli og‘ish ES, es deb naminal o‘lcham bilan eng katta chekli o‘lcham orasidagi algebraik tafovutga < aytiladi.
Pastki chekln og‘ish EI, ei deb naminal o‘lcham bilan eng kichik chekli o‘lcham orasidagi (algebraik farqga) tafovutga aytiladi.
Ya’ni: ES = D e.kat. - Dn EI = D e.kich. - Dn teshiklar
es = D e.kat. - dn ei = D e.kich. - dn
vallar uchun
Xaqiqiy og‘ish deb haqiqiy o‘lcham 6ilan naminal o‘lcham orasidagi tafovutga aytiladi. CHizmalarda naminal va chekli chizikli o‘lchamlar va ularning chekli og‘ishlari quyidagidek ko‘rsatiladi.
+ 0,002
- 0,016


8-rasm. Oraliq bilan o‘tkazishda teshik va val Tutashma maydonlari

O‘LCHAM TUTASHMA TD - bu eng katta va eng kichik o‘lchamlar orasidagi farq yoki yuqorigi va pastki chekli og‘ishlar algebraik farqining absolyut qiymatidir.
Ya’ni: TD = D e.kat. - D e.kich. = ES - EI, - teshik uchun
Td = d e.kat. - d e.kich. = es - ei – val uchun
Tutashma xamisha musbat miqdoridir. Tutashmani oshirish bilan Mahsulot sifati yomonlashadi, lekin tayyorlash tannarxi kamayadi. Tutashmani soddalashtirish uchun Tutashma maydoni ko‘rinishda grafik tarzda tasvirlanadi, (Tutashma maydoni bu nol chiziQiga nisbatan yukori va pastki chekli og‘ishlar bilan chegaralangan maydondir).
Nol chizig‘i - nominal o‘lchamni ifodalovchi (00) chiziq bo‘lib qaysiki bunga o‘lchamning chekli og‘ishlari qo‘yiladi.
Nol chiziqdan yuqoriga (+) musbat pastiga esa (-) manfiy og‘ishlar joylashtiriladi. (SHakl 8 a,b ga qarang).