Nizomiy nomidagi

О‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA О‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

NIZOMIY NOMIDAGI
TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI

«Texnologikta’lim» fakulteti

« Texnologikta’lim » kafedrasi
Katta о‘qituvchisi G`.Abduqodirov

OCHIQ DARS
ishlanmasi
fan:Standartlashtirish,sertifikatsiyalash va metrologiya
mavzuStandartlashtirishda tutashma va o’tqazishlar

о‘tkazilgan sana: 26.10.2020y.

о‘tkazilgan vaqti: 10³⁰da
guruh: TT-301-303

auditoriya: 4- 01.

Пароль:

Toshkent-2020

Ma’ruza
Standartlashtirishda tutashma va o’tqazishlar
Ma’ruza rejasi:
1. Tutashma xaqida tushuncha.
2. Nominal, xaqiqiy va chekli o‘lchamlar.
3. CHekli og‘ishlar.
4. CHizmadagi o‘lchamlarning chekli og‘ishlarini ko‘rsatish.
5.O‘tkazishlar.
6.Oraliqda oralig‘i bilan o‘tkazish.
7.Taranglik va taranglik bilan o‘tkazish.
Adabiyotlar.
[1] 6-8 betlar; [2] 70-76 betlar; [3] 13-16 betlar; [4] 34-38 betlar.
[1] 9- 12 betlar; [2] 171-173 betlar; [3] 8-19 betlar; [4] 38-40 betlar.
Detallar biri ikkinchisiga to‘lik yoki qisman kirishgan (kirgan) holda birikma hosil qiladilar. Odatda mashinasozliklarda detallar ikki yoki bir-nechtasi tutashgan holda juft bo‘lib ishlaydilar. Bulardan biri qamrovchi (qamrab oluvchi) ikkinchisi esa, qamraluvchi bo‘lib hisoblanadi. Qamrovchisi (ichki) - teshik deyilib, kamraluvchisi (tashqi) - val deb ataladi. Bu atalishlar istalgan ko‘rinishdagi (shakldagi) detallarga taalluqli, (Shakl 7ga qarang).

O‘zaro birikkan detallarda erkin va tutashib turuvchi yuzalari (sirtlari) bor. Tutashib turuvchi yuzalar (sirtlar) va ularning o‘lchamlari hisoblash (mustaxkamlikka, bukirlikka) yo‘li bilan olinib va keyin standartga muvofik naminal chiziqli o‘lchamlar qatoridagi sonlarga yaxlitlab (odatda. katta tomonga) qabul qilinadi.

Naminal chiziqli o‘lchamlarning asosan 4 ta asosiy va 1 ta yordamchi o‘lchamlar qatorlari o‘rnatilgan.
5 = 1,6 bulib R 5 kator uchun, 10 = 1,25 bulib R 10
qator uchun: 20 = 1,12 bo‘lib R 20 qatop uchun 40 = 1,06 bo‘lib R 40 qator uchun va R 80 o‘lchamlar qatorlari. Odatda erkin o‘lchamlar konstruktiv tarzda olinadilar - qabul qilinadilar. SHuningdek naminal haqiqiy va chekli o‘lchamlar xam mavjud.
Naminal o‘lcham - (Dn dn, 1 va 6oshqalar) - bu o‘lchamni boshlanishi bo‘lib xizmat qilib bunga nisbatan chekli o‘lchamlar aniqlanadi. Chizmada butun sonda ko‘rsatilsa o‘lcham nominal o‘lcham deb ataladi. Naminal o‘lcham odatda butun mm da beriladi.