Nizomiy nomli tdpu hayot faoliyati xavfsizligi kafedrasi

• O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
• OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
• NIZOMIY NOMLI TDPU

• HAYOT FAOLIYATI XAVFSIZLIGI KAFEDRASI

• Texnogen tusdagi favqulodda vaziyatlar, ularning tavsifi va tasnifi. Aholi va hududni texnogen FVlardan muhofaza qilish

• Aholi va xududni texnogen tusdagi fav- qulodda vaziyatlardan muhofaza qilish

• BLITS SAVOLLAR:

• 1. Texnogen tusdagi favqulodda vaziyat deganda nimani tushunasiz?
• . Texnogen tusdagi favqulodda vaziyatlarga nimalar kiradi?
• . Texnogen tusdagi favqulodda vaziyatlarni oldini olish uchun nimalarga e’tibor berish zarur?

• Favqulodda vaziyat (FV) – bu muayyan xududda o‘zidan so‘ng odamlarning qurbon bo‘lishi, odamlar sog‘ligi yoki atrof-muhitga ziyon yetkazishi, kishilarning hayot faoliyatiga kattagina moddiy zarar hamda uning buzilishiga olib kelishi mumkin bo‘lgan yoki olib kelgan halokat, stixiyali falokat, epidemiyalar, epizootiyalar natijasida yuzaga kelgan holatdir.
• Kelib chiqish sabablariga ko‘ra FVlarning tabiiy, texnogen va ekologik turlari mavjud.

Texnogen tusdagi FVlar – bu odamning ishlab chiqarish yoki xo‘jalik faoliyati bilan bog‘liq bo‘lgan halokat(avariya)lar.

• Texnogen tusdagi FVlar – bu odamning ishlab chiqarish yoki xo‘jalik faoliyati bilan bog‘liq bo‘lgan halokat(avariya)lar.
• Rivojlanish davrida inson o‘zi uchun yaratgan qulayliklar, ya’ni g‘ildirakning kashf etilishi, mashinalarni yaratilishi, atomning bo‘ysundirilishi, elektromagnit to‘lqinlarni aniqlanishi va boshqalar, odamga g‘am va zahmat keltiruvchi sabablar bo‘lmish texnogen tusdagi halokatlarni kelib chiqishiga imkoniyat yaratib beradi.

• Shunday qilib jamiyatning texnik progressi uchun odamzod juda katta haq to‘lashga majbur bo‘lmoqda. Chernobl AESdagi halokat, yadroviy sinovlar oqibatlari, sanog‘i yo‘q transportlalardagi FVlar va ishlab chiqarishdagi avariyalar, ommaviy zaharlanishlar, radiatsion zararlanishlar va boshqalar texnogen tusdagi havflar sifatida misol qilib keltirishimiz mumkin.
•  

• Yuqoridagi keltirilgan Vazirlar Mahkamasining
• 455-sonli qarorining ilovasiga ko‘ra texnogen tusdagi FVlar vujudga kelish sabablariga qarab quyidagi FVlarga tasnif qilinadi:

• Gidrotexnik halokatlar bu:

• suv omborlarida, daryo va kanallardagi buzilishlar, baland tog‘lardagi ko‘llardan suv toshib ketishi natijasida vujudga kelgan hamda suv bosgan xududlarda odamlar o‘limiga sanoat va qishloq xo‘jaligi ob’ektlari ishining, aholi hayot faoliyatining buzilishiga olib kelgan va shoshilinch ko‘chirish tadbirlarini talab qiladigan halokatli suv bosishlari

• Ijtimoiy yo‘nalishdagi ob’ektlardagi xodisa va halokatlar bu:
• odamlar o‘limi bilan bog‘liq bo‘lgan va zudlik bilan avariya-qutqaruv o‘tkazilishini hamda zarar ko‘rganlarga shoshilinch tibbiy yordam ko‘rsatilishini talab qiladigan maktablar, kasalxonalar, kinoteatrlar va boshq., shuningdek uy-joy sektori binolari konstruksiyalarining to‘satdan buzilishi, yong‘inlar, gaz portlashi va boshq.
•  

• Radioaktiv va boshqa xavfli va ekologik jihatdan zarar bo‘lgan moddalarni ishlatilishi yoki saqlanishi bilan bog‘liq bo‘lgan halokatlar bu:
• sanitariya - himoya hududi tashqarisiga chiqarib tashlanishi natijasida paydo bo‘lgan yuqori darajadagi radioaktivlik odamlarning yo‘l qo‘yiladigandan ko‘p miqdorda nurlanishini keltirib chiqargan texnologik jarayonda radioaktiv moddalardan foydalanadigan ob’ektlardagi halokatlar;
• radioaktiv materiallarni tashish vaqtidagi halokatlar;
• atrof-muhit va odamlar salomatligi uchun xavf tug‘diruvchi radioaktiv chiqindilar to‘plagichlardagi, chiqindixonalardagi, shlam to‘plagichlardagi va zaharli moddalar ko‘miladigan joy-lardagi halokatlar (o‘pirishlar);
• radioizotop buyumlarning yo‘qotilishi;
• biologik vositalarni va ulardan olinadigan preparatlarni tayyorlash, saqlash va boshqa muassasalarda biologik vositalarning atrof-muhitga chiqib ketishi yoki yo‘qotilishi bilan bog‘liq vaziyatlar.
•  

• Texnogen tusdagi halokatlarning asosiy sabablari quydagilardan iborat:
• - inshootlarni loyihalashda yo‘l qo‘yilgan kamchiliklar;
• - texnika xavfsizligiga rioya qilmaslik;
• - ishlab chiqarishda doimiy nazoratning susayishi va ayniqsa, yengil alanga oluvchi, yong‘inga xavfli moddalardan foydalanishda e’tiborsizlik;
• - ishlab chiqarish texnologiyasida yo‘l qo‘yilgan xatolik, jihozlarni, mashina va mexanizmlarni o‘z vaqtida ta’mirlamaslik;
• - mehnat va ishlab chiqarish intizomining pastligi;
• - qo‘shni ishlab chiqarish korxonalarda yoki energetika, gaz tarmoqlarida yuz bergan halokat;
• - halokatlarni keltirib chiqaruvchi tabiiy favqulodda hodisalar.
•  

• Texnogen favqulodda vaziyatlar natijasida: insonlar qurbon bo‘lishi, turli darajada shikastlanishi, atrof-tabiiy muhitning, atmosfera havosining turli zaharli moddalar bilan ifloslanishi, o‘simliklar dunyosi, hayvonot olami nobud bo‘lishi, juda katta moddiy zarar ko‘rishga olib kelishi kabi oqibatlari kuzatiladi